بخشی از مقاله
خلاصه
با افزایش مشکلات دنیای مدرن، سامانه های پایدار دراولویت سیاست های کشورهای توسعه یافته قرار گرفت. کشورهای درحال توسعه مانند ایران نیزهم اکنون درپی اجرای این سیاست ها درجهت حل مشکلات مختلف فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و با در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی هستند. موضوع بام سبز در کشورما موضوع جدیدی نیست اما سامانه بام سبز موضوعی جدید می باشد که مزایای مربوط آن در گرو استفاده گسترده وکلان آنها می باشد. یکی از راه حل های اجرای گسترده سامانه سبز تعریف و تحلیل آن درقالب سیاست ها و مولفه های توسعه پایدارمی باشد .مقاله حاضر براساس اسناد و مطالعات کتابخانه ای تهیه شده است و هدف از آن استفاده ازمعیارهای توسعه پایدار جهت توجیه پذیر نمودن سامانه های سبز درایران می باشد. نتیجه آنکه یکی از راه های توسعه بام سبز و توجیه پذیر نمودن آن در کشور تعریف راه های گسترش آن برمبنای معیارهای توسعه پایدار می باشد.
واژه های کلیدی: توسعه پایدار، بام سبز، سامانه سبز، سامانه بام سبز
.1 مقدمه
امروزه متناسب نمودن کمیت وکیفیت معماری به نخستین دغدغه معماران تبدیل شده است و در رویکرد زیست محیطی با عنوان هایی مانند معماری پایدار و معماری سبز بررسی می شود.[1] درحالی که پیش ازاین تنها موسسات آموزشی و آژانس های دولتی برساخت ساختمانهایی مطابق با اولویت های زیست محیطی تاکید داشتند.[2] هم اکنون مشاغل خصوصی هم هوادار ساخت چنین ساختمان هایی شده اند[3]. دراین پژوهش به ارائه معیارهای توسعه سامانه سبز در ایران خواهیم پرداخت. تاکید بر این موضوع وجود دارد که در کشور ما بام سبز قبلا ساخته شده است. - شکل - 1 اما سامانه بام سبز موضوع کاملا متفاوتی است که علی رغم توجه بسیاری ازکشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه به آن درکشور ما نه تنها غریب و نا آشنا می نماید بلکه تحقیقی در راستای توجیه پذیر نمودن آن صورت نگرفته است. - شکل - 2 تهران ناشناخته مانده است که در صورت گسترش مزایای بسیاری با خود به همراه خواهد داشت.
.2 ریشه های توسعه پایدار وسامانه های سبز
توسعه پایدار عرصه نوینی است که هم زمان هم سیاست و فرهنگ را مورد توجه قرار می دهد و هم بر رونق اقتصادی و تجارت وصنعت تاکید می ورزد. هم از محیط زیست و هم زیستی با طبیعت و هم از حقوق برابر انسان ها حمایت کرده و به مسائل داخلی و به مسائل بین المللی کشورها می پردازد.[4] واقعیت این است که پایداری در عصر جدید تبدیل به معیار شده است.[4] اگر روزگاری توسعه صرفا به معنای تولید گرایی و رشد اقتصادی بوده امروز این مفهوم دچار تغییر ماهیت شده است. به طوری که گفته می شود توسعه یک امر فراگیر و چند بعدی است که نه تنها در حوزه اقتصاد کاربرد دارد بلکه به گسترش کیفی زندگی انسان ها. محیط زیست و تغییر بینش فرهنگی مردم نیز توجه دارد. توسعه در قرن 21 در صورتی به نتایج مطلوب می رسد که از سطح کمی فراتر رفته و تغییرات عمیقی در سازمان های اجتماعی و بینش فکری مردم ایجاد کند. اگر این تغییرات نهادینه شود درآن صورت بسیاری از جنبه های مشارکت مردم در نظام برنامه ریزی ها تضمین می شود. معماری سبز و سامانه های سبز نیز در راستای اهداف بنیادین توسعه پایدار تعریف شده و ضمن آنکه ریشه های توسعه پایدار را در بر دارند از مولفه های آن نیز پیروی می کنند.
.3 مولفه های توسعه پایدار در ارتباط با سامانه های سبز در ایران
برای شناخت ریشه های بام سبزو دیوار های زیستمند باید ابتدا مولفه های توسعه پایدار را شناخت سپس نقش آنها را در ایجاد بام سبز و این گونه دیوارها و نوع ارتباط با آن را در ایران تحلیل نمود. مولفه های توسعه پایدار به شرح زیر طبقه بندی می شوند: - جدول - 1 انسان: در توسعه پایدار انسان محور توسعه و مستحق بهداشت زندگی سالم و در هماهنگی با طبیعت معرفی می شود.[5] سامانه های سبز نیز با خصوصیات درمانی و بهداشتی و نیز تامین زندگی سالم برای ساکنین منطقه در جهت طراحی انسان- محور گام بر می دارند. امروزه ساکنین کلان شهرهایی همچون تهران با توجه به کیفیت پایین زندگی در این شهرها بیش از پیش نیازمند بهره گیری از شرایط شهر سالم و پایدار می باشند.
کودکان و نوجوانان: نظریه پردازان توسعه پایدار، به دلیل داعیه های خود در مورد انسان قرن بیستم و بیست یکم نگاهی بر آینده بر حقوق کودکان و نقش آفرینی جوانان تاکید داشته، تحریک مردم در سراسر جهان و مشارکت آنان در تمامی سطوح را ضرورتی اجتناب ناپذیر در هر برنامه می دانند. [6] با توجه به فقدان محیط سالم در محله ها و خانه های امروزی در کلان شهر های ایران ضمن ایجاد محیط سالم برای تفریح کودکان در بام ها می توان خلاقیت این افراد را شکوفا و نیاز به تحرک و پویایی آنها را براورده ساخت . زنان: زنان در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه از نابرابری های بسیار در رنج هستند، در حالی که توسعه بدون مشارکت آنان به سرانجام نخواهد رسید. بام سبز با ایجاد فضای مناسب بخصوص برای زنان خانه دار کشور ما در جهت رعایت حقوق این افراد بسیار موثر خواهد بود.
محیط زیست : واقعیت این است که توجه به محیط زیست و طبیعت در دوران ما تبدیل به معیار شده است. معیاری که هرروز بیش از پیش در جهان فراگیر می شود. در چشم انداز زیست محیطی توسعه تنها زمانی پایدار است که برشالوده اصول بوم شناسی استوار باشد.[7] مهم ترین ویژگی بام سبز و دیوارهای سبز حرکت در مسیر اصول بوم و طبیعت است. گیاهان فواید زیادی چه در زمین چه به صورت پنهان در آب و چه در بام دارند. در فرآیند فتوسنتز گیاهان از انرژی خورشیدی در تبدیل دی اکسید کربن به اکسیژن و کلروفیل استفاده می کنند . برگ غبار ها را جمع آوری می کند رطوبت را در هوا پخش کرده و سایه تولید می کند ریشه های گیاهان خاک را نگه می دارند و به وسیله نگهداری رسوبات در کناره لبه های رود ها از فرسایش خاک جلوگیری می کنند . ریشه های گیاهان و آنزیم های آنها و قارچ هایشان آب باران را تصفیه می کنند و محیط را بهبود می بخشند. انتقال این پروسه به بام و دیوار فواید اساسی مانند اداره و مهار سیلاب، ذخیره انرژی، اکولوژی محیطی و فواید زیبایی را فراهم می کند .
فرهنگ: در گذشته توسعه عبارت بود از تلاش برای غربی کردن جهان و با تظاهر بر بی طرفی فرهنگ و سیاسی و در واقع تحت مفروضات جانبدارانه ایدئولوژیک غرب به عنوان کمال مطلوب معرفی می شد. توسعه به این ترتیب ابرازی بود برای کشورهای غربی بهره مند از تکنولوژی پیشرفته تا فرهنگ و خودگردانی ملتها و مردم دیگر را تحقیر و نابود کنند[7]. درسال های اخیر در پرتو نقد های مختلف همراه با تعمیق و بسط آگاهی پیرامون نا کارآمدی های مفروضات و نظریه های گذشته و به ویژه با اثبات این نکته که اقتصاد به تنهایی نمی تواند برنامه ای برای رفاه و متناسب با منزلت انسان عرضه کند فرهنگ اهمیت و جایگاه واقعی خود در مناظره توسعه به دست آورد. در مطالعات و تحلیل ها در کنار مولفه های اقتصاد محیط زیست و مسائل اجتماعی فرهنگ نیز مورد تاکید قرار گرفت. بدیهی است که با پذیرش فرهنگ به عنوان یک رکن اصل توسعه پایدار راه برای ورود سایر مولفه ها ی معنوی و غیر مادی گشوده شد. به این ترتیب در مفهوم توسعه پایدار در واقع نوعی داوری ارزشی مبتنی بر فرهنگ به رسمیت شناخته شد و توسعه در قالب آن تعریف شد.[7]در حرکت به سوی گسترش سامانه های سبز چنانچه بتوان بام سبز را بومی ساخت و چهار چوب های فرهنگی را رعایت نمود این سامانه می تواند به یک الگوی فرهنگی - همانند باغ ایرانی - تبدیل شده و توسط جامعه مورد پذیرش قرار گیرد.
