بخشی از مقاله
چکیده:
باززنده سازی محوطه های تاریخی بالاخص سایت های وسیع باستان شناسی و بازگرداندن آنها به حیات شهری در جهت توسعه پایدار شهری چندی است که به موضوعی جدی و محوری در محافل مختلف اعم از پژوهشی و اجرایی بدل گشته است. حداقل سازی پیامد های زیست محیطی، حداقل سازی مصرف منابع تجدید ناپذیر و بهره برداری از منابع تجدید پذیر راهکارهای اصلی در جهت توسعه پایدار شهری می باشند. محوطه تاریخی هگمتانه از جمله محوطه های باستانی کشور محسوب می شود که علیرغم دارا بودن پتانسیل فراوان در راستای توسعه پایدار شهری همدان، نقشی در حیات شهری این شهر ایفا نمینماید. معذلک نگارنده با توجه به زمینه تخصص خود در نظر دارد با بهره گیری از موقعیت مرکزی این مجموعه در شهر همدان و وسعت زیاد آن، سایت هگمتانه را به قطب گردشگری همدان تبدیل نموده و با تمرکز کاربری های متجانس و حفظ ارزش های محوطه، یک پارک باستان شناسی جهت توسعه پایدار و برقراری ارتباط با مخاطب عام و خاص ایجاد نماید.
و اما نکته قابل توجه در این سایت فقدان آثار تاریخی بر روی سطح زمین می باشد که آن را از سایر سایت های تاریخی مشابه یگانه ساخته و نحوه برخورد با آن را تاحدودی متمایز می سازد. رویکرد برنامه ریزی طراحی محور پیشنهاد بهینه ایست که در مداخله با محوطه، جهت دستیابی به هدف نگارنده در دستور کار قرار خواهد گرفت. دراین راستا شناخت ارزش های محوطه، تحلیل وتوان سنجی انها، راهکارهایی جهت حل مشکلات موجود را تبیین می نماید و در نهایت به طرحی در دو فاز کوتاه مدت و بلند مدت جهت دستیابی به چشم انداز تهیه شده طرح منتج می شود.
واژگان کلیدی: سایت باستان شناسی، محوطه تاریخی، هگمتانه، توسعه پایدار
مقدمه
پیشینه و مفهوم توسعه پایدار : توسعه پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان-محیط است و توسعه امکانات اقتصادی با توجه به ملاحظات محیطی و عدالت اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد. توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید. جایی که توسعه بی رویه باعث اختلافات طبقاتی و مشکلات زیست محیطی عدیده ای شده و مسیر توسعه به ابعاد محیطی و اجتماعی کمتر از اقتصادی بها داده بود. توسعه پایدار شهری به عنوان جزئی از توسعه پایدار بر پایه استفاده معقول از منابع طبیعی استوار شده است و در این نوع توسعه ملاحظات سه گانه, محیطی, اقتصادی و اجتماعی در کنار هم لحاظ خواهد شد.بنابر این شهر پایدار برآمده از فرایند توسعه ای است که هنیت و امکان ارتقای همیشگی سلامت اجتماعی - اقتصادی بوم شناسانه شهر و منطقه را فراهم کرده و این ذهنیت و امکان را به عینیت و اقدام مبدل ساخته است.
ضرورت مطالعه بر هگمتانه : محوطه تاریخی هگمتانه با وسعت زیاد و بقایای ارزشمند در سطح و زیر زمین به عنوان سایتی ویژه در شهر همدان شناخته می شود. این تپه تاریخی همانند بسیاری از محوطه های تاریخی دیگر باوجود آنکه پتانسیل بالایی جهت جذب گردشگر دارد و بستر مناسبی نیز برای فعالیت های باستان شناسی اعم از پژوهش و آموزش محسوب می شود، مورد بی توجهی مسئولین امر قرار گرفته است و در چند سال اخیر نیز این موضوع با مداخلات و برنامه ریزی های نه چندان کارشناسانه شدتی مضاعف یافته است. لذا ساماندهی این محوطه وسیع بعد از مطالعات دقیق کارشناسانه، در قالب یک پارک باستان شناسی تحت نظارت یک مدیریت منسجم و یکپارچه علاوه بر آنکه بر پویایی و حیات شهری همدان بالاخص بخش مرکزی و قلب تپنده همدان تاثیرگذار خواهد بود می تواند به عنوان نمونه ای نادر در جهت جذب مخاطبان عام و خاص گام بردارد. لازم بذکر است که توجه دقیق به منشورهای حفاظت و مرمت به منظور حفظ اصالت و یکپارچگی و حفاظت توامان آثار باستانی و منظر طبیعی فرهنگی مجموعه برای تحقق هدف فوق ضرورت دارد.
روش تحقیق: این پژوهش برپایه روش توصیفی تحلیلی و با اتکا بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی در محل، در چهار مرحله شناخت، مبانی نظری، تحلیل و نهایتا طراحی صورت پذیرفته است و آنچه به عنوان نتیجه در پایان کار ارائه شده حاصل تجربه علمی و عملی نگارنده در نمونه های مشابه ملی و خارجی می باشد؛ تا از این رهاورد مسیر ناهموار اینگونه مداخلات با توجه توامان برنامه ریزی و طراحی هموارتر گردد.
-1 شناخت ارزشهای محوطه
محوطه تاریخی هگمتانه که نزدیک به 30 هکتار مساحت دارد در حال حاضر از سه بخش تشکیل شده است این محوطه توسط سه خیابان شهری یعنی خیابانهای اکباتان شمالی و جنوبی - نسبت به میدان اکباتان - و بلوار علویان از یکدیگر جدا شدهاند که در محل تقاطع آنها میدان اکباتان قرار گرفته است. خیابان اکباتان یکی از خیابانهای ششگانهایست که به دنبال اجرای طرح حلقوی شهر همدان در سال 1307 از میان بافت قدیمی شهر کشیده شد. در حال حاضر اکثر ترانشهها در بزرگترین بخش تپه در قسمت شرقی خیابان اکباتان قرار داشته و فقط این بخش جهت بازدید به روی عموم باز است. در محوطه تاریخی هگمتانه عوارض کالبدی شامل بناها و کارگاهها - ترانشهها - هستند که بناها مجموعه ساختمانهای اداری، موزه، ساختمانهای خدماتی، مجموعه کلیساهای تاریخی و حمام
