بخشی از مقاله
چکیده:
مقالهی » توسعه پایدار و آموزش شیمی با ارائه طراحی آموزشی« سعی دارد با توجه به گسترش حیطه انواع تفکر و خلاقیت دانشآموزان در یادگیری مشارکتی و آموزش فاوا، میزان مشاهدهی آنان در محیط زندگی را افزایش دهد و ارائه پیشنهادات را در آنان با توجه به دید بلند مدت و درک تعادل در محیط و استفادهی مناسب از آن، که مفاهیم اصلی توسعه پایدار هستند را گسترش دهد. بدین منظور طراحی آموزشی با توجه به کتاب شیمی 3 و آزمایشگاه ارائه شده است و بحث حلالهای آلی را در محیط زندگی دانشآموزان مطرح کرده تا در خلال آن دانشآموزان علاوه بر یادگیری مفاهیم این درس، میزان خلاقیت و نوآوری و مشاهدهی نزدیک به محیط زندگی و یادگیری مشارکتی را در تحقیقات جهانی دیده و این مقدمهای برای تحقیق بر روی محیط زندگی خودشان باشد.
واژگان کلیدی: توسعه پایدار، آموزش شیمی، حلالهای آلی.
مقدمه
پایدار1 مبحث مهمی است که از سال 1987 میلادی در کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعه، کنفرانس زمین در ریودوژانیرو در سال 1992 میلادی، اجلاس توسعه پایدار در ژوهانسبورگ در سال 2002 میلادی و کنفرانسهای متعدد در کشورهای جهان تا به امروز مطرح است و در برنامههای توسعهی بسیاری از کشورها به ابعاد آنها توجه شده است. اما به نظر میرسد که آموزش آن در دروس مختلفی مانند علم شیمی نیازمند طراحیهای مناسب آموزشی از سوی معلمان با توجه به روشهای نوین تدریس میباشد.در این راه معلمان و فراگیران نیازمند خلاقیت یا به زبان ساده به معنای تولید یک اندیشه و فکر نو یا حتی نگاهی کنجکاوانه به پدیدههای قدیم، در حالی که نوآوری عمل ساختن آن اندیشه و فکر است - « احمدی، 1392، - 36 میباشند.
برای ایجاد خلاقیت در آموزش توسعه پایدار، نیازمند استفاده از سرمایه فکری2 دانشآموزان هستیم تا آنان » بستر اطراف خود را چونان پدیدارهایی در ذهن داشته باشند و بگذارند تا در یک فرایند طولانی تجربهی زیسته نسبت به آنها آگاه شوند - « کریمی، 1393، - 27 و به تفکر بپردازند تا با تعامل با محیط » توانایی مشاهدهکردن - تفکر بصری - ، با یادسپردن - تفکر تذکاری - نتیجهگیری - تفکر خلاق و تأملی - و مفهومسازی - تفکر خلاق و انتقادی - را پرورش داده و تمرین کنند - « هورن،1391، - 288 و بدانند که پاسخ محیط به تغییرات انسانی در آن قابل پیشبینی نیست و »روند خطی نداردFolke - . « ، 2002 ، - 437
در واقع دانشآموز شیمی باید حوزهی توسعه پایدار را در علم شیمی درک کند و از آنجا که برای شناخت هر علمی باید به » ضرورت و کارکرد، قلمرو حوزه، جهتگیریهای کلی در سازماندهی محتوا و آموزش حوزه - « علوی، 1394، - 32 توجه شود و اینکه بسیاری از علوم منجمله شیمی در ابعاد مختلف به نوعی با طبیعت یا محیط سروکار دارند و دانشآموزان شیمی نیز نیازمند درک آن هستند، که شناخت طبیعت دارای اصول مهمی است که از اصول مهم آن »اصل ضرورت علٌی - « حسنبیکزاده ، 1394 ، - 51 در آن است و شناخت زیربنایی از پدیدههای طبیعی، استعدادها و محدودیتهای هر مکان و پیبردن به روابط علت و معلولی آن - « مستوفیالممالکی، 1380، - 15 است که این در محیطهای طبیعی و محیطهای انسانی قابل درک است.
روش اجرا
هدف تحقیق:
هدف از تحقیق، ارائه و تهیه طراحی آموزشی مناسب با آن، به شرح زیر است:
1 تقویت مشاهدهپذیری دانشآموزان به محیط زندگی - در اینجا شهر یا روستایی در ابعاد جهانی و توجه به ابعاد کاربردی علم شیمی - .
2 تقویت یادگیری مشارکتی از طریق تحقیق در شکل تیمی آن.
3 استفاده مناسب از فضای مجازی مانند سایت دبیرستان.
4 تقویت تفکر دانشآموزان به خصوص تفکر انتقادی نسبت به محیط زندگی. 5 ارائه طراحی آموزشی مناسب - به شکل طرح درس - با توجه به موارد بالا.
روش تحقیق:
این مقاله با استفاده از تجربیات تدریس مؤلفان در علم شیمی و شناخت محیط - در اینجا محیط انسانی مانند شهر یا روستا - وضع شده است و موارد زیر را نیز در بر دارد:
1 مطالعه پیرامون مفاهیم توسعه پایدار و شناخت توان محیط به خصوص محیط انسانی
2 مطالعه پیرامون روشهای نوین تحقیق با توجه به دانشآموز محوری.
3 مطالعه پیرامون موضوع و طراحی آموزشی به شکل طرح درس.
نتایج و بحث
تعریف توسعه پایدار
تعریف دقیق توسعه پایدار1 آن است که » افراد یک نسل نباید به روشی زندگی کنند که مانع بهرهمندی فرزندان خود و نسل آتی از شاخصهای مناسب زندگی نشوند. این مفهوم در توسعه پایدار خلاصه میشود - « کمالی، 1391، - 27 تغییرات در محیط، غیرقابل پیشبینی است و به شکل خطی پیش نمیرود. به عبارت دیگر عامل مهم آن است که در شناخت عکسالعمل محیط در برابر تخریب آن این اشتباه وجوددارد که » پاسخ اکوسیستم به استفاده انسان از آن به شکل خطی پیش میرود و دیگر آن است که سیستم انسانی و سیستم طبیعی به طور مستقل میتوانند عمل کنندFolk - .«، 2002 ، - 437 بنایراین این میزان آلودگیهایی ایجاد شده است که امروز عدم تعادل را در سطح کرهی زمین در دو بعد محیط طبیعی و محیط انسانی ایجاد کردهاست.
محیط، توسعه پایدار و آموزش شیمی محیط بستر توسعه است و با اعلام امکانات و محدودیتهای خود، جهت توسعه را به ما نشان میدهد و با شناخت ظرفیتهای محیط برای توسعه، میتوان برای انسانهای ساکن در آن محیط شرایط مساعدی را برای زندگی ایجاد کرد. توسعه پایدار به آینده نظر دارد و دید آیندهنگر سبب استفاده مناسب و نه بهرهجویی از محیط میشود. به طور مثال از مباحث مهم در توسعهی پایدار ضرورت استفاده از منابع تجدیدپذیر است تا محیط که بستر توسعه است به نابودی تدریجی دچار نشود به این معنی که رشد اقتصادی و حفاظت از محیط همگام با هم در توسعه پایدار پیش میروند زیرا استفاده بیش از حد از منابع تجدیدناپذیر زمین مانند نفت و گاز و زغال سنگ ، محیط را بیش از پیش آلوده کرده است و در این میان علومی مانند علم شیمی » با نظریههای کمی بسیار توانمند به ما کمک میکند تا طبیعت و خصلت ذاتی مواد را درک کرده و از آن به نحو احسن استفاده کنیم - « سیلبرگ، 1390، - 10
هنگامی که از فقر با توجه به توسعه پایدار صحبت میکنیم به دو مقوله عمده و مهم وارد میشویم 1 فقر محیطی 2 فقر انسانی فقر محیطی با شاخصهایی مانند کمترین میزان منابع طبیعی مانند میزان جنگلها و مراتع، و مسائلی مانند بالا بودن میزان فرسایش خاک،آلودگی آبها - مانند رودخانهها و دریاها - ، میزان گازهای گلخانهای و مواردی مانند ریزش بارانهای اسیدی همراه است. به طور مثال در مورد جنگلها دیدی لازم است که جنگل » ارگانیزم زندهای است که همهی اجزا و عناصر آن در ارتباط متقابل با یکدیگر قرار دارند - « حداد عراقی، 1389، - 20 و باید بخش غیرزندهی محیط نیز مانند بخش زندهی آن نیاز به حفاظت دارد و همزمان به » مدیریت اراضی مانند حفاظت از خاک، زمین شناسی، زیست محیطی و مدیریت بلایای ژئومورفولوژیکی - پیکرهی زمین - « - خوش رفتار، 1388، - 16 نیز توجه نمود.
و یا ریزش بارانهای اسیدی نشان دهندهی آلودگی در محیط است که » سه ماده اصلی، باعث این پدیده میشوند: سولفور اسید، سولفوریک اسیدونیتریک اسید - « سیلبرگ1، 1390، . - 336 این موارد منابع را برای جمعیت زیادی از کرهی زمین کمتر کرده و سبب فقر انسانی میشود. داشتن دید بلند مدت به انسانها، مجال استفادهی بهجا و درست از محیط را نشان میدهد تا جهات زیست محیطی - فقر محیطی - و شرایط اجتماعی - فقر انسانی - را نیز لحاظ کرد.پس دانشآموزان بهعنوان بخشی از جمعیت کرهی زمین نیازمند آموزش مواردی مانند درک آلودگیها و کمیت محدود منابع کرهی زمین هستند، آنان باید بستری را که بر آن زندگی میکنند یعنی محیط را بشناسند و پیشرفت زندگی خود را در آینده بر اساس آن شناخت بنا کنندوتفکر و گسترش خلاقیت را در جهت برنامهریزی و اجرای توسعه پایدار بهکار گیرند.
امروزه که استفاده از فضای مجازی و آموزش فاوا 3 ابعاد مختلفی به خود میگیرند. دانشآموزان نیز باید گسترش تفکر خود را به فضای مجازی بکشانند تا از آن در محیط سیارهی زمین و حفاظت آن، استفادهی بهینه کنند.دانشآموزان در شهرها و روستاها زندگی میکنند و تحقیق و بررسی بر روی هر دوی آنها سبب میشود که این بستر شرایط بهتری را برای ادامهی زندگی انسانها بیابند. به عبارت دیگر دانشآموزان هم بر روی این بستر زندگی میکنند و هم به وسیلهی خرد و دانش خود سعی می-
