بخشی از مقاله
چکیده
توسعه پایدار، مفهوم جدیدی است که پس از انقلاب صنعتی و معضلات ایجاد شده در رابطه با صنعتی شدن شهرها و توسعه تکنولوژیک شهرها، و از طریق پیوند بین ابعاد مختلف توسعه - اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی - و توجه خاص به ملاحضات اکولوژیکی، شکل گرفته است. این نوع توسعه در واقع روشی است که با رفاه مردم در مناطق شهری رابطهای مستقیم دارد از این رو تمامی ابعاد و جوانب زندگی شهرنشینی از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، کالبدی و... رادر بر میگیرد و از آنجاییکه همه این ابعاد به طور طبیعی به یکدیگر وابسته می-باشند و بر یکدیگر تأثیر میگذارند، ابتدا نیازمند شناخت و سپس اتخاذ چارچوب-های دقیق برنامهریزی شده و طراحی شدهای است که به مدد آن هماهنگی و تعادل، بالاترین سطح پایداری در شهرها و مناطق شهری حاصل شود.
و لیکن طراحی بدون داشتن نگرشی درست و تعریفی مشخص از مبانی توسعه پایدار، امکانپذیر نیست. و با توجه به کم شدن ذخائر انرژی های فسیلی و همچنین گران شدن انرژی طراحان را به استفاده از منابع تجدید شونده مجاب میکند . به صورتی که در طراحیهای خود استفاده از انواع تکنولوژیها و انجام تغییرات در طراحی ساختمانها با توجه به اقلیم بتوانند مصرف انرژی فسیلی را به حداقل کاهش دهند. فلذا در این مقاله سعی در ارائه راه حل هایی در جهت رسیدن به یک معماری پایدار مطرح می گردد. روش گردآوری مقاله بهرهگیری و مطالعه منابع لاتین و داخلی و بررسی طرحها و پروژههای اجرا شده با استفاده از کتابها و مراجعه به سایتهای اینترنتی بوده است. امیدست طراحان، برنامهریزان و معماران بتوانند طراحیهایی با در نظر گرفتن اصول و نگرش پایداری ارائه دهند.
مقدمه
در پی مطرح شدن مخاطرات زیست محیطی جهان از قبیل گرمشدن کره زمین، سوراخ شدن لایه اوزون، تخریب محیطزیست و.... توسط گروهها و سازمانهای مردم نهاد حافظ محیط زیست، کنفرانسهای متعددی طی دهههای گذشته تا به امروز در جهت حفظ نیازهای نسلهای آینده شکل گرفته است. توسعه پایدار با هدف تأمین توان نسلهای آینده در برآوردن نیازهایشان، بهبود و ارتقا سطح زندگی برای همه و حفظ و اداره بهتر اکوسیستمها بعد از گزارش کمیسیون »برانتلند« تحت عنوان آینده مشترک ما در سال 1987 میلادی و اجلاس »ریودوژینورو« در سال1992 میلادی مطرح گردید. که منجر به دستور کار معروف « 21» در خصوص حفظ محیط زیست کره زمین و اصول کلی توسعه پایدار شد، مورد تصویب اکثر کشورها قرار گرفت.
سخن از پایداری در معماری را میتوان پندار و طراحی ساخت و سازهای آینده تعبیر کرد . امروزه به نظر میرسد که توسعه پایدار و مفاهیم آن به خوبی با اهداف و مقاصد معماری و شهرسازی نوین سازگار بوده و میتواند به عنوان عاملی مؤثر جهت تحقق اهداف پایداری مطرح شود. در چشمانداز زیست محیطی، طراحی پایدار تنها زمانی پایدار است که بر پایه اصول پایداری استوار باشد به عبارتی در هماهنگی و تناسب با محیط خود بوده و بر اساس خصوصیات فرهنگی، اقلیمی و محیط زیست منطقه شکل گرفته و همسو باشد. به دنبال تفاهم صورت گرفته جهانیان درصدد تغییر در شیوه-های مختلف تولیدات صنعتی، ساختمانسازی، زندگی، مصرف سوختهای فسیلی و غیره برآمدند تا به طبیعت و کره زمین یاری رسانند.
در همین راستا کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی و آلودگی محیطزیست در معماری بحثی به نام »معماری پایدار« را بهوجود آورد. این نوع معماری ساختمان را نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود تطبیق میدهد بلکه ارتباط متقابلی با آن برقرار میکند. مسائل بومشناختی نیز از عوامل تأثیرگذار در شکلگیری رویکردهای معماری پایدار به شمار رفته که در لایههای گوناگون فرآیند طراحی، ساخت و مصالح نمود پیدا میکند. استفاده از مصالح بومی، انتخاب رنگ و اشکال مناسب، توجه به نوع و روش بهرهگیری از منابع طبیعی، انتخاب منابع انرژی مناسب، احساس مالکیت انسان بر اشیاء و فضاها به عنوان عاملی در جهت حفاظت و بهرهبرداری بهتر از آنها و بسیاری ویژگیهای دیگر را میتوان از مشخصههای اصلی طراحی پایدار نامید.
تعریف توسعه پایدار
شاید بتوان به تعریفی ساده و فرآیندگرا اکتفا کرد: " توسعه پایدار آن نوع توسعهای است که سلامت انسان و نظامهای اکولوژیکی را در بلند مدت بهبود بخشد". توسعه پایدار توسعهای است که نیازهای حال انسان را با توجه به توانایی نسل آینده در دریافت نیازهایش مد نظر دارد. در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار، " پایداری محیطی و طراحی پایدار" در ارتباط با معماری اهمیت زیادی دارد و مسائل زیست محیطی که آینده بشر را به خطر انداخته است معماران را به چاره اندیشی واداشته است - صالحیامینی، . - 18 :1392
معانی لغوی واژه پایداری
دهخدا پایداری را به معنایی بادوام، ماندنی آورده است - دهخدا، ص . - 47 معنای کنونی واژه پایداری که در این بحث نیز مد نظر میباشد عبارتست از »:آنچه که میتواند در آینده تداوم یابد.« ریشه لغوی و عبارات مرتبط در انگلیسی :Sustain حمایت، زنده نگه داشتن، ادامه دادن مستمر :Sustenance فرایند پایداری زندگی :Sustainable پایداری، صفتی که چیزی را توصسف میکند که باعث آرامش و تغذیه و تأمین زندگی و در نتیجه به تداوم زندگی و طولانی کردن آن منجر میشود - کامران کسمایی و همکاران، . - 2 :1390
توسعه پایدار و معماری
در این جهان معماران نیز همسو با سایر دانشمندان در پی یافتن راهکارهای جدید برای تأمین زندگی مطلوب انسان بودهاند. بدیهی است که زندگی و کار و تفریح و استراحت و... همه و همه فعالیتهایی میباشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تءثیر مستقیم خواهد داست و وظیفهای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران میباشد. کاربرد مفاهیم پایداری در معماری مبحثی تازه را به نام " معماری پایدار" و یا " معماری اکولوژیکی" و یا " معماری سبز" و یا " معماری زیست محیطی" باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند - سلیمانی، . - 35 :1387
پیشینه معماری پایدار
ریشههای اصلی نهضت حفظ محیط زیست و معماری پایدار به قرن 19 برمیگردد. جان راسکین و ویلیام موریس و ریچارد لتابی از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب میشود. راسکین در کتاب " هفت چراغ معماری" خود میگوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت میتوان نظم هارمونیک موجود در طبیعت را الگو قرار داد. موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر و خدکفایی و احیای صنایع محلی را توصیه میکرد. لتابی در یکی از بیانیههای رسای خود از معماران خواسته که قدر نظم و زیبایی طبیعت را بدانند. همه این پیشگامان از واژه " طبیعت" استفاده کردهاند و امروز تنها لغتی که میتواند به خوبی جانشین این واژه گردد "معماری پایدار" است.
سالها بعد معماران دیگر مانند فرانک لوید رایت، پیتر آیزنمن و ... عقاید این پیشگامان را ادامه و گسترش دادند. ساختمانهایی که براساس معماری پایدار طراحی شدهاند برخلاف ساختمانهای ثابت و قدیم، انعطافپذیر و تا حدی سیال بودند. به طوری که طبق گفته ریچارد راجرز:" ساختمانها همانند پرندگان که در زمستان پرهای خود را پوش میدهند خود را با شرایط جدید وفق داده براساس آن سوخت و سازشان را تنظیم کنند" - کامران کسمایی و همکاران، . - 9 :1390
اصول توسعه پایدار
Elkin در سال 1991 چهار اصل کلی را برای توسعه پایدار شناسایی میکند:
-1 آیندهنگری
-2 - futurity - محیط زیست
-3 - environment - عادلانه بودن
-4 - equity - مشارکت. بنابراین میتوان گفت که توسعه پایدار در اصول کلی خود موضوعات زیر را دنبال میکند:
- تصمیمات امروز نبایستی آینده کودکان و نسل آینده و آنچه را که در آینده برمیگزیند به خطر اندازند. همه ما مسئول اعمال فردی و گروهی خود هستیم.
- منابع طبیعی بایستی عادلانه مورد استفاده قرار گرفته و پایداری جامعه فدای پایداری جامعه دیگر نشود.
- استفاده از منابع تجدید شونده مورد تأیید و تشویق ما است و در ضمن استفاده از منابع غیر تجدید شونده بایستی به حداقل برسد. مصرف منابع تجدیدشونده نبایستی بیشتر از میزان تولید تجدیدی آن شود.
- برقراری همکاری قوی و ارتباطات آزاد بین مردم و بخش اصناف و کلیه سطوح دولتی مهماند.
