بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از صنایع پردرآمد، برای تمامی کشور ها اهمیت ویژه ای دارد. با توجه به این نکته که کشور ایران دارای رتبه پنجم در جاذبه های طبیعی و رتبه دهم در جاذبه های باستانی و تاریخی می باشد، استفاده از این پتانسیل ضروری به نظر می رسد. گردشگری در بیابان ها و نواحی کویری، دیدار از جاذبه های، پوشش گیاهی، حیات جانوری، انجام فعالیت های ورزشی و دیدار از سایر جاذبه ها ، گونه خا صی از گرد شگری را به وجود آورده که گرد شگری بیابان نامیده می شود.
رونق این نوع گرد شگری نه تنها سبب بازده اقتصادی برای گستره وسیعی از کشور که ظرفیت های تولید کشاورزی و صنعتی ندارد، فراهم می آورد بلکه برخی شیوه های سنتی فراموش ش ده مانند شتربانی را احیا نموده و خود زمینه ساز شناخت و مطالعه بی شتر بیابان های ایران و ایجاد بانک اطلاعات جغرافیایی، تهیه نق شه و ممیزی طبیعی بیابان های ک شور خواهد شد. شهر ستان خور و بیابانک یکی از قطب های دارای پتان سیل ک شور در جذب گرد شگران طبیعی می با شد این شهر ستان با دارا بودن جاذبه های مختلف طبیعی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی موقعیت ب سیار منا سبی جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی و توسعه گردشگری ایجاد کرده است.
با توجه به مولفه های مورد بررسی و ماهیت موضوع رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش پس از استخراج نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های شهرستان ضمن تجزیه و تحلیل این نقاط، از دیدگاه کارشناسان مرتبط جهت توسعه گردشگری با استفاده از تکنیکSWOT، راهبرد و راهکارهای مناسب به منظور بهره گیری بهینه و هدفمند از نقاط قوت و فرصت ها و یا از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدها در جهت دست یابی به توسعه گردشگری پایدار در شهرستان کویری خور و بیابانک ارایه گردیده است.
-1 مقدمه
در جهان امروز صنعت گرد شگری به سمت تعطیلات هدفمند و م سافرتی که نیازهای ا ستراحتی و ذهنی را با هم دا شته با شد، حرکت می نماید و گردشگری فرهنگی قومی، هنری، طبیعت گرا اشکال جدید تمایلات گردشگران در جهان است. گردشگری طبیعت، فعالیت های فراغتی را عمدتا در طبیعت امکان پذیر می سازد و مبتنی بر مسافرت های هدفمند توام با برداشت های فرهنگی، معنوی، دیدار از جاذبه های طبیعی و مطالعه آن ها و بهره مندی و لذت جویی از پدیده های متنوع طبیعت است. p42 - ، 2008 ، - Jiang جاذبه ها با توجه به میزان جذابیت خود می توانند گرد شگران را به سوی خود جذب نمایند ، در این زمینه ساختار جذاب این جاذبه ها در زمینه ک شش گرد شگر دارای اهمیت ب سیاری می با شد.
یکی از جاذبه های طبیعی گرد شگری، کویر و بیابان های گ سترده و زیبای آن در جهان است. امروزه کویر گردی از جمله زمینه های بسیار پرجاذبه برای طبیعت گران به شمار می آید و کشور ایران با موقعیت خوب جغرافیایی و دارا بودن تنوع آب و هوایی و جاذبه های طبیعی همواره پتانسیل جذب گردشگران را داشته است. یکی از جاذبه های طبیعی که میزان وسیعی از سطح کشور را نیز پوشانده است مناطق کویری است. با توجه به این که مناطق کویری یک چهارم سطح کشور ایران را شامل می شود و وجود سه منطقه مشخص کویری در کشور، توجه و تقویت پتانسیل گردشگری در این مناطق بسیار حایز اهمیت است.
توسعه حیات در این مناطق به معنای ایجاد امکانات و تسهیلاتی است تا انسان ها بتوانند از طبیعت زیبای کویر و آثار به جای مانده از گذشتگان در قلب این کویر ها استفاده کنند تا صدای قدم های گردشگران به این کویر ها جانی دوباره بخشد. به عبارت دیگر توسعه حیات در این کویر ها به معنای رونق دوباره این سرزمین ها به عنوان مهماندار توریستان و گردشگران است. با استفاده از پتانسیل های موجود، به منظور تحرک در بخش صنعت گردشگری در راستای توسعه اقتصادی و اجتماعی و حفاظت میراث زمین، می توان فعالیت های جدی را آغاز کرد.
شهرستان کویری خور و بیابانک در دشت کویر در این سال ها به دلیل دارا بودن مناطق گردشگری و طبیعت بکر مورد توجه گردشگران و علاقمندان بسیاری بوده است. کمبود امکانات و مراکز فرهنگی و گردشگری یکی از نقاط ضعفی است که در این منطقه به چشم می خورد. هدف از انجام این مقاله توجه به مباحث توسعه روستایی و تبیین جایگاه روستا ها در فرآیند های توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی و پیامد های توسعه نیافتگی مناطق روستایی می باشد.
-2 توسعه روستایی
قش و جایگاه روستا ها در فرآیندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی، و پیامدهای تو سعه نیافتگی مناطق رو ستایی چون فقر گ سترده، نابرابری فزاینده، ر شد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت و حا شیه ن شینی شهری موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری شده است - ازکیا و غفاری، . - 19 :1388 ضرورت توجه به توسعه روستایی نسبت به توسعه شهری به این علت نیست که اکثریت جمعیت جهان سوم در مناطق روستایی سکونت دارند، بلکه از آن روست که راه حل نهایی مسئله بیکاری شهری و تراکم جمعیت، بهبود روستایی است.
- تودارو، . - 45 : 1368 توسعه روستایی فرآیندی چندبعدی است که مو ضوع آن بهبود و ارتقای کیفیت زندگی اق شار فقیر و آ سیب پذیر رو ستایی ا ست و با بهره گیری از سازوکارهایی چون برنامه ریزی، سازماندهی، تقویت خوداتکایی فردی و جمعی و ایجاد دگرگونی مناسب در ساختارهای ذهنی و اجتماعی روستاییان تلاش می کند که قدرت، توان و اختیار بهره گیری آنان از قابلیت ها و منابع در اختیار را تقویت کند تا از این طریق بتوانند وضعیت موجود را به وضعیت مطلوب تغییر دهند. تحقق چنین تو سعه ای نیازمند دگرگونی در ساختارهای نهادی، فنی، شخ صیتی و ارز شی ا ست که منجر به تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی و ویژگی های شخصیتی روستاییان می شود و پیامد آن باید پاسخ گویی به نیازهای اساسی، ارتقای کیفیت زندگی و تقویت اتکا به نفس و آزادی انتخاب و عاملیت روستاییان باشد - ازکیا و غفاری، . - 22-23 :1388
-3 اکوتوریسم
اکوتوری سم به عنوان گونه ای از گرد شگری دوران پ ست مدرنی سم که در پی شکل گیری مفاهیمی چون تو سعه پایدار تولد یافته است، با ظرفیت هایی که دارد، می تواند فرصت توسعه روستایی را در همه ابعاد آن ایجاد کند و به عنوان راهکاری اساسی در توسعه روستایی مطرح شود. از سویی دیگر، اکوتورسیم از امکان رشد شایان توجهی در ایران برخوردار است، زیرا ایران در میان پنج کشور نخست دارای تنوع اقلیمی کامل قرار دارد.
این گونه گردشگری مانند گردشگری تفریحی منافی ملاحظات اخلاقی و اجتماعی فرهنگی ایرانیان نیست و نسبت به سایر گونه ها نیازمند سرمایه گذاری کمتری در بخش زیرساخت هاست - کرمی، . - 3 :1378 اکوتوریسم، سفری به مناطق طبیعی نسبتاً بکر با هدف مطالعه، تحسین و لذت از مناظر، جانوران، گیاهان وحشی و هرگونه آثار فرهنگی - باستانی و معاصر - این مناطق ا ست - فنل، . - 56 : 1385 هتزر با ا ستفاده از واژه اکوتوری سم، روابط پیچیده گرد شگران، محیط زی ست و فرهنگ های مناطق گرد شگری را تعریف می کند. او معتقد است جهت ایجاد اشکال متعهد گردشگری در قبال جوامع میزبان، توجه به 4 رکن اصلی زیر اهمیت دارد:
- 1 حداقل تاثیر منفی زیست محیطی
- 2 حداکثر توجه به فرهنگ مناطق میزبان و حداقل تاثیر بر آن
- 3 حداکثر منافع اقتصادی برای جامعه میزبان
- 4 حداکثر رضایت گردشگران - فنل، . - 57 :1385 مشخصات چهارگانه اکوتوریسم از دیدگاه سازمان جهانی گردشگری به شرح زیر است: - 1 وابستگی به طبیعت - 2 پایداری به لحاظ بوم شناختی - وارد آوردن کمترین آسیب به طبیعت -
- 3 وجود آموزش و ارائه ارزش های منطقه مورد بازدید به عنوان عنصر اصلی
- 4 مشارکت جوامع محلی و میزبان . - World Tourism Organization, 2002 -
امروزه صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این رهیافت توانسته اند وضعیت خویش را تا حد درخور توجهی بهبود بخشیده و بسیاری از مشکلات خود از قبیل بیکاری، پایین بودن سطح درآمد، سرانه و کمبود درآمد ارزی را کاهش دهند . - Mcrae,b ,a,h, 2004,12 - ایران سرزمینی با شرایط اقلیمی متنوع و آثار و چشم اندازهای طبیعی بکر، زیبا و منحصر به فرد می باشد. بنابراین ایران از نظر منابع طبیعی جزو 10 کشور برتر دنیا می باشد که می تواند از اثرات حاصل از گردشگری در کاهش مشکلات بیکاری و درآمد اقت صادی بهره مند شود، اما با توجه به آمارهای موجود ایران از این فر صت بهره کافی را نبرده ا ست. به طوری که تنها در میان کشورهای اسلامی رتبه دهم را دارا می باشد - ابوالحسنی نژاد، . - 2 :1382
