بخشی از مقاله
چکیده
طالعه اساطیر، آیین ها و مناسک و رسوم مختلف مردم در سراسر جهان نشان می دهد که آب همواره به عنوان »بن مایه آفرینش«، بارور کننده و زاینده مورد تقدیس و ستایش بوده است و همواره اقوام گوناگون برای آن سرشتی جادویی قائل بوده اند. در حوزههای گوناگون فرهنگی و با توجه به جغرافیای بومی آیین ها، باورداشت های گوناگونی در مورد آب مشاهده می شود. یکی از این حوزههای فرهنگی ایران است که با توجه به خصوصیات جغرافیایی اقلیم های متفاوتی را در بر می گیرد. در بیشتر این آیینها، ترس از خشکسالی به چشم میخورد؛ از همین روی، مراسمی چون عروسی آب ، دعاهای باران و نیایش برای طلب باران پدید میآید. از آنجا که بخش مهمی از گردشگری فرهنگی ملل را فستیوال های فرهنگی تشکیل می دهد، نویسندگان این مقاله ضمن معرفی جشنواره های آب در مناطق کویری ایران، بهره گیری از این فرصت ها را در ارتقاء گردشگری منطقه ای و بین المللی خاطر نشان می سازند.
واژه های کلیدی: کویر، منابع آب، قنات، جشنواره آب، گردشگری مناسبتی.
مقدمه
جاذبه های گردشگری یک مقصد، تنها به ویژگی های محیط رویدادهایی که در یک مقصد گردشگری رخ می دهند خود می توانند یک رویداد گردشگری در محلی خاص، وجهه و اعتباری به محلمی سازد. سرمایه گذاری های محلی و طرح رویداد در سطح گسترده سبب می شود که سرمایه های فرامنطقه ای به مقصد گردشگری مجری رویداد سرازیر گردد و این به معنای رونق اقتصادی بیشتر برای مقصد می باشد.با توجه به اینکه فلات ایران بویژه نواحی مرکز، حاشیه و اطراف کویرهای بزرگ لوت و نمک خشک و کم آب است، یکی از اساسی ترین مشکلاتی که مردم، چه در شهر و چه در روستا با آن مواجه بوده و هستند، تأمین آب است. از این رو در باور مردمان این مناطق آب همواره از سرشتی جادویی برخوردار است و در طول تاریخ، مردم با عزت و تکریم به چشمهها و آبهای معجزهگر نزدیک و در مراسم مذهبی، اهمیتی خاص برای آن قائل میشدند.
آب انبارها و قنات های عظیم مناطق مرکزی خشک ایران در کنار مراسم و آیین های مختلف طلب آب و باران خواهی همه مؤید این حقیقت است که ایرانیان برای به دست آوردن آب نه تنها خود را به ابزارها و تکنیک های مختلف مجهز کرده، که با برگزاری مراسم آیینی مختلف درصدد همراه ساختن نیروهای ماورایی نیز با خواسته ها و نیازهای خود برآمده اند.از زمان شکل گیری اسطوره اوستایی که در آن اشاره به نبرد »تیشتر« ایزد باران با »اپوشه« دیو خشکسالی می نماید و ایزد باران با شکست دیو خشکی، خاک را خرمی و مردم را روزی میبخشد تا به امروز که مراسمی چون جشن آب نو - تعویض آب حوضها و آبانبارها به هنگام سال نو - ، جشن تیرگان، بردن آب به سر سفره عقد و نوروز، سپردن سبزه به آب در سیزده نوروز، عروسی باران و یا دعاهای باران و نماز و نیایش برای طلب باران که در میان مردمان این سرزمین برگزار می گردد، حاکی از توجه مردم به عنصر حیات بخش آب و برگزاری رویدادها و جشنواره های تکریم آب در مناطق کویری می باشد.
از آنجا که سازمان جهانی گردشگری ملل متحد1 در سال 2003 و » 2008آب« را به عنوان یکی از اساسی ترین و نادرترین منابع طبیعی در صنعت گردشگری معرفی نموده و لزوم توجه به آن را به تمام مقاصدگردشگری خاطر نشان ساخته است و با توجه به سابقه فرهنگی غنی مردمان مناطق کویری ایران در ارج نهادن به آب، بهره گیری از رویدادهای گردشگری با محوریت آب در این مناطق علاوه بر معرفی و احیاء این جشنواره ها در جامعه محلی، در ارتقاء آمار گردشگران ملی و بین المللی این مناطق نیز نقش بسزایی را ایفا می نماید. این مقاله با معرفی این جشنواره ها به عنوان جاذبه های غنی گردشگری در مناطق کویری ایران لزوم توجه به مدیریت و سازماندهی برگزاری این رویدادها را در سطح محلی و ملی و به ثبت رسانی آنها در گاهشمار گردشگری ایران، خاطرنشان می سازد.
گردشگری مناسبتی - رویدادی - : به امور ناپایدار مربوط می شود و همانند جاذبه های هنری و تاریخی که دارای ماهیت پایدار هستند، نبوده و گستره محدود ارادی را در بر می گیرند - توماس، . - 19 :1993گتز - 2010 - گردشگری رویدادی را برنامه ریزی سیستماتیک، توسعه یافته و بر مبنای بازاریابی دقیق جاذبه های گردشگری تعریف می نماید که هدف اصلی آن مطرح ساختن مقصد در بازار گردشگری، ایجاد تصویر ذهنی و پیشرفت مقصد می باشد. بازدیدکنندگان از این بخش، گردشگرانی هستند که با هدف شرکت در رویداد و یا مشاهده رویداد از محل سکونت خود خارج می شوند. شکل 1، بخش های دربرگیرنده گردشگری رویدادی را نشان می دهد.مقاصد گردشگری به دلایل زیر اقدام به برگزاری جشنواره های گردشگری می نمایند:
▪بالا بردن تصویر ذهنی گردشگر.
▪جذب مردم به سوی یک منطقه.
▪ توسعه دادن فصل گردشگری و از بین بردن اثرات فصلی گردشگری.
▪جل ب توجه رسانه ها به یک منطقه و اعتبار دهی و مطرح نمودن آن.
▪ایجاد تحرک اقتصادی اجتماعی و روحیه بخشی به مردم یک منطقه.
▪جذب بازدیدکنندگان خارجی با علاقه خاص.
▪ تشویق گردشگران به تکرار بازدید از محل.
