بخشی از مقاله
چکيده
امروزه طيف وسيعي از انسانها به عنوان گردشگر تمايل و انگيزه زيادي جهت سفر به سرزمين هايي با ويژگي مناطق کويري، بوم گردي، طبيعت گردي و روستاهاي گردشگري را دارند. شهرستان خور و بيابانک در شرق استان اصفهان داراي جاذبه هاي طبيعي بسياري از جمله کوير،تپه هاي ماسه اي ، نخلستانها، روستاهاي گردشگري، باغات انار و چشمه هاي آبگرم بوده که بستر مناسبي را جهت تورهاي گردشگري، کوير پيمايي، شتر سواري، اتومبيلراني، موتور سواري ATV، رصد ستاره گان ، صنايع دستي، غذاهاي سنتي و موسيقي سنتي فراهم مي نمايد. پژوهش حاضر با هدف ارزيابي قابليت ها و فرصت هاي گردشگري منطقه با استفاده از مدل SWOT و شناسايي نقاط قوت ، ضعف ، فرصت ها و تهديدها انجام گرديد. درنتايج اين پژوهش مشخص گرديد استراتژي ما در توسعه گردشگري پايدار منطقه تهاجمي است و مي توان با بهره گيري از منابع و فرصت هاي گردشگري شهرستان خوروبيابانک به بهبود درآمد و رونق اقتصادي منطقه ، کاهش مهاجرت ، اشتغالزايي، امنيت و حفاظت محيط زيست ، در راستاي توسعه پايدار دست يافت .
کليد واژه ها: خورو بيابانک ،گردشگري، توسعه پايدار، فرصت و درآمد، مدل SWOT
١)مقدمه :
گردشگري به عنوان سومين صنعت پردرآمد يکي از بزرگترين صنايع جهان مي باشد و بخش عمده اقتصاد جهاني را تشکيل مي دهد. (WTO,١٩٩٩) پيش بيني ميشودکه تا سال ٢٠٢٠ گردشگري بين المللي به 6/1 ميليارد نفر برسد و گردش مالي آن بيش از ٢ تريليون دلار در سراسر دنيا باشد.(WTO,١٩٩٨ ) .در افق ١٤٠٤ سند چشم انداز ملي کشور، ايران بايد به رقم ٢٠ ميليون نفر گردشگر خارجي دست يابد . و اين فرصت مناسبي است تا با شناسايي مناطق مستعد گردشگر پذير در راستاي اهداف توسعه پايدار به اين مهم دست يابيم .در مفهوم توسعه پايدار نظرات متنوعي وجود دارد اما مي توان آنها را بطور کلي در دو دسته طبقه بندي نمود، ديدگاههاي تکنولوژي محور و ديدگاههاي طبيعت محور. ديدگاهاي تکنولوژي محور بر اين اساس قرار دارد که مشکلات را تا حدود زيادي مي توان با استفاده از تکنولوژي کمي و کيفي حل نمود. طبيعت محوران تاکيد زيادي بر کيفيت زندگي دارند تا استانداردهاي زندگي و اندازه گيري رشد اقتصادي با استفاده از اعداد و ارقام از نظر آنها ارزش کمي دارد.( هولدن ،٢٠٠٠ ).
همانگونه که در خصوص توسعه پايدار طيفي از ديدگاهها وجود دارد، در زمينه گردشگري پايدار نيز نظرات گوناگوني مطرح است .
يک جنبه از معاني گردشگري پايدار اشاره به صنعت گردشگري دارد.( کوکوسيس و ديگران ،١٩٩٦ ). در اين جنبه از گردشگري پايدار، توسعه گردشگري يک گزينه محسوب مي شود که از ساير فعاليت هايي که به محيط زيست آسيب مي رسانند مانند استخراج معدن و قطع درختان بسيار قابل قبول تر ديده مي شود.( هولدن ، ٢٠٠٠ ) . اما در اين ديدگاه توجه اندکي به اثرات کلي گردشگري بر محيط زيست شده است .( هانتر،١٩٩٦ ).
استان اصفهان با موقعيت خاص جغرافيايي در قلب ايران ، ضمن تعدد و تنوع در جاذبه هاي گردشگري طبيعي و فرهنگي از تنوع اقليمي چهارفصل جهت گردشگري برخوردار است . شهرستان خور و بيابانک در شرق استان اصفهان داراي جاذبه هاي گردشگري بسياري از جمله کوير،تپه هاي ماسه اي، نخلستانها، روستاهاي گردشگري، باغات انار و چشمه هاي آبگرم بوده که بستر مناسبي را جهت تورهاي گردشگري، کوير پيمايي، شتر سواري، اتومبيلراني، موتور سواري ATV، رصد ستاره گان ، صنايع دستي، غذاهاي سنتي،و موسيقي سنتي فراهم مي نمايد و در راستاي توسعه پايدار گردشگري بستر و فرصت هاي سرمايه گذاري مناسبي را در منطقه ايجاد نموده است . روش پژوهش توصيفي تحليلي و هدف از اين پژوهش بررسي ظرفيت هاي گردشگري شهرستان خور و بيابانک با محوريت گردشگري طبيعي منطقه مي باشد.
٢)پيشينه تحقيق :
(جعفري وديگران ، ١٣٨١): به بررسي نقش کيفيت آب آبياري در بياباني شدن اراضي کشاورزي حاشيه کوير دامغان پرداختند.
(انصاري وديگران ، ١٣٩٠): به مکانيابي محوطه هاي گردشگري طبيعي بر اساس اصول معماري منظر با مدل AHP پرداختند .
(رهنمايي، ١٣٨٦ ) : به بررسي ظرفيت تحمل حوزه مقصد گردشگري شهر کلاردشت پرداخت .
(حسن پور، ١٣٨٩):ظرفيت پذيرش گردشگري در مناطق کويري و بياباني ايران را با استفاده از مدل TCC برآورده نموده است .
(افتخاري و ديگران ،١٣٨١):به نقد و تحليل چارچوب هاي نظريه اي در نقش گردشگري روستايي در توسعه روستايي پرداخت .
(ازکيا و ديگران ، ١٣٨٠) : به بررسي رابطه بين اعتماد و مشارکت اجتماعي در نواحي روستايي شهر کاشان پرداخت .
(قديري معصوم و ديگران ، ١٣٨٣): به بررسي توسعه اشتغال در نواحي روستايي در شهرستان لاهيجان پرداخت
(بنجامين ، ١٩٩٢):در اندونزي به اين نتيجه رسيد که مولفه هاي سطح زير کشت ، نهاده ها، اندازه خانوار، دستمزد، سطح آموزشي و آب و هوا در اشتغالزايي موثرند .
( Lee، ١٩٧٣)ليچفيلد: روشهاي ارزيابي را که در برنامه ريزي شهري و منطقه اي بيشتر مورد توجه بود مورد بررسي قرار داد.
( فريبا ابرهيمي فيني، ١٣٨٧ ) : به بررسي مناطق مستعد گردشگري کاشان با استفاده از نرم افزار ( GIS ) پرداخت .
( افتخاري و ديگران ، ١٣٨٣ ) به رويکردي اقتصادي به نظريه برنامه ريزي ارتباطي در توسعه روستايي پرداخت
٣)موقعيت جغرافيايي
شهرستان خور وبيابانک .شکل شماره (١) در ٥٥ درجه ،٥ دقيقه ، ٧ ثانيه ، طول شرقي و ٣٣ درجه ، ٤٦ دقيقه ، ٣٤ ثانيه عرض شمالي در شرق استان اصفهان قرار دارد. شهرستان با مساحتي بالغ بر ١١ هزار کيلومتر مربع در شرقي ترين نقطه استان اصفهان در فاصله ٤٢٠ کيلومتري اصفهان قرار دارد خور مرکز شهرستان وسيع خور و بيابانک مي باشد و در گويش آن واژه هاي اوستايي و کهن به فراوان يافت مي شود. خور ( آفتاب ) است و فرشته نگهبان آفتاب و نماينده کارهايي که در روز خور ( روز يازدهم از هر ماه شمسي ) انجام مي شود. تاريخ خور حداقل تا زمان صفويه روشن است . تصور بر اين است که عامل ارتباط در پيدايش خور نقش مهمي داشته است و چشمه درياشو در قله تين ( چشمه اي در نخلستان خور ) محل مناسبي براي اتراق کاروانها بوده و همين آب چشمه مردمي را به سکونت در اين محل کشانده است .
شکل شماره (١) : نقشه استان اصفهان ، موقعيت خورو بيابانک
٤) خور و بيابانک
اين شهرستان با جمعيت ١٧٥٠٠ نفر شامل شهرهاي خور، جندق ، فرخي و روستاهاي مهرجان ، بياضه ، ايراج ، ارديب ، هفتومان ، عروسان ، چاه ملک ، آبگرم ، مصر،گرمه ، فرحزاد و خنج ميباشد. که هر کدام داراي جاذبه هاي گردشگري زيبا ، چشمه هاي آب و نخلستانهاي خرما بوده که بشرح ذيل تعدادي از روستاهاي گردشگري که داراي چشم اندازهاي طبيعي مي باشد معرفي ميگردد.
بيشترين جمعيت ساکن روستا، در روستاي چاه ملک به تعداد ١٥٠٠ نفر به علت کشاورزي در اين روستا ميباشد . و بقيه روستاها در حدود ٥٠٠ الي ١٠٠٠ نفر جمعيت دارد. همچنين با تعداد ٣٥ اقامتگاه بوم گردي به عنوان بيشترين اقامتگاه و مرکز بوم گردي در کشور مي باشد .(اداره کل ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري استان اصفهان ).
١- روستاي مصر: داراي طبيعت زيباي کوير، رمل ها و تپه هاي ماسه اي ميباشد که همه ساله ميزبان گردشگران داخلي و خارجي جهت کوير نوردي، سافاري، شترسواري و موتورسواري است .
٢- روستاي گرمه : داراي چشم انداز طبيعي، نخلستانها خرما، خانه هاي تاريخي، صنايع دستي حصير بافي
٣- روستاي بياضه : داراي قلعه تاريخي بياضه ، بافت تاريخي روستا، وجود ساباط ها، صنايع دستي حصير بافي
٤- روستاي مهرجان : داراي چشم اندازهاي طبيعي، بقعه تاريخي، بافت تاريخي، وجود ساباط ،صنايع دستي، نخل هاي خرما
٥- روستاي ايراج : داراي چشم انداز طبيعي، قلعه تاريخي، چشمه آب ، باغات انار، صنايع دستي، پوشش گياهي با ارزش دارويي
٦- روستاي ارديب : داراي چشم اندازهاي طبيعي، خانه تاريخي، آب انبار، صنايع دستي حصيربافي، باغ انار
٧- روستاي آبگرم : داراي چشمه آبگرم جهت آبدرماني، صنايع دستي حصير بافي
٨- روستاي خنج : منطقه کوهستاني داراي آب و هواي خنک و فرح بخش ، چشمه آب و درختان گردو، پوشش گياهي
٩-روستاي فرحزاد در شمال روستاي مصر داراي نخلستانهاي زيبا ميباشد که توسط شنهاي روان محصور گشته است .
