بخشی از مقاله
چکیده :
گردشگری و اقتصاد گردشگری در عصر حاضر در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است، افزون بر این برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. گردشگری روستایی به عنوان یکی از گونه های گردشگری مطبوع مطرح بوده که در برگیرنده یک گرایش به ریشه ها و یک احساس سنتی در حال رشد همراه با خواست درک تمامی ابعاد محیطی در تجربه گردشگری می باشد. در واقع ماهیت گردشگری ایجاد اشتغال و درآمد،متنوع سازی اقتصاد، مشارکت اجتماعی و استفاده بهینه از منابع محلی است. در این راستا گردشگری روستایی می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیتها و محدودیت های گردشگری روستایی نقش موثری در توسعه این مناطق و توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی را برعهده داشته باشد.
در اینجا سوال این است که پتانسیلها و محدودیت های توسعه گردشگری روستایی کدام است؟ و چه راهکارهایی در جهت توسعه گردشگری که منجر به توسعه روستایی و توسعه ملی شود وجود دارد؟ بدین منظور مطالعه حاضر با استفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت ، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در منطقه روستایی خور و بیابانک، که دارای ویژگی های اقلیمی ،تاریخی و فرهنگی مساعد است می پردازد. تجزیه و تحلیلها در منطقه مورد مطالعه نشان دهنده این است که آستانه آسیب پذیری نقاط روستایی به علت گردشگر پذیر بودن، بسیار بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاستهای مناسب در جهت رفع محدودیتها و استفاده از مزیتهای نسبی موجود می باشد.
-1 مقدمه
در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است ، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالشهای متعددی مواجه است ، چرا که راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته اند مسائلی همچون فقر ، اشتغال ، بهداشت ، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تامی ن کنند ، این راهبردها در توزیع منافع حاصل از رشد و توسعه نیز موفق نبوده است سبب ایجاد مشکلات متعددی برای نواحی روستایی شده اند این مسئله موجب شده است که در سالهای اخیر بار دیگر توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و نظریه پردازان ، برنامه ریزان و مجریان حکومتی در صدد برآیند تا با ارائه راهکارها و روشهای جدید، از معضلات و مسائلی که این نواحی گریبانگیر آن هستند بکاهند.
یکی از این راهبردهایی که اخیراً دراغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از این کشورها به اجرا درآمده و نتایج مثبتی بهمراه داشته، توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی است که دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری است، می باشد - شارپلی ، . - 5 : 1380 در این میان ، کشور ایران با وجود جاذبه های فراوان فرهنگی ، تاریخی و طبیعی هنوز نتوانسته است جایگاه خود را به عنوان یک کشور پذیرنده گردشگر در بازار جهانی صنعت گردشگری بیابد ، از اینرو سهم ناچیزی از درآمدهای این صنعت نصیب این کشور شده است.
همچنین این مسئله در زمینه توریسم داخلی وبخصوص توریسم روستایی صدق می کند، بنابراین می بایست با شناسایی حساب شده تواناییها و پتانسیلهای توریستی در نواحی مختلف کشور از جمله نواحی روستایی ، اقدامات و برنامه های مفیدی جهت استفاده بهینه از این پتانسیل ها و همچنین توسعه و گسترش اثرات مثبت توریسم در این نواحی صورت بگیرد . نکته دیگر،توریسم روستایی جزء جزء است و باعث به وجود آمدن مشاغل بسیار کوچک با منشاء خانوادگی و فامیلی می شود که این امر ادامه رقابت را برای صنعت توریسم روستایی و ایجاد و نگهداری آن محدود می کند. که این امر نکات مثبت و منفی را به همراه دارد.
با این وجود اگر گردشگری روستایی به نحوی مناسب برنامه ریزی ﻭ مدیریت شود می تواند خالق یا محرک یک فرایند توسعه یافته برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی ﻭ نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخه های اقتصادی ، اجتماعی،فرهنگی و همچنین خود صنعت گردشگری باشد. بنابراین پرسش اساسی مقاله حاضر این است که توریسم در توسعه پایدار نواحی روستایی چه نقشی را ایفاء می کند؟ و قابلیتها و پتانسیلهای نواحی روستایی در رابطه با گردشگری چیست؟ در این راستا هدف اصلی تحقیق بررسی تأثیرات گردشگری در مناطق روستایی به لحاظ ایجاد اشتغال و خدمات مورد نیاز جمعیت است.
-2 مبانی نظری
صنعت گردشگری عبارت است از مجموعه و منظومه ای متشکل از گردشگر ، عرضه کنندگان کالا و خدمات ، دولت و جامعه میزبان که با یکدیگر در تعامل و ارتباط بوده و هدف جذب و جلب توریسم را دنبال می کنند . - الوانی ، - 21 : 1372 واژه توریسم از دو بخش ترکیب یافته است : " تور" 1 به معنای سفر ، گشت ، مسافرت ، سیاحت و " ایسم" 2 ، پسوندی که اشاره به مکتب یا اندیشه ای فلسفی ، مذهبی ، سیاسی ، ادبی و غیره دارد . بنابراین توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است . - آکسفورد ، . - 1356: 1989 بورکات و مدلیک - 8 :1981 - گردشگری را سفری موقتی و کوتاه معرفی می کنند که در آن گردشگر برای سیر و سیاحت به منطقه ای خارج از محل سکونت و کار خود می رود.
در تعریفی دیگر ، گردشگری به جابه جایی موقت مردم به مکانی خارج از محل زندگی و کار معمولی شان اطلاق شده است ، به طوری که مسافران در مدت اقامت در مقصد ، فعالیت هایی انجام می دهند و برای رفع ن یازهای آنها تسهیلات ویژه ای فراهم می شود . - ماتیسون و وال ، : 1982 - 6 در یک تعریف کلی تر آمده است : گردشگری عبارت است از هرآنچه به گردشگران و خدمات مرتبط با آنان مربوط می شود . این تعریف شامل همه فعالیت های مربوط به فرآیند جذب گردشگران و پذیرایی از آنان ، سازمان های مسافرتی ، دولت های مبدا ، دولت های میزبان و مردم محلی می شود . - زاهدی ، - 1 : 1382 باوجود تعاریف متعدد ارائه شده ، بسیاری از محققان ، صاحب نظران و مجامع علمی- تحقیقاتی بین المللی ، تعریف فنی سازمان جهانی گردشگری را پذیرفته و آن را به رسمیت شناخته اند.
سازمان مذکور ، گردشگری را این گونه تعریف کرده است : " تمام مسافرت هایی که منجر به اقامت حداقل یک شبه در مقصد شود ، اما مدت زمان دور بودن از منزل نباید بیش از یک سال باشد ." - سازمان جهانی گردشگری ، . - 5 :1983 توجه به موضوع گردشگری روستایی ، از دهه های 1950 میلادی به بعد گسترش یافت و در دهه های 196 و 1970 میلادی بیشتر در زمینه اقتصاد گردشگری روستایی برای کشاورزان و جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت - قادری ، - 126 : 1382 و تا به حال برنامه ریزان و صاحبنظران در کشورهای مختلف با ارائه راهبردها و راهکارهای گوناگون ، فعالیت ها و اقدامات گسترده ای در فراهم کردن زمینه جذب توریست ، توسعه و گسترش فعالیت های توریستی انجام داده اند.
