بخشی از مقاله
چکیده
اساس شکلگیري صنعت گردشگري در هر منطقه را عمدتاً باید در جاذبههاي فرهنگی و طبیعی آن جستجو کرد که در این میان، مناطق کویري جهان اسلام به دلیل برخورداري از جاذبههاي بینظیر طبیعی و فرهنگی میتوانند نقشمهمی را در توسعه صنعت گردشگري بینالمللی ایفا نمایند. اینمناطق با دارا بودن اماکن، محوطهها و آثار تاریخیفراوان، آداب و رسوم اصیل و طبیعت به ظاهر خشن ولی بکر و زیبا بستر مناسبی را براي توسعهي توأمان گردشگري فرهنگی و طبیعت-گرا فراهم آوردهاند.
بیتردید، مسیر توسعه صنعت گردشگري در مناطقکویري با مشکلات چندي نیز مواجه است که ریشه در عدم توجه کافی به قابلیتها و فقدان چشمانداز جامع و کاربردي گردشگري در این مناطق دارد. در نتیجه این گونه مناطق علیرغم برخورداري از بسترهاي فرهنگی و طبیعی بالقوه در زمینه گردشگري، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. بدیهی است که شناسایی، مطالعه و معرفی دقیق توانمنديها و قابلیتهايگردشگري مناطقکویري و ارائه برنامه جامع وکاربرديکه بتواند دو حوزه گردشگريفرهنگی و طبیعی را در قالب یک سیستم براي پیشبرد گردشگري تعریف کند، بسیار راهگشا خواهد بود. شهرستان بشرویه که درحاشیه دشتکویر واقع شدهاست، با دارابودن مزیتهاي فرهنگی، طبیعی و اقلیمی منحصر بهفرد میتواند محل مناسبی براي انجام پژوهش موردنظر و تعمیم نتایج حاصل از آن به دیگر مناطقکویري باشد.
مقدمه
»جهان اسلام« نامی آشنا در ادبیات سیاسی و فرهنگی جهان است. »جهان اسلام« بیش از آنکه بیانگر یک موقعیت جغرافیایی باشد، نشانی از هویت حدود یک و نیم میلیارد انسان است که داراي آیین مشترك هستند. علاوه بر ویژگی جمعیتی جهان اسلام، به لحاظ جغرافیایی و زیست محیطی نیز سرزمینهاي اسلامی از شمار غنیترین مناطق کره زمین به شمار میروند. امکانات و ویژگیهاي این سرزمینها باعث شده که طی قرنهاي متمادي، جهان اسلام نقشی مهم و تأثیرگذاري در صحنه بینالمللی ایفا کند.
سرزمینهاي اسلامی بین 61 درجهي طول غربی - از نصف النهار گرینویچ - و 130 درجهي طول شرقی و نیز بین 25 درجهي عرض جنوبی و 55 درجهي شمالی از خط استوا قرار گرفته اند . کل جهان اسلام با وسعتی بیش از 31 میلیون کیلومتر مربع حدود 22 درصد مساحت خشکیهاي کرهي زمین را در بر میگیرد که بدنهي اصلی آن به شکل مستطیلی از کرانههاي اقیانوس اطلس و شمال آفریقا تا خاورمیانهي اسلامی، آسیاي مرکزي، جنوب غربی آسیا، بخش بزرگی از هند، تمام بنگلادش و کشورهاي جنوب شرق آسیا و در حقیقت بخش عمدهاي از قارهي آسیا و آفریقا و بخشی از اروپا را شامل می شود - صفوي، . - 1387 اما توزیع جغرافیایی کشورهاي مسلمان داراي شکل خاص و جالبی است .
اغلب ممالک مسلمان در مناطق بیابانی، نیمه بیابانی آسیاي جنوب غربی و آفریقاي شمالی قرار دارند که همین عامل یعنی کمبود باران و خشکی شدید، مشکلاتی نظیر قحطی و خشکسالی هاي طولانی براي ممالک اسلامی به وجود می آورد - صفوي، . - 1387 آن چه در سیماي طبیعی جهان اسلام بسیار مشهود است گستردگی وسیع و دامنهدار سرزمینهاي خشک و بی آب و علف در بسیاري از مناطق آن است. اراضی بیابانی که از غرب آفریقا تا جنوب و مرکز آسیا ادامه دارد و اکثر کشورهاي اسلامی در درون آن جاي گرفتهاند از چند قسمت تشکیل شده است .
قسمتهاي عمدهي این مناطق در کشورهاي شمال آفریقا واقع میشوند که حد فاصل میان کوههاي اطلس و جلگههاي مرکزي آفریقا را در بر میگیرنداین. صحراها که اکثراًگرم و سوزان هستند، در عربستان سعودي نیز بیابان نجد بخش اعظم این کشور را تشکیل میدهد، بخش جنوبی این بیابان را » ربع الخالی « مینامند که تا کشور یمن ادامه مییابد. در یمن نیز بیابانی به موازات ساحل امتداد دارد که به وادي »حضرموت« معروف است.
این منطقه عاري از سکنه بوده اما در مناطق فوقانی و محلهایی که خاكهاي رسوبی و داراي آب ناشی از سیلابهاي متناوب است، مردم کمی در آن جا گرد آمده و به کشاورزي مشغول هستند. در ترکمنستان، هشتاد درصد وسعت این کشور را کویر»قره قوم« تشکیل میدهد. این کویر یکی از بزرگترین و گرمترین بیابانهاي دنیاست و تمامی نواحی شمالی و مرکزي کشور را در برگرفته است ، دشت کویر در مرکز و بیابان لوت در جنوب شرق ایران از دیگر مناطق بیابانی کشورهاي اسلامی هستند - صفوي، . - 1387 در شکل هاي شماره 1و 2بخوبی به موقعیت تقریباً منطبق کشور هاي اسلامی و مناطق بیابانی جهان آشکار است، این انطباق ضرورتتأم ل بیشتر و برنامهریزي دقیقتر در مورد استفادهي بهتر از این موقعیت جغرافیایی در محدودهي کشورهاي جهان اسلام را نشان میدهد.
همچنین کشورهاي اسلامی در حوزه تمدن قدیم قرار دارند و این پتانسیل بالا در زمینه تجربه دورههاي مختلف تاریخی، و به وقوع پیوستن مسایل بسیاري مربوط به تاریخ و تمدن کره زمین در محدوده کشورهاي اسلامی، آنها را تبدیل به کشورهاي جذّابی کرده است. امروز صنعت گردشگري پس از صنایع نفت و اتومبیلسازي به سومین صنعت درآمدزا تبدیل شده است. اهمیت این صنعت به دلیل آن است که به سرمایهگذاري سنگین اولیه نیاز ندارد. در بعد اقتصادي رشد بالاي میزان اشتغال زایی این صنعت و نیز روند رو به رشد آن، بیانگر نقش مهم این صنعت در اقتصاد جهان است.
علاوه بر این گردشگري به عنوان یک صنعت تنها بخش اقتصادي کشورها را متأثر نمیسازد، بلکه گردشگري در توسعه تبادل فرهنگی، تقویت همزیستی مسالمت آمیز و نزدیکی ملل و اقوام مختلف به هم نیز بسیار مؤثر است. بر اساس آمار جهانی پیش بینی میشود تا سال 2020 جمعیتی بالغ بر 1/6 میلیارد نفر گردشگر به سفر به بروند و مبلغی بالغ بر دو تریلیون دلار گردش مالی به همراه داشته باشد - حیدریان، - 1381 و شاید زمان زیادي طول نکشد که بتواند به راحتی به عنوان صنعت برتر جهانی جاي منابع انرژي در حال زوال را بگیرد.
بااین وجود بر اساس پیشبینیهاي صورت گرفته کشورهاي واقع در آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا که بیشتر کشورهاي اسلامی در این مناطق قرار دارند، همچنان سهم اندکی از درآمدهاي این صنعت را به خود اختصاص خواهند داد. هر چند کشورهاي اسلامی همچون مصر، ترکیه، ایران، لبنان، مالزي، اندونزي و مراکش در شمار کشور هاي پرجاذبه قرار دارند. در این رابطه، میزان بکارگیري و بهرهمندي از توانمنديهاي جهان اسلام در زمینه گردشگري اهمیت بسزایی دارد و نیازمند تعیین اهداف و برنامهریزيهاي اصولی است.
