بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری از پدیده های مهم دوران جدید، یکی از منابع مهم اقتصادی و عامل مؤثری در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی است. ایران از جنبه جاذبههای گردشگری، دارای انواع اقلیمها، فضاها و فصلها است و در این زمینه با کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری برابری میکند. ایران از لحاظ ابنیه و آثار تاریخی، جزء 9 کشور نخست دنیا و از لحاظ جاذبههای طبیعی در میان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد که نشاندهنده استعداد و قابلیت زیاد کشور در جهت رشد و توسعه این صنعت است.
طبق تعریفِ بخشهای سند الگوی پایه پیشرفت، تدبیر، تصمیم عملگرا و دوراندیشانهای با هدف ایجاد تغییر به سوی وضع مطلوب است. نویسنده در نوشتار حاضر قصد دارد مبتنی بر ساختار سلسلهمراتبی بخشهای سند الگوی پایه پیشرفت و مسیر گذار از وضع موجود به وضع مطلوب، با استناد به مفاد بخشهای این سند، تدبیری را ارائه نماید. عنوان این تدبیر، »توسعه گردشگری، محملی برای صدور فرهنگ اسلامی-ایرانی، تقویت اقتصاد درونزا، عدالت سرزمینی و حفظ محیطزیست« است.
گردشگری، محمل تعامل فرهنگها و تبادل فرهنگی است و جذب هدفمند گردشگران خارجی همراه با تبیین ضمنی یا صریح آموزههای ارزشمند فرهنگ اسلامی-ایرانی میتواند این فرهنگ را از درون کشور صادر کند. با عنایت به قابلیتهای کشور برای توسعه و ترویج این صنعت، اقتصاد، بهصورت درونی -علیالخصوص در مناطق روستایی که مصدر گردشگری طبیعی هستند-تقویت میشود. توسعه امکانات در مبادی گردشگری که در تمام سطح کشور گسترده است باعث پراکنش متوازن امکانات و اشتغال میشود و به عدالت سرزمینی منجر میگردد. مضاف بر این، اگر بپذیریم که گردشگری در عصر کمآبی، جایگزین مناسبی برای کشاورزی است با تحدید کشاورزی به محصولات اساسی به حفظ محیطزیست میانجامد.
-1 بخش اول: گردشگری
-1-1 اهمیت گردشگری و آثار اجتماعی آن
گردشگری از پدیدههای مهم عصر حاضر است که آثار وسیعی بر فرهنگ، جامعه، اقتصاد، محیط و حتی ساختار سیاسی دارد - مهرابی بشرآبادی و همکاران، 1390 و حسینی و همکاران، . - 1389 امروزه، توجه به گردشگری و آثار مثبت آن بسیار زیاد شده و این صنعت، نقش بسیار مهمی را در رفاه اجتماعی و اقتصادی جوامع میزبان ایفا میکند - مهرابی بشرآبادی و همکاران، 1390 و زارعی متین و همکاران، . - 1391 گردشگری میتواند به گسترش عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه درآمدها در سطح جهانی کمک نماید - حسینی و همکاران، - 1389 و با توجه به گسترش ارتباطات و افزایش چشمگیر تعداد جهانگردان و درآمد حاصل از آن، پیامدهای بسیاری همچون اشتغال را به همراه داشته است - مهرابی بشرآبادی و همکاران، . - 1390
گردشگری در جهان کنونی، صنعتی پاک و سومین پدیده اقتصادی پویا، پررونق و روبهتوسعه است که پس از صنایع نفت و خودروسازی، گوی سبقت را از دیگر صنایع جهانی ربوده است؛ بهگونهایکه بر اساس برآورد سازمان جهانی جهانگردی، ارزش وجوه حاصل از جهانگردی و مسافرت در دهههای آتی با سرعتی افزونتر از تجارت جهانی به مقداری بیش از اقلام صادراتی در دیگر بخشهای اقتصادی خواهد رسید - مهرابی بشرآبادی و همکاران، - 1390 و بر اساس اعلام شورای جهانی گردشگری و سفر، گردشگری در حال تبدیل شدن به بزرگ ترین صنعت جهانی است - زارعی متین و همکاران، . - 1391 از لحاظ اقتصادی، امروزه، گردشگری، بزرگترین و متنوعترین صنعت دنیا به حساب میآید.
این فعالیت، دومین اقتصاد جهان پس از ایالات متحده امریکا است و 8 درصد کل اشتغال جهان را به خود اختصاص میدهد. در چهار-پنجم کشورهای جهان، گردشگری یکی از پنج منبع مهم کسب ارز خارجی است و در 60 کشور، رتبه اول را به خود اختصاص میدهد. در %83 کشورهای درحالتوسعه، گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد و در یکسوم کشورهای فقیر، عمدهترین منبع درآمد است - مهرابی بشرآبادی و همکاران، . - 1390 اهمیت گردشگری از نظر اقتصادی و اشتغالزایی به حدی است که میتوان آن را نیروی محرکه اقتصادی هر کشوری محسوب کرد - هزارجریبی و نجفی، . - 1389 تنوع فعالیتهای اقتصادی، درآمد ارزی پایدار و مناسب، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال برای مردم کمدرآمد، ارتقای سطح زندگی مردم، بهبود زیرساختها و امکانات موجود از مهمترین آثار مثبت اقتصادی توسعه گردشگری است - ضرابی و اسلامی پریخانی، . - 1390
توسعه گردشگری، دارای آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی نیز است که برخی از آنها بدین شرحاند: ایجاد امکان آشنایی مردم کشور با نحوه زندگی سایر ملل، افزایش سطح رفاه و کیفیت زندگی مردم جامعه، ایجاد وسعت نظر و بسط حوزه دید مردم، غنی شدن تجارب فرهنگی افراد جامعه، ایجاد امکان انتقال ارزشهای فرهنگی به جهانیان، محافظت از میراث تاریخی و فرهنگی کشور، احیای سنتهای ملی، امکان استفاده از تسهیلات تفریحی و فرهنگی برای مردم جامعه، افزایش فضاها و مکانهای عمومی و ایجاد احترام متقابل بین مردمی با فرهنگهای متنوع - ضرابی و اسلامی پریخانی، . - 1390 یکی از قوتهای گردشگری ایران، گردشگری منابع طبیعی است که اغلب در روستاها شکل میگیرد.
گردشگری روستایی از طریق نفوذ و تأثیر در کلیه جوانب زندگی روستایی، آنها را چه از نظر اقتصادی و چه از نظر فرهنگی-اجتماعی به رشد میرساند. گسترش گردشگری روستایی، عامل مهمی در توزیع عادلانه درآمد جامعه است و زمینه را برای توسعه ملی و منطقهای فراهم میکند - نوابخش و رفیعیفر، . - 1389 توسعه گردشگری در مناطق روستایی، یکی از راههای نجات روستاها از فقر، مهاجرت و مشکلات اجتماعی و اقتصادی به شمار میرود.
در اکثر نواحی روستایی، به دلیل غالب بودن اقتصاد کشاورزی و آسیبپذیری آن، توجه به دیگر فعالیتهای توسعهای نظیر گردشگری به عنوان مکمل این بخش میتواند از جنبههای مختلف، تضمینی در بهبود شرایط زندگی روستاییان باشد. بسیاری از محققان و صاحبنظران بر این باورند که امروزه گردشگری روستایی و فعالیتهای مرتبط با آن، یکی از ارکان اصلی اقتصاد روستایی و منبعی بالقوه برای تنوعبخشی به آن منظور نیل به توسعه پایدار روستایی است - کروبی و بذرافشان، . - 1394 کروز در تبیین کارکردهای گردشگری به موارد زیر اشاره میکند:
-1 نیرویی حیاتی برای صلح: گردشگری میتواند فاصلههای روانشناختی و فرهنگی افراد را از حیث نژادها، رنگها، مذاهب و در مراحل مختلف اجتماعی و توسعه، پوشش دهد. به وسیله تسهیل روابط اجتماعی حقیقی در میان افراد، گردشگری میتواند ادراک بینالمللی را ارتقا بخشد، به صنعت صلح جهانی تبدیل شود و به افراد کمک کند تا بر تعصبات خود غلبه کنند.
-2 اهمیت اجتماعی: هم گردشگر و هم جامعه میزبان میتوانند مزایای فراوانی را از تعاملات اجتماعی بر اساس تجربیاتی که گردشگری فراهم میکند به دست آورند. هر دو میتوانند موارد فراوانی را از یکدیگر یاد بگیرند.
-3 اهمیت اقتصادی: گردشگری دارای مشارکتی معنادار در اقتصاد بسیاری از کشورها است که به طور نمونه میتوان به ترکیه، مالزی، تایلند و مصر اشاره کرد.
-4 غنای فرهنگی: گردشگری در حفظ و توسعه میراث فرهنگ جهانی، مشارکت، و دولتها را تشویق میکند که از مکانهای تاریخی، کوهها و ... خود محافظت کنند. همچنین، موجبات احترام متقابل و اعتماد در برخورد با فرهنگهای مخالف را فراهم میکند.
-5 فرصتهای اشتغال: گردشگری، فرصتهای اشتغال و توسعه مسیر شغلی را برای میلیونها فرد به وجود آورده است.
