بخشی از مقاله
چکیده
انسان همواره با طبیعت در ارتباط است و با دستکاری در طبیعت سعی داشته است که بگونه ای بهینه طبیعت را در خدمت خود درآورد . الگوهای نادرست رفتاری محیط طبیعی را ویران می کند در حالیکه ما برای دوره طولانی بقاء،طی نسلهای آتی به آن وابسته ایم .گردشگری روستایی ضمن حفاظت ارزش های محلی و بومی در جامعه روستایی نقش تعیین کننده ای در حفظ محیط زیست دارد و عناصر طبیعی سازنده روستا اهمیت فراوانی در جذب گردشگر برای گردشگردی دارد . لزوم بهره گیری از راهبرد ها و راهکارهای مناسب طبیعت گردی روستایی با توجه به شرایط و ویژگی های زیست محیطی و جاذبه ها و فراورده های اکولوژی - طبیعی و مصنوعی - هر منطقه به طور فزاینده ای احساس می شود . باتوجه به مسائل فوق در مقاله حاضر ضمن استفاده از منابع و مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به بررسی تعاریف طبیعت روستا و گردشگری روستایی جاذبه ها، فواید ، آسیب ها و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با حفظ محیط زیست پرداخته ایم.
واژه های کلیدی: طبیعت، روستا، گردشگری روستایی، حفظ محیط زیست
مقدمه
روستا به عنوان یک مکان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، زیستگاه جماعتی از مردم در خارج از محدوده شهرهاست که دارای هویت تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی مخصوص به خود می باشد[1] .برخورداری بافت و معماری روستایی از زیبایی اکولوژیکی، استفاده از مصالح بومی، هماهنگی با شرایط محیطی در استقرار بافت و ساخت و ساز مسکن، قرار گرفتن روستاها در بستر طبیعی و برخورداری از مناظر و چشم اندازهای طبیعی از مهمترین امتیازهای روستاها محسوب می شود .[2] این خاصیتهای محلی و جاذ به های سنتی در طبیعت زیبای مناطق روستایی، زمینه مورد علاقه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود .همچنین امروزه روستاها نه تنها محل تولید و تبدیل فراورده های کشاورزی و دامی هستند بلکه مکان مناسبی برای گسترش و توسعه صنایع روستایی و دستی بوده و نمایانگر آداب و رسوم، فرهنگها، سنتها و دانشهای زیادی در زمینه های گوناگون مانند معماری، عمران، کشاورزی، پزشکی و ... هستند کهمطمئناً آگاهی از این دانش ها و فلسفه آنها که معروف به دانش های بومی بوده و هنوز هم برای خیلی ها کم اهمیت تلقی می شوند،
بسیاری را شگفت زده خواهد کرد . گذشته از اینها امروزه به دلیل فشار روحی و روانی محیط های شهری و ماشینی شدن زندگی غالب مردم جهان، ساکنین این محیط ها وادار به خروج از شهرها و پیوستن به دامن طبیعت و محیط های بکر و طبیعی و سفر به روستاها می شوند[3] یکی از راه های توجه به روستاها و محرومیت زدایی از آنها، کمک به حفظ و گسترش جاذبه ها و زمینه های مورد علاقه گردشگران در روستاها، متناسب با شرایط محلی روستاها است . برنامه ریزی برای توسعه صنعت گردشگری و اجرای طرحهای آن با مشارکت مردم و نهادهای محلی، می تواند در حاشیه خود باعث توسعه کسب و کار و بهبود شرایط محیطی روستا شود. [4]
-1 طبیعت روستایی
همه ی انسان ها از طبیعت ریشه می گیرند و وابسته به طبیعت هستند ، بنابراین هم جا یکی هستند . در نخستین آثار حضور و پیدایش انسان چه در دوره ی نوزادی ، چه در میان وحشی ترین مردم و چه در میان اقوام متمدن هیچ کیفیتی که موجب بروز ویژگی های برتر و یا فروتر گردد ، وجود ندارد .به نظر می رسد که توانایی پیشرفت یکسان است و هوش ، عاملی است کهبعداً مورد استفاده قرار گرفته است . درست مانند توانایی او در تمرین کردن به میزان زیادی به شرایطی که جامعه در آن قرار دارد ، بستگی دارد .در این حالت ذهن او بیشتر خود را با محیط تطبیق می دهد و نظم و فرهنگ را از آن دریافت می کند [5]از دیدگاه انسانسنّتی، بشر مخلوق خداوند است .جهانی هم که درآن قرار گرفته، آفریده خداوند است . پس ریشه انسان و گیتی از یک مبدأ ماورایی است . بنابراین ، انسان برای دستیابی به هویت خود باید به هم ریشه خود یعنی طبیعت نزدیک شود .نزدیکترین تجلی خداوند به بشر طبیعت است[6]
طبیعت برای انسان کمال است ، نهایت زیبایی ، چرا که به زندگی و ارزش هایش تحقق می بخشد ، هوایی را که استنشاق می کنیم ، آبی را که می نوشیم ، خاکی که درآن می کاریم و محصولی که بر می داریم و بالاخره نظامی که ما به عنوان بخشی درآن مشارکت داریم ،و همه و همه نشانه های وابستگی ما و ارزشمند بودن طبیعتی است که ما با تمام نیش ونوش نیروی را در بطن خود دارد .نیروی که حاکم بر تمامی پدیده ها و روابط است[7]اما امروز در دنیای مدرن، طبیعت برای انسان متجدد خالی از تقدس شده است، چنانکه" نوربرگ شولتز "معتقد است که" دوران مدرن بحران بسیار پچیده ای را متحمل شد ه است . زیست بوم تاریخی به سرعت تخریب شده، محیط طبیعی قربانی آلودگی و بهره برداری بی رویه شده و با موجودیت بشر فقط به عنوان ماده ای انسانی رفتار شده است .انسان دیگر بخشی از یک تمامیت معنادار را شکل نمی دهد و نسبت به جهان و خود غریبه است [8]".
معماری به تعریف محیط برای انسان می پردازد و باید دید برای چه انسانی کار می کند و محیط طبیعی و مصنوع را چگونه تعریف می کند .از طرف دیگر معماری ظرف رفتارهای انسان را می سازد و انسان باید بتواند همه استعدادها و شایستگی های خود را در آن به ظهور برساند .معماری نباید او را محدود کند و آزادی رشد را از او بگیرد در طول تاریخ، معماری سعی داشته به شکلی نمادین جایگاه حقیقی انسان را در هستی به او یاد آوری کند .به همین جهت هستی را در کلی ترین شکل خود درمعماری بازسازی می کرد وانسان رابه عنوان حاکم اصلی فضا درمیان کل هستی قرار می داد[9]معماری عضو و پاره اندامی از طبیعت و محیط مجاور است و تا آنجا که ممکن است باید از شکل بخشیدن به فضا بندی ها و موازین هندسی و سنتی آن به حد امکان و به مقتضای ملاحظات زیستی و انسانی ، پرهیز نمود[8]
انسان روستایی به لحاظ ارتباط مستقیم و دائمی با صنع الهی یعنی طبیعت، انسانی راز آشنا و هنرمند است . انسانی که هر روز با طبیعت زیبای خداوند سر و کار دارد، نمیتواند روحی زیبا و خلاق نداشته باشد .طبیعت زنده، پویا و آموزنده است . آموزگار چیره دستی هم هست .هر انسانی با طبیعت سر و کار داشته باشد، در همه ابعاد پرورده میشود .در بعد جسمی مهارت های لازم را برای کار و تولید و سازندگی می آموزد . در بعد روحی صاحب بصیرت میشود که ذوق و خرد و اندیشه و هنر را در بردارد .انسان روستایی معماری خود را با آگاهی نسبت به محیط طبیعی، محیط اجتماعی، محیط فرهنگی و با بصیرت نسبت به هستی و طبیعت طراحی می کند و می سازد .او انسانی تولیدگر و فعال است و در عین حال یک هنرمند به تمام معنا است .هنر شغل او نیست بلکه از لحاظ وجودی هنرمند است ؛ یعنی هنرمندانه فکر می کند .او هنر را با عمل تعریف می کند .روستایی معمار نیز هست .معماری روستا محصول خرد جمعی است و خرد جمعی، برخلاف فکر انفرادی هیچ وقت اشتباه نمی کند .خانه سازی، کارگاه شناخت شناسی هستی است و انسان روستایی در طول زندگی خود، حداقل یک بار این کارگاه را تجربه می کند . او نیروهای طبیعت را می شناسد و دوستی و همزیستی مسالمت آمیز با طبیعت را می آموزد و خود را موجودی از طبیعت خداوند می شناسد [10]
-2 گردشگردی روستایی:
گردشگری در نیمه دوم قرن 18 میلادی با گسترش شهرنشینی، ارتقای وسایل حمل و نقل و به ویژه گسترش خطوط راه آهن، تغییرات اجتماعی و افزایش طبقه میانی اجتماع ، اوقات فراغت بیشتر و ... توسعه یافت .گردشگری از دیدگاه جامعه
