بخشی از مقاله
خلاصه یا چکیده
فلسفه گردشگری کشاورزی افزایش درآمد کشاورزان و بهبود کیفیت زندگی جوامع روستایی است. این نوع گردشگری با خلق فرصتهای کارآفرینانه و تنوع بخشی به اقتصاد روستاییان مزایایی چون افزایش تولیدات محلی، درآمد، اشتغال، ایجاد ارزش افزوده از طریق بازاریابی مستقیم و بیواسطه، استفاده از محل سکونت، فعالیت، حفظ منابع را با خود به همراه دارد و زمینه تحقق توسعه پایدار روستایی را فراهم می آورد. توسعه گردشگری کشاورزی در ایران با توجه به تنوع کشت و محصولات متعدد، از جایگاه پر اهمیتی برخوردار است.
در این بین برخی محصولات با توجه به ارزشمندی اقتصادی و ویژگیهای خاص تولیدی شان می توانند از جایگاه ویژه تری برخوردار باشند که زعفران از مهمترین آنهاست. در بررسی پراکنش تولید زعفران قائنات در استان خراسان بسیارحائز اهمیت بوده و باید به عنوان یکی از اولویتهای برنامه ریزی و سرمایهگذاری در توسعه گردشگری کشاورزی کشور مورد توجه باشد.لذا هدف مقاله حاضر بر پایه معرفی جایگاه گردشگری زعفران در توسعه پایدار روستاهای قائنات مبتنی بر رورویکردی کارآفرینانه استوار گردید که در این راستا از بررسی اسنادی بهره گرفته شد. نتایج مطالعه دلالت بر تاثیرتوسعه گردشگری زعفران بر پایداری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی روستاهای منطقه داشت.
مقدمه
در فرایند توسعه کشورهای در حال توسعه، توسعه ی روستایی از اهمیت وافری برخوردار است بطوری که اگر قرار است توسعه ای انجام گیرد و مستمر باشد باید به طور اعم از مناطق روستایی و به طور اخص از 25 mm بخش کشاورزی متأثر باشد - جمعه پور،. - 1389 در این راستا توسعه روستایی با چالشهای متعددی چون تا مین حداقل نیازهای اساسی برای همه، بالا بردن بهره وری، تعادل بیشتر بین حوزههای جغرافیایی و به ویژه کاهش فقر و ایجاد سطح بالاتری از درآمد و اشتغال روبروست - جمعه پور، - 1384:56 که پتانسیلهای موجود برای کارآفرینی در روستاها به خصوص در زمینه گردشگری کشاورزی، یکی از راهبردهای مهم برای برآورده ساختن این اهداف خواهد بود.
در ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای حال توسعه، که با توجه به اهداف بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و تاکیدات مقام معظم رهبری، توسعه روستایی و توجه به مناطق محروم از اولویتهای سیاستگذاران و برنامه ریزان آن می باشد، مساله اشتغالزایی و توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی با هدف بهبود کیفیت زندگی روستاییان و نگهداشت جمعیت روستایی و جلوگیری از مهاجرت و تبعات آن مورد تاکید می باشد.
نظربه پراکنش جغرافیایی روستاهای کشور و در نتیجه پتانسیلهای مختلف اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و طبیعی روستاهای کشور آنها، تمرکز بر توسعه گردشگری روستایی در انواع مختلف آن از جمله توریسم طبیعی، فرهنگی، معدنی، کشاورزی و مزرعه می تواند با تنوع بخشی به اقتصاد روستاها و فراهم آوردن فرصتهای کارآفرینانه رشد اقتصادی روستاها در ابتدا و در نهایت بر روند پویایی اقتصاد کشور تأثیر زیادی داشته باشد و موجب اشتغال و کسب درآمد مستقیم و غیر مستقیم از سطح محلی تا ملی گردد.
در این چارچوب توسعه توریسم کشاورزی با توجه به تنوع کشت و تولید محصولات متعدد در مناطق مختلف کشور متاثر از اقلیم متفاوت آنها، از جایگاه پر اهمیتی برخوردار است. در این بین برخی محصولات با توجه به ارزشمندی اقتصادی و ویژگیهای خاص تولیدی شان می توانند از جایگاه ویژه تری برخوردار باشند که زعفران از مهمترین آنهاست. زعفران ارزشمندترین محصول زراعی و محبوب ترین ادویهی جهانی، با جاذبه های سه گانه ی طبیعی :رنگ زیبا، رایحه و طعمی دلپذیر و نیز خواص و خصوصیات کم نظیر، پیشینه ی تاریخی بسیار طولانی جایگاه والایی در فرهنگ و فلاحت، طب و دارو شناسی و تغذیه ی ایرانی دارد.
بدان سان که در شمار مواد مصرفی روزانه دربار هخامنشیان ثبت شده است .جاذبه های جادویی و جاودانه ی این رستنی گران قدر و قیمت موجب شده که توجه و علاقه ی اعراب دوره ی باستان را برانگیزد، بعد اسلام نیز با شدت بیشتری استمرار پیدا کند .در تاریخ طبری و نیز تاریخنامه طبری از مصارف مختلف زعفران دوران جاهلی اعراب و پس از آن تا قرن چهارم، به مناسب تهایی سخن رفته است - ابریشمی،. - 1394 در بررسی پراکنش تولید زعفران بی شک استان خراسان و قائنات به عنوان قطب بلارقیب تولید این محصول در کشور می باشد بطوریکه کشت زعفران بیشترین چشمانداز روستایی و حتی شهری آن را شامل میشود و در نتیجه می تواند و باید به عنوان یکی از اولویتهای سرمایهگذاری در بخش کشاورزی و توجه به صنعت توریسم و گردشگری کشاورزی در این استان مورد توجه قرار گیرد.
متاسفانه هنوز گردشگری و به ویژه گردشگری کشاورزی در ایران به صورت برنامه ریزی شده جایگاه خود را نیافته است و چنانچه سیاستگذاران و برنامه ریزان به دنبال تامین اهداف توسعه ای و اشتغالزایی و کارآفرینی در سطح روستاهای کشور می باشند باید این مهم را در اولیتهای سیاستگذاری و برنامه ریزی خویش قرار دهند و در راستای توسعه ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگسازی و محیط زیستی و کالبدی و به ویژه توسعه زیر ساختهای آن تلاش نمایند. در این راستا هدف مقاله حاضر بر پایه معرفی جایگاه گردشگری زعفران در توسعه کارآفرینی روستایی در قائنات استوار گردید تا دغدغه نگارنده گان که خود آشنا با منطقه و مسائل آن می باشند از این طریق ترویج یابد. پژوهش حاضر مبتنی بر بررسی اسنادی و همچنین مشاهده صورت پذیرفته است.
توسعه روستایی، گردشگری کشاوزی و کارآفرینی
مهاتما گاندی توسعه روستایی را تبدیل روستاها به مکانهای قابل زیست و متناسب با رشد و تعالی انسانی معرفی میکند. توسعه روستایی باید به افزایش درآمدها، گسترش رفاه، برقراری نظم و ترتیب فضایی و نهایتا بهبود شرایط زندگی در عرصههای روستایی منتهی گردد - سعیدی، . - 156 :1377در ادبیات متاخر توسعه روستایی، گردشگری میتواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد وتوسعه ی پایدار داشته باشد و با ایجاد اشتغال و درآمدو فراهم آوردن فرصتهای کارآفرینانه موجب توسعه ی مناطق توسعه نیافته باشد.
- افتخاری وقادری،1381؛ - Dangi and Jamal, 2016 لذا بخش گردشگری به عنوان بزرگترین فعالیت نوپای جهان در تمام دنیا از اعتبار خاصی برخوردار است به طوریکه تقاضا و تمایل برای گردشگری با انگیزه های مختلف به منظور تفرج، زیارت و تجارت، در تمامی نقاط جهان با سرعتی باور نکردنی در حال افزایش است، بالا رفتن سطح درآمد، افزایش اوقات فراغت، تغییرات و نگرشهای جدید به مفاهیم زندگی و ضرورتهای تماسهای بین المللی ایجاب میکند که گردشگری به شدت توسعه یابد. - shaoley,1997 -
گردشگری معادل فارسی وکاملاً دقیق واژه tourism در زبان انگلیسی، فرانسوی، آلمانی که ریشه یونانی ولاتین دارد به صورت مصطلح در زبان فارسی به شکل جهانگردی ترجمه شده که از معانی دیگر آن گردش کردن و گشتن است - افتخاری و قادری،. - 1381 این واژه برای نخستین بار در سال 1811 م در مجلهی انگلیسی اسپورتینگ مطرح شددر آن زمان این لغت به معنای مسافرت به منظور تماشای آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت به کار می رفت - محلاتی، . - 1380 گردشگری رفتار مشترک گروهای انسانی است که از ابعاد جغرافیایی و فضایی برخوردار بوده و بازتاب های این رفتار فضا و ویژگی های محیط جغرافیا رامتاثر می سازد . لذا گردشگری بعنوان پدیده ای ماهیتا جغرافیایی که بر روی جا به جایی مردم، کالاو خدمات در طی زمان و گسترده مکان متمرکز شده است .
