بخشی از مقاله
چکیده
آموزش الکترونیکی روشی برای ارائه یادگیری انعطاف پذیرتر و ایجاد فرصت برای فراگیران، تسهیل پیگیری پیشرفت یادگیرندگان و فعالیت آنان و همچنین فراهم آوردن فرصتی برای ایجاد محیطهای یادگیری اثربخش محسوب میشود. اما زمانی میتوان این عوامل را بهبود داد و کیفیت آنها را کنترل نمود که این عوامل مورد ارزشیابی قرار گیرند. در واقع بدون ارزشیابی از برنامههای آموزش الکترونیکی و عناصر مرتبط با آن نمیتوان این نوع آموزش را مطلوب قلمداد کرد و یا کیفیت آن را کنترل نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از مقالات و منابع کتابخانهای با هدف توصیف ارزشیابی و نقش آن بر کنترل کیفیت آموزش الکترونیکی در آموزش عالی صورت گرفته است. با توجه به اهمیت و نقش مهم آموزش الکترونیکی در افزایش کیفیت کارکرد آموزش عالی، برنامه ریزان و دست اندرکاران و مدیران مربوطه در مراکز عالی و دانشگاهها باید علاوه بر ارزشیابی از بخشهای آموزشی و پژوهشی به ارزشیابی از آموزش الترونیکی نیز پرداخته و نقاط قوت وضعف این بخش از دانشگاه خود را بشناسند و برای تقویت نقاط قوت و یا رفع کاستیهای و نقصهای احتمالی این بخش اقدام کنند تا بدین وسیله شاهد اعتلای بیشتر آموزش عالی کشورمان باشیم.
واژههای کلیدی: ارزشیابی، کنترل کیفیت، آموزش الکترونیکی
مقدمه
در عصر حاضر تغییرات سریع اقتصادی، اجتماعی و فناورانه، ماهیت زندگی و مشاغل افراد را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو دانشگاه باید افرادی را پرورش دهد که به جای حفظ و ذخیره اطلاعات، توانایی طبقه بندی، تحلیل وترکیب اطلاعات، مهارت های ارتباطی و حل مسائله، مباحثه، مهارت های مدیریتی و فناورانه را داشته باشند تا بتوانند با تغییرات سریع فناورانه، صنعتی و اجتماعی همسویی موثری داشته باشند. رشد علم وفناوری، محدودیت های منابع مالی دانشگاه ها، افزایش متقاضیان نظام های آموزش عالی، تقاضا جهت آموزش های متنوع و انعطاف پذیر، نیاز به نیروی کار کیفی تر، ضرورت یادگیری مدام العمر، ظهور بازیگران جدید و رقبای دانشگاه ها از جمله چالش های آموزش عالی در هزاره سوم هستند که باید برای مقابله با آنها راهی یافت.
نتایج تحقیقات اخیر نیز، استفاده درست و مناسب از روش های جدید، مبتنی برفناوری های اطلاعاتی و ارتباطی را مانند آموزش الکترونیک را راهکاری مناسب می داند که می تواند سبب ارتقای کیفیت فرایند یاددهی - یادگیری، ایجاد فرصت های یادگیری برابر، توجه به تفاوت های فردی، و کمال بخشیدن به خود و محیط پیرامون گردد و به نوعی پاسخگوی جامع تری به چالش های آموزش عالی باشد. از اهداف عمده به کارگیری یادگیری الکترونیکی کاهش بودجه، افزایش دسترسی و ارتقاء کیفیت است که از آن میان بحث کیفیت در دوره های الکترونیکی هنوز جای چالش دارد و بحث ها و تحقیقات فراوانی را می طلبد. در طول دو دهه گذشته، موضوع کیفیت در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به یکی از موضوعات مهم در این حوزه تبدیا شده و نظام های ارزشیابی ملی جهت ارزیابی برنامه های تدریس و یادگیری در دانشگاه ها طراحی شده اند که در سطح بین المللی در تحقیقات آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته و علاقه به بهبود آموزش به صورت ملی و بین المللی افزایش یافته است - بازرگان، . - 1384
اما از سوی دیگر، مراکز ارائه دهنده آموزش های الکترونیکی دانشگاهی نیز، می بایست به منظور ارائه آموزش-های کیفی،جذب دانشجوی مستعد وخلاق و تلاش برای بهبود شرایط و امکانات آموزشی، حضور در محیط رقابتی را تجربه کنند. از این رو ارزشیابی و کنترل کیفیت آموزش الکترونیکی، به عنوان راهی مناسب برای ارزیابی و دستیابی به آموزش های کیفی منطبق بر اهداف آموزشی، پیشنهاد می شود.از این رو توصیف ارزشیابی و نقش آن در کنترل کیفیت در آموزش های الکترونیکی در این مقاله مورد بحث قرار می گیرد.
تاریخچه آموزش الکترونیکی در جهان و ایران
تاریخ تفکر آموزش از راه دور را باید در اواسط قرن بیستم جستجو کرد. ایده آموزش غیر حضوری که پیشینه تاریخی آموزش اینترنتی یا دانشگاه مجازی قلمداد می شود، به طرح دانشگاه آزاد1 - که از سوی کشور انگلستان مطرح گردید، مربوط می شود. بر اساس این طرح ، متقاضیان با استفاده از برنامه های تلویزیونی، آموزش علمی لازم را می گذرانند و سپس مدرک دریافت می کردند. همچنین با ابداع مفهوم کلینیک آزاد در ایالت متحده آمریکا در دهه 1960 و با راه اندازی کارگاه مشورتی و کرسی های آموزشی در داخل این کشور، گام علمی بزرگتری در این زمینه برداشته شد. در دهه 1970 با توجه به دسترسی گسترده وعمومی به کامپیوتر در آمریکا، تدریس غیر حضوری با استفاده از شیوه ای2 رایج شد و برای اولین بار، ارائه واحدهای به صورت خطی3 در اوایل دهه 1980 توسط یکی از بنیانگذاران دانشگاه مجازی در آمریکا ابداع گردید. در سال 1988 برای اولین باریک برنامه نرم افزاری قدرتمند که بیانگر تحول انقلابی در سیستم الکترونیکی بود، تحت عنوان استاد دیجیتالی4 که یکی از موارد استفاده اولیه از کامپیوتر تلفنی در امور آموزشی را پیشنهاد می کرد،
در امریکا مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تا کنون، دانشگاه مجازی تحولات زیادی را پشت سرگذاشته است؛ از جمله در سال 1995 مراکز علمی - آموزشی آمریکا با ایجاد تغییراتی در این سیستم و تقویت آن، به امکان گسترش شیوه آموزش الکترونیکی به سراسر دنیا دست یافته اند. اما نخستین دانشگاه مجازی کامل که کلیه خدمات آموزشی و تمام درس ها را بر خط ارائه نمودند. درسال 1995 در کشور اسپانیا تاسیس شد.این دانشگاه ابرتا5 کاتا لیونا نام دارد. از آن تاریخ به بعد بسیاری از موسسات در سراسر جهان، به ویژه در آمریکا شمالی ، استرالیا و زلاند نو و تعدادی از کشورهای اروپایی از جمله نروژ، دانمارک و هلند سرمایه گذاری سنگینی در ایجاد و گسترش آموزش مجازی را شروع نمودند. در ایران اولین کلاس مجازی در سال 1381 و با پیشنهاددکتر پرویزدولایی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی اموزشی اجرا شد، قابل ذکر است در این کلاس از نرم افزار وب سی تی به زبان انگلیسی استفاده می شد و بعد دانشگاه شیراز با هدف کمک با ارتقاء سطح علمی و فرهنگی جامعه، همگانی کردن آموزش و دسترسی بیشتر افراد مستعد به آموزش عالی در سال تحصیلی 82- 83 در دوره کارشناسی پیوسته از طریق دوره های فراگیر به صورت مجازی دانشجو پذیرفته است. در دانشگاه های شهید بهشتی تهران، دانشگاه علم
