بخشی از مقاله
چکیده
انگور هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش تغذیه ای و اقتصادی از مهمترین محصولات باغی در دنیاست.ایران از نظر تولید انگور در رتبه هفتم دنیا جای دارد. در استان کهگیلویه و بویراحمد انگور از نظر سطح زیر کشت رتبه اول و از نظر تولید، بعد از سیب،رتبه دوم را در بین سایر محصولات باغی دارد. از جمله روش های نوین تکثیر و اصلاح انگور استفاده از تکنیک کشت بافت و تولید کالوس به عنوان ماده اولیه در برنامه های اصلاحی است.
به همین منظور جهت تعیین بهترین غلظت هورمونی از دو ریزنمونه ی گره و برگ رقم عسکری در القای کالوسزایی، آزمایشی در شرایط درون شیشه در دانشگاه یاسوج انجام شد. سطح هورمون بنزیل آدنین پورین - - BAP و 5 سطح هورمون نفتالیک استیک اسید - NAA - هر کدام 0 - ، 0/5، 1، 1/5و2 میلی گرم در لیتر - با سه تکرار به کار برده شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثرات اصلی و برهمکنش آنها برای کلیه ی ویژگیهای اندازه گیری شده معنی دار بود. بهترین تیمار هورمونی نسبت به شاهد برای صفات طول، ارتفاع، حجم، وزن تر و خشک کالوس، سطح 1 میلی گرم در لیترNAA و 2 میلی گرم در لیترBAP و مربوط به ریزنمونه ی گره بوده است.
-1مقدمه
انگور1، به تیره تاکسانان2 تعلق دارد و شامل 10 جنس است که انگور کشت شده متعلق به جنسVitis می باشد. که به لحاظ سطح زیر کشت و ارزش اقتصادی یکی از محصولات مهم باغی به شمار می رود. یکی از روش های ریزازدیادی و به نژادی ارقام مختلف انگور استفاده از کشت درون شیشه ای است از کالوس نیز به عنوان ماده آزمایشی در برنامه های اصلاحی و گزینش ارقام مناسب در شرایط درون شیشه ای استفاده می گردد.
کالوس از بخش های مختلف مانند قطعات برگ، ساقه، ریشه، دانه گرده و حتی پروتوپلاست می تواند به وجود بیاید. در طی تشکیل کالوس در شرایط درون شیشه ای، تمایز و اختصاصی شدن سلول های مادری متوقف شده و سلول های ریزنمونه تمایززدایی می شوند.فرایند تمایززدایی با تغییر فعالیت متابولیکی سلول ها همراه است. در این حالت مواد ذخیره های سلول ها از بین می روند و سلول ها با شدت بالا تقسیم می شوند.از تولید کالوس باززایی آن برای تکثیر کلونی، گزینش درون شیشه ای جهت افزایش تحمل نسبت به تنش های محیطی زنده و غیر زنده - از طریق استفاده از تنوع موجود و یا تنوع سوماکلونی - و در مهندسی ژنتیک به منظور انتقال ژن مورد نظر از منبعی بیگانه به گیاه زراعی استفاده می شود.
از بین بردن محیط های مختلف کشت، کاربرد محیط کشتMS به دلیل این که بسیاری از گیاهان نسبت به آن عکس العمل مناسبی نشان می دهند بسیار متداول است. هورمون ها در بهینه سازی کشت درون شیشه ای نقش اصلی را ایفا می کنند. این ترکیبات مجموعاً تنظیم کننده های رشد نامیده می شوند . مهمترین گروه از تنظیم کننده های رشد که در تولید کالوس مورد استفاده قرار می گیرند، اکسین ها و سیتوکنین ها هستند که شامل انواع مختلف هستند. با توجه به این که تاکنون مطالعه هایی در خصوص القای کالوس و استفاده از آن در برنامه های اصلاحی انگور در استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش نشده است، این مطالعه با به کارگیری دو ریزنمونه برگ و گره ساقه و دو هورمونNAAوBAP طراحی گردید.
-2مواد و روش ها
این پژوهش در آزمایشگاه بیوشیمی ،دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش انجام گرفت. نمونه برداری از تاکستان منطقه دنا از رقم عسکری صورت پذیرفت. شاخه های یک ساله انتخاب شده به طول 20- 30 سانتی متر از پایه مادری جدا شدند و پس از اتمام نمونه برداری به آزمایشگاه منتقل گردیدند. سپس هر نمونه سه مرتبه و هربار به مدت 15 دقیقه با آب جاری و مایع ظرفشویی شستشو شد. در مرحله بعد جداسازی برگ و گره از شاخه ها انجام گرفت و ریزنمونه های اولیه آماده شدند. محیط کشت مورد استفادهMS با 0/8 درصد آگار و 3 درصد ساکارز بود که جهت تولید کالوس از 5 سطح هورمون شامل بنزیل آدنین پورین با سطوح 0، 0/5، 1، 1/5 و 2 میلی گرم بر لیتر به همراه نفتالین استیک با 5 سطح 0، 0/5، 1، 1/5 و 2 میلی گرم بر لیتر استفاده شد.
ریزنمونه های اولیه به زیر دستگاه لامینارایر فلو جهت ضدعفونی نهایی و کشت منتقل شدند . نمونه ها ابتدا به مدت 10 دقیقه در محلول کلرید جیوه 0/1 درصد و چند قطره توئین 20 جهت حفظ آماس سلولی شستشو شده و سپس جهت حذف کلرید جیوه سه مرتبه و هربار به مدت 5دقیقه آب دوبار تقطیر استریل استفاده گردید. پس از اتمام شستشو مجدداً نمونه ها جهت کشت در محیطMSبرش داده شده و به صورت کاملاً استریل در شیشه های درب دار مربا قرار داده شدند.
پس از کشت ظروف به مدت 3 هفته به تاریکی مطلق و سپس در 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی جهت القاء کالوس نگهداری شدند. پس از دوماه صفاتی از قبیل طول، ارتفاع، حجم، وزن تر و وزن خشک کالوس اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس بر اساس طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام و مقایسه میانگین هابه روشLSmeans انجام شد و بهترین نوع ریزنمونه و بهترین سطح هورمونی مشخص گردید.
