بخشی از مقاله
چکیده :
ایران به لحاظ جاذبه های جهانگردی کی از ده کشور جهان محسوب می×شود. اما درآمد حاصل از جهانگردی برای کشور بسیار اندک است. ضرورت افزایش درآمدهای عمومی و کاهش وابستگی اقتصادی به درآمد حاصل از فروش نفت، ایجاب می کند که استفاده از ظرفتهای زستی کشور، حفظ منابع طبعی و حوزه جهانگردی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد این مقاله با رویکردی موردی از نوع انتقادی اجتماعی درسه بخش ابتداء به آسیب شناسی توسعه روستا در ایران و اینکه این توسعه توانسته است باعث جذب گردشگران در روستا شود.
همچنین تشریح مشکلات و مسائل مطرح دراین زمینه می پردازد و در بخش دوم به تعریفی از گردشگری روستایی و بررسی نتیجه بخش رهیافتهای مختلف اقتصادی ، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی که منطقه بندی گردشگری روستایی را در چارچوب یک نگرش منطقه ای برای توسعه ، مورد توجه قرار می دهد و در بخش سوم نیز به تشریح راهکارهای علمی و کاربردی به صورت کلی در خصوص جذب گردشگر در تیپهای مختلف روستایی از لحاظ موقعیت جغرافیایی با توجه به مورفولوژی آنها که عبارتنداز روستاهای ساحلی - روستاهای حاشیه ساحل - ، روستاهای کویری ، روستاهای کوهپایه ای و روستاهای جنگلی پرداخته که در آخر نیز با بحث و نتیجه گیری به پایان می رسد .
مقدمه :
گردشگری پدیدهای با قدمت زیاداست، اماامروزه اشکال آن دستخوش تغییر و تحولات فراوانی شده و به صورت سیستماتیک و همراه با قوانین خاص خود شکل گرفته است.به گونهای که امروزه ازآن به عنوان صنعت گردشگری نام می برند.صنعتی که پس از خودروسازی و الکترونیک سومین صنعت درآمدزای دنیا محسوب می گردد. به طوریکه براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، در سال ًًٍَ تعداد گردشگران بینالمللی بالغ بر ٌُّ میلیون نفر و درآمد حاصل از آن ٍَِ میلیارد دلار بوده استحدوداً - َ برابر درآمدهای نفتی کشورهای عضو اوپک - . گردشگری دارای اشکال متنوعی است که بخشی از آن گردشگری روستایی است. این نوع از گردشگری، در محیط های روستایی و حوزههای غیرشهری صورت میگیرد.
گردشگری روستایی یک فعالیت تفریحی- اجتماعی است که در نیمه دوم قرن هیجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد.البته پیش از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیت های تفریحی قرار گرفته بودند اما شرکت در این فعالیتهای تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود. شروع علمی و قانونمند گردشگری روستائی پس از رخداد انقلاب صنعتی در اروپا بوده است. اگر چه انقلاب صنعتی مشکلات زیادی برای جوامع شهری و روستایی ایجاد کرد، با این وجود گسترش جاده و وسایل حمل و نقل و توسعه ارتباطات را نیز سبب گردید که این امر به نوبه خود باعث افزایش سفر و توسعه گردشگری به نقاط مختلف جهان از جمله مناطق روستایی گشت.
آنچه مهم است اینکه فعالیت گردشگری روستایی باعث اشتغالزایی و ایجاد درآمد می شود و با توجه به محدودیت منابع آب و خاک روستاها، به ویژه در ایران میتواند به عنوان یکی از مهمترین راه های توسعه اقتصادی اجتماعی جوامع روستایی مطرح شود. چنین نگاهی در بسیاری از کشورها با سیاست های کشاورزی در ارتباط است و غالباً ابزاری درراستای حمایت ازمحیط زیست و فرهنگ روستایی است و بنابراین میتواند نقش اساسی در توسعه و حفظ روستا داشته باشد.
بیان مسئله:
حال این سوال مطرح میشود که:چرا درکشور ایران که دارای بیش از ًٍمیلیون نفر جمعیت روستانشین است و بیشتر روستاهای آن دارای جاذبه های طبیعی،تاریخی و فرهنگی هستند به مقوله گردشگری روستایی توجه چندانی نمیشود؟ و چرا تلاشهای پیاپی دولتمردان در خصوص ساماندهی روستاها به جای توسعه ، آسیبهای روستایی را به دنبال داشته است؟ اگر با این دید به مسائل بیندیشیم که بسیاری از روستاهای ما در سالیان گذشته به دلیل مسائل اقتصادی - بیکاری و کمبود درآمد - و مشکلات منابع آب، بحرانهای اقتصادی در فروش محصولات کشاورزی و...سکنه خود را از دست داده، هویت خویش را از دست رفته دیده و همچون پیری بیمار سر بر بالین خاک نهادهاند و نامی از آنها بر تارک تاریخ این مرز و بوم وجود ندارد. ضرورت توجه به گردشگری که می تواند به عنوان یک منبع اقتصادی باارزش مطرح شود بیش از پیش آشکار می گردد و گردشگری میتواند همچون پادزهری به بدنه سکونتگاههای روستایی ایران تزریق شود و آنها را از معرض انحطاط و نابودی رهایی دهد.
چهارچوب مفهومی :
تعاریف مختلفی نیز از توسعه روستایی و گردشگری روستا ارائه شده است که با توجه به تعامل دو سویه و نیاز متقابل این دو پدیده به یکدیگر، توسعه روستایی و گردشگری روستایی را در تعاریف زیر خلاصه می کنیم : الف - : تعریف توسعه روستا ” مجموعه تمهیداتی که درقالب برنامه های مدون و مبتنی برالگوهای نظام یافته درجهت ساماندهی به وضع روستاها با هدف رفع فقرشدید مناطق روستایی, ارتقای سطح وکیفیت زندگی روستاییان, ایجاد اشتغال مولد و افزایش بهرهوری آنان, اتخاذ می گردد” توسعه روستایی“ گفته می شود.“ ب - : تعریف گردشگری روستا با توجه به محیط روستا وپیرامونش می توان اینگونه تعریف کرد.
گردشگری روستایی عبارت است از : فعالیت ها و گونه ها ی مختلف گردشگری در محیط های مختلف روستایی وپیرامون آنها که در بردارنده ارزش ها وآثار متفاوتی برای محیط زیست روستا } طبیعی / انسانی { می باشد - - بر این اساس می توان گردشگری روستایی را در بر گیرنده زمینه های مختلف فعالیت های گردشگری چون سکونتگاها ، رویدادها ، جشنواره ، ورزش ها و تفریحات گوناگون دانست که در محیط روستا شکل می گیرند.
اهداف گوناگونی برای برنامه های توسعه گردشگری روستایی تعریف می شود که عمدتا در موارد زیر خلاصه می گردد:
افزایش بهره وری ، رشد بازده فعالیتهای روستایی ، زمینه اشتغال مولد و پایدار در روستا
توزیع سهم عادلانه ای از منافع حاصل از برنامه های توسعه ملی میان روستائیان
هزینه های عاید از گردشگری در جهت عمران و آبادانی روستا و جلب مشارکت کاری خود روستائیان - ایجاد کارآفرینی -
حفاظت از روستا و محیط زیست روستایی و بهره برداری مناسب و بهینه از منابع طبیعی و آب و خاک
تامین نیازهای اساسی روستائیان تا سرحد خودبسندگی روستائیان نیازمند از طریق جذب گردشگر
حکم پژوهش:
واقعیتهای آشکاری نشان می دهدکه طی دو دهه اخیرهم در تدوین و هم در اجرای برنامه های توسعه روستایی اشتباهات راهبردی زیادی مرتکب شده ایم. شناخت این اشتباهات و بررسی علل بروز آنها و درس گرفتن از آنها برای رفع خطاها واصلاح نمودن مسیر توسعه ازضروریات قطعی است. مروری بر راهبردی های گوناگون اتخاذ شده در برنامه های توسعه روستایی در ایران نشان می دهد کهقریبات ازطیف بسیار وسیعی از استراتژیهای توسعه روستایی درمقاطع مختلف وبعضاً همزمان استفاده شده است. همین مطالعات نشان می دهند از مجموع بیش از ده استراتژی مطرح در زمینه توسعه روستاقریباًت همگی آنها بنوعی به عنوان سیاست راهبردی در توسعه روستاهای ایران بکار گرفته شده اند ] . [
سیاستهای راهبردی در توسعه روستا:
رویکردهای فیزیکی-کالبدی: منجمله استراتژی توسعه و بهبود زیرساختهای روستایی
