بخشی از مقاله
چکیده
برنامه الهی برای رسیدن به زندگی متعالی و کرامت مندانهای که در خور مقام انسانیت و خلیفه الهی است، توسط رهبری ویژهای که خداوند سبحان به پیامبران خود آموخت در قرآن حکیم تبیین گردیده است.
هدف رهبری فرستادگان الهی خارج نمودن بشر از ظلمت به سوی نور یا به تعبیری شکوفا نمودن عقل انسان در پرتو نور توحید است که در نتیجه این علم و رشد عقلانی خود او برپادارنده عدل در جهان و قائم بر اجرای حق خواهد شد و شناخت اصل تکلیف در تمام مراحل زندگی و جهتگیری مجاهدانه در انجام آن کار دشواری نخواهد بود.
از این منظر انقلاب امام حسین در راستای قانون حیات بخش بشری که در سایه تشکیل حکومت اسلامی به غایت رشد و تعالی خود میرسد، درسنامه عظیمی در شناساندن تکلیف و پایداری نمودن در ادای آن و انقلابی شدن است، از این رو، پژوهش حاضر سعی نموده با روش کتابخانهای و با رویکرد توصیفی - تحلیلی در راستای آموزههای قرآن و سنت های الهی به ویژه نهضت عاشورا، زندگی تکلیف گرا و انقلابیِ انسان متعهدِ متصف به عبادالرحمن را در تبیین زندگی قرآنی تشریح نماید . از جمله یافتههای پژوهش این است که تکلیف گرایی اقدامی انقلابی برای تغییر وضعیت ظالمانه را به دنبال داشته و انسان تکلیف مدار حتی در صورت دست نیافتن به مطلوب، از نشاط و قوت قلب برخوردار است؛ زیرا آنچه وی را به این اقدام واداشته عمل به وظیفه الهی است نه جلب توجه دیگران.
مقدمه
رسیدن به زندگی مطلوب در گرو شناخت صحیح انسان از خود و هدف خلقت وی است. زندگی او زندگی نباتی و حیوانی نیست. گیاه تغذیه و تنفس و رشد میکند. در بهار، جامه نو به تن میکند و سرسبز و خرم میشود. فراتر از این زندگی نباتی یعنی افزون بر تغذیه، زندگی حیوانی است. حیوانات گذشته از خوردن و خوابیدن، به اصول خانوادگی و قبیله ای و مدیریتی ویژهای پایبند هستند، مثلا همه جانوران به فرزندان خود علاقمندند و از آن ها مراقبت و پرستاری می کنند و به آن ها شیر و غذا میدهند.
آیا هدف خلقت انسان نیز پرداختن به همین امور است؟ آیا انسان آفریده شده است تا تنها نیازهای شخصی و خانوادگی خود را تأمین نماید؟ پس چه فرقی میان انسان و حیوان است؟
حال آنکه وقتی انسان در مسیر تلاش برای معاش تنها مشغول امور شخصی و برطرف نمودن نیازهای معیشتی خود است، این حالت جدایی و به خود پردازی نمودگر آن است که گویی انسان ها از حیوانات نیز نسبت به هم بیگانه تر و گاهی دشمن تر هستند.
بر پایه تعالیم قرآنی، انسان برای رسیدن به مقام خلیفه اللهی آفریده شده است. - بقره، - 30 انسان جانشین خداوند است و از جانب او آمده است، پس دارای کرامت است. زندگی او باید کرامت مندانه باشد.
«؛ - اسراء، - 70 "وبه تحقیق فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنها را برمرکبهای دریایی و زمینی سوار کردیم و از هر غذای پاکیزه به آنها روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از مخلوقات خود برتری دادیم و چه برتری دادنی".
در آیه شریفه؛ کلمه تفضیل و تکریم هر کدام اشاره به یک دسته از موهبتهای الهی در حق انسان دارند، تکریم انسان به واسطه اعطاء عقل است و تفضیل او به واسطه آن است که آنچه به همه موجودات داده شده انسان از همه آنها سهمی افزونتر در آن امر دارد و این رویّه در خوراک، پوشاک، ازدواج و طریقه زندگی و رفتار اجتماعی و سایر شئون زندگی بشر جاریست.
پس حیوانات و گیاهان مسخﱠر انساناند و زندگی انسانی معنایی متعالی و فراتر از زندگی موجوداتی که مسخر اویند، خواهد داشت و باید داشته باشد. چنانچه اشاره شد انسان خلیفه خداوند بر روی زمین است، ادعای خلافت با عدم پذیرش پیام مستخلف عنه سازگار نیست، چنین تعبیری به معنای غصب خلافت و ترجیح اندیشه خود بر وحی الهی است،که موجب فساد و خونریزی در زمین میگردد « - بقره، - 30 در نتیجه؛ پذیرش پیام مستخلف عنه همان اعتقادی است که در مکتب تکلیف گرایی مطرح است.
اکنون این سوال پیش میآید که در سبک زندگی قرآنی، تکلیف گرا و انقلابی بودن چگونه تعریف میشود و این دو گزاره چه ارتباطی با هم دارند؟
در مکتب تکلیف گرایی دینی، انسان مؤمن، مطیع فرمان خداوند است و منتظر است ببیند خدا از او چه میخواهد تا همان را مقتدرانه و مجاهدانه انجام دهد. لکن سعی دشمنان اسلام و حکومتهای فاسد این است که افراد جامعه رالااُبالی بار بیاورند به گونهای که نسبت به تکالیف دینی بیتفاوت و از روحیه انقلابی به دور باشند.
هدف قرآن کریم در رساندن انسان به آن مقام و مقصدی است که باید برسد و غایت این هدف؛ برپایی حکومت عدل به دست خود انسان در سراسر جهان است. کتاب نهج البلاغه که بعد از قرآن دستورات اخلاقی و حکومتی آن بالاترین راه نجات است منبع مهم دیگری در شناخت تکلیف و تلاشگرانه حرکت کردن در ادای آن است و نیز رساله حقوق امام سجاد که سرشار از تکالیف شرعی و حقوقی فرد در قبال دیگران است.
تکلیف گرایی و انقلابی بودن به عنوان یک سرمشق نظری و یک حوزه تفکر که ریشه در آموزههای دینی ما دارد همواره مورد توجه عالمان دینی بوده است و بر آن اهتمام ویژه نمودهاند، اصطلاح تکلیف و انقلابی بودن از جمله اصطلاحاتی است که بخش قابل توجهی از آثار شفاهی و مکتوب امام راحل را به خود اختصاص داده است. مقام معظم رهبری همچنین در بیانات بسیاری به این امر مهم پرداخته و تأکید نمودهاند. از جمله مقالاتی که مبحث تکلیف گرایی را مورد واکاوی قرار دادهاند عبارتند از: سرمشق تکلیف گرایی در اندیشه سیاسی امام ، قناعت و تکلیف گرایی در زندگی مؤمن.
