بخشی از مقاله
چکیده
عصر حاضر، جهانِ فنآوریهای ارتباطی و عصر رسانههای نوین است. جامعه ایران از یک سو، با استفاده روزافزون رسانههای نوین و از سوی دیگر، با چارچوب جامعه مصرفی به عنوان الگوی اعمال نوآوریها مواجه است. در این فضا و در سال متصِف به اقدام و عمل، ضروری است با تبیین راهکارهای مدوّن، در قالب آموزههای قرآنی به الگوی متناسب اسلامی دست یافت.مفهوم جهاد و فرهنگ جهادی در این پژوهش بعنوان الگویی پیشرونده دارای چهار مقوله علم، قدرت، برنامه و مجاهدت در خود است و هدف از آن تحقق پیشرفت در همه زمینههای مرتبط با زیست مسلمین است . برای تبیین نظری مساله ضمن اتکا به کلام وحی و روایات در احصای مختصات و اقتضائات الگو، به رویکرد و نظریه ترمیمپذیری پارسونز، در مواجهه با مساله رسانههای نوین اشاره خواهد شد.
مطابق این چارچوب، جامعه ایرانی -اسلامی یک ساخت در نظر گرفته شده و رسانههای نوین، دارای دو وجه کارکرد مثبت و منفی هستند و هنگامی که کارکرد رسانههای نوین تاثیر نامطلوب و منفی در نظم اجتماعی ایجاد کند جامعه به سمت ناپایداری سوق مییابد. الگوی عمل جهادی براساس ذات مبتنی بر قوت و انعطاف در پیشرفت جامعهاسلامی، تلاش دارد تا مانع تاثیرات منفی این عرصه بر سبک زندگی گردد و همزمان جنبههای مثبت رسانه را که در پیشرفت اجتماعی موثر است، تبیین و استخدام نماید.پژوهش نشان میدهد که میتوان با کاربست الگوی فرهنگ و عمل جهادی در این عرصه، در جهت حفظ ارزشها، انسجام اجتماعی و حضور فعال و کارآمد اندیشید و به پیشرفتهای مدّنظر دربرنامهریزیهای مرتبط با سبک زندگی اسلامی نائل گشت.
کلید واژگان: قرآن، رسانههای نوین، جهاد، سبک زندگی.
.1 مقدمه
عصر کنونی، به اطلاعات و ارتباطات شهره است و فنآوریهای نوین اطلاعاتی، پیچیدهترین ابزار ترویج اندیشه برای تأثیر آرام بر جوامع هستند. امروزه با توجه به سرعت رشد تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات1، کیفیت و کمیت کاربرد این ابزار، در جهان بیشترشده است. در گذشته تعاملات رو در رو زمینه انتقال افکار، از جمله رونق و ترویج روش-های زندگی را، با روندیکُند میان انسانها فراهم مینمود که این خود نشان از فرصت پالایش آن داشت. ولی امروزه، جوامع انسانی به صورت لحظهای با هم در ارتباط هستند. در نتیجه زندگی دستخوش تغییرات سریع شده است.
روی دیگر این عرصه تنوع دادن به نفوذ و قدرت فرهنگی است - ین2 و همکاران،. - 1997 قدرت فرهنگی، توانایی افراد و گروهها برای پدید آوردن معانی و ساخت شیوه-هایی از زندگی است که برای دیگران جذابیت داشته باشد.
رسانهها با داشتن نقش و اثر درشیوه زندگی و سلیقه شهروندان جامعه، در شرایط حاضر در قالب رسانههای نوین3، بیش از سایر ابزارها در این میدان نقش دارند. این اثرگذاری نیز به دلیل استقبال اغلب مردم از آن هاست. جایگاه امروزین رسانههای ارتباطی در سطح جامعه، در جذب و اثرگذاری بر مخاطبان، سبک زندگی4 را در معرض اهمیت قرار داده است. - سالزمن و یونگ5، - 2001 فراملی شدن رسانهها زمینه ظهور و توسعه رسانههای اجتماعی نوین را فراهم ساخت.میزان نفوذ این رسانههای نوین به حدی اهمیت دارد که حجم قابل توجهای از اوقات فراغت نسل جوان به گواه تحقیقات، در تالارهای گفتگوی تعاملی و شبکههای اجتماعی مجازی صرف شده و حتی این بستر به مسیری جهت ارضا علائق آنها درآمده است - الیوت ولمرت1، . - 2008
بنابراینپُر بیراه نیست که گفته شود نظام ارزشی افراد تحت تأثیررسانهها قرار گرفته و سبکهای زندگی، در سطح دنیا در حال چرخش میباشند.تأثیرات گوناگون و در کل تغییر سبک زندگی به کارکردی مهم برای رسانههای نوین مبدل گشته، به گونهای که تعریف انسان از نیازهایش را بازتعریف نموده است. در این تعریف، رسیدن پیام رسانه به مخاطب، به معنای تغییر نیازمندیهای او در ذهن و سپس درعمل است. شواهد تجربی نشان میدهد که مخاطبان، فعالانه محتوای رسانهها را بررسیمیکنند و این بررسی به شدت تحت تأثیر انگیزههای شخصی است که در این میان عواملی چون باورها، هنجارها و روابط خانوادگی و اجتماعی شخص، بر چگونگی پردازش محتوای رسانهها اثر گذار خواهد بود. لذا رسانه به پشتوانه فنآوری تا میزان زیادی در شکلگیری نظام معرفتی فرد مؤثر است و پایههای زندگی او را مشخص میکند.
این تاثیرات بر سبک زندگی با توجه به ذات عمدتا غیربومی رسانه نوین، که مروج و ناشرسبکهای متفاوت و متعارض با سبک زندگی اسلامی-ایرانی است، حامل موج اثرگذاری مخرب بر مخاطب میباشد. مواجهه با این موج که در مقاله حاضر با عنوان کارکرد منفی ازآن نام برده شده، لازمهاش بهره از حرکت و سرمایهای بومی و کارآمد به منظورکاهش آسیبهای آن است.سوال اصلی که در مقاله حاضر مطرح می شود این است که با توجه به نقش رسانههاینوین در زیست جهان مسلمین، بدیل کارآمد اسلامی چیست؟ بر این مبنا، این پژوهش درسه بخش، ابتدا به اختصار به سبک زندگی، رسانه های نوین وعمده گژکارکردهای آن پرداخته سپس به تبیین نظری فرهنگ جهادی و جهادی بودن از منظر آیات و روایات- باهدف شناسایی پتانسیل و عامل ترمیم کارکردهای اجتماعی مبتنی بر مکتب فکری، می-پردازد تا در نهایت به تحلیل موضع متولیان و ارائه راهکارهایی مناسب با توجه به تهدیدمورد شناسایی و سرمایه معنوی یا مادی در دسترس گردد.
