بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی اثرات تغذیه مکمل منیزیم و سلنیوم بر کیفیت اسپرم، قدرت زندهمانی و پایداری اسپرم منجمد گاومیش نژاد آذربایجانی در مرکز پرورش و اصلاح نژاد گاومیش شمالغرب کشور - مرکز جبل - بر روی 4 راس گاومیش نر به مشخصات ثبتی کامل، با فواصل سنی 4 تا 4/5 ساله با میانگین وزن 600 تا 650 کیلوگرم، در قالب طرح مربع لاتین چرخشی 44 انجام گردید. گاومیشها در باکس های انفرادی با جیرههای غذایی در سطح 10 درصد بالاتر از احتیجات نگهداری و بر اساس جداول استاندارد غذایی - NRC - تغذیه گردید. تیمارهای آزمایشی شامل تغذیه روزانه جیره پایه و افزودن به ترتیب 5گرم سلنیوم، 50 گرم منیزیم و 5گرم سلنیوم50 + گرم منیزیم به جیره پایه بود.
دوره عادت پذیری 30 روز و طول مدت نمونه برداری 30 روز بود، در دوره نمونه برداری از هر راس 12 مورد اسپرم گیری صورت گرفت. نمونههای منی پس از ارزیابی اولیه، با داشتن خصوصیات بیش از 70 درصد اسپرماتوزوئید با تحرک رو به جلو در دمای 37 درجه سانتیگراد با استفاده از رقیق کنندهی تریس - زرده تخممرغ رقیق سازی و با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست صفحه گرم مجهز به سیستم ارزیابی کامپیوتری الگوی تحرک اسپرم - CASA - مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد، مجموع کل اسپرم زنده مشاهده شده در هر انزال - درصد - A+B+C با تغذیهی مکمل های منیزیم و سلنیوم افزایش یافت. همچنین شاخص های میانگین سرعت در مسیر خط منحنی و سرعت واقعی اسپرم در تیمار تغذیه شده با مکمل منیزیم نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود.
مقدمه
در طی سال های گذشته متخصصین تغذیه دام جهت تامین نیازهای تولید و نگهداری دام های پرورشی، عمدتا جیرههای غذایی را بر اساس میزان انرژی و پروتئین تنظیم میکردند و بر تعادل و کافی بودن مواد معدنی و ویتامین ها در جیره کمتر پرداخته می شد. زیرا تصور بر این بود که با این روش تمام نیازهای غذایی حیوان تامین خواهد شد، اما در سال های اخیر تحقیقات نشان داده است که مواد معدنی در افزایش بهره وری تولید مثلی، افزایش تولید و کاهش بروز ناهنجاری های متابولیکی نقش اساسی دارد و ارتباط بین تغذیه و تولید مثل بسیار عمیقتر و پیچیده تر از آنست که در ابتدا فکر می کردند.
یکی از تفکرات اشتباه در گذشته در مورد مواد معدنی استفاده از واژه میکرو در دسته بندی مواد معدنی به معنای کم اهمیت تر ماکرو بود، در نتیجه لفظ میکرو به آن دسته از مواد معدنی اطلاق گردید که درصد مورد نیازشان در بدن در مقایسه با سایر مواد معدنی کمتر اهمیت داشت. اما امروزه اثبات شده است که این مواد به تناسب برای سلامتی و فعالیت حیوانات مورد نیازند و تفاوت تنها از لحاظ میزان نیاز بدن میباشد. بطور کلی مواد معدنی برای رشد ماهیچه ها، فعالیت های عصبی، فعالیت آنزیم های بدن، هورمون ها و سلول ها مورد نیازند. اگرچه مواد معدنی قسمت کمی از جیره دام های شیری را تشکیل می دهند، اما تاثیرات آنها در هنگام کمبود، عدم تنظیم و یا بیش بود آنها در خوراک غیر قابل چشم پوشی است.
بطوری که کافی نبودن و عدم تعادل تمام مواد معدنی ماکرو - کلسیم، فسفر، سدیم، کلر، منیزیوم، پتاسیم و سولفور - و میکرو - روی، آهن، مس، منگنز و سلنیوم - در کاهش بهره وری تولید مثلی نقش دارند. با توجه به اینکه پایین راندمان تولیدمثلی از مشکلات اساسی در صنعت پرورش گاومیش کشور بوده و ممکن است یکی از علل بروز این مشکل پایین بودن قدرت باروری اسپرم های منجمد استفاده شده در تلقیح مصنوعی و یا حتی لقاح طبیعی در این دام باشد.
لذا توجه کافی به تهیه جیره های غذایی گاومیش های نر داشتی جهت تامین نیازهای غذایی حیوان و در حد امکان از استفاده مکمل های معدنی و ویتامینه به دلیل نقش اساسی ریزمغدیها در سلامتی حیوان یقینا موجب بهبود توان تولیدی و تولید مثلی این دام فراسودمند خواهد شد. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات تغذیه مکمل منیزیم و سلنیوم بر کیفیت اسپرم گاومیش های آذربایجانی در مرکز پرورش و اصلاح نژاد گاومیش شمال غرب کشور - جبل - و با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی از تابستان سال 93 به مدت دو سال اجرا گردید.
مواد و روش ها
این تحقیق بر روی 4 راس گاومیش نر به مشخصات ثبتی کامل، با فواصل سنی 4 تا 4/5 ساله با میانگین وزن 600 تا 650 کیلوگرم، تحت شرایط تغذیهای و محیطی یکسان و در قالب طرح مربع لاتین چرخشی 44 انجام گردید. گاومیشها در باکس های انفرادی دارای آبخوری و آخور انفرادی نگهداری شده و جیرههای غذایی در سطح 10 درصد بالاتر از نگهداری و بر اساس جداول استاندارد غذایی - NRC - در اختیار آنها قرار گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل تغذیه روزانه به ترتیب تیمار اول - جیره پایه - ، تیمار دوم - جیره پایه 5 +گرم سلنیوم - ، تیمار سوم - جیره پایه 50 + گرم منیزیم - و تیمار چهارم - جیره پایه 5 +گرم سلنیوم50 + گرم منیزیم - بودند.
دوره عادت پذیری 30 روز و طول نمونه برداری نیز 30 روز بود، در دوره نمونه برداری جمعآوری منی از گاومیشهای نر مورد نظر مطابق با برنامه کاری ایستگاه - دو روز در هفته - در طی فصل تابستان و پاییز با استفاده از مهبل مصنوعی از چهار راس دام نر انتخاب شده و از هر راس 12 انزال در طول دوره آزمایش صورت گرفت. نمونههای منی پس از ارزیابی اولیه، با داشتن خصوصیات بیش از 70 درصد اسپرماتوزوئید با تحرک رو به جلو در دمای 37 درجه سانتیگراد با استفاده از رقیق کنندهی تریس - زرده تخممرغ رقیق سازی و با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست صفحه گرم مجهز به سیستم ارزیابی کامپیوتری الگوی تحرک اسپرم - CASA - مورد بررسی قرار گرفت. دادههای حاصله با استفاده از رویه GLM نرمافزار SAS در قالب طرح مربع لاتین مورد آنالیز قرار گرفته و مقایسهی میانگین ها با روش توکی صورت گرفت.
نتایج و بحث
اثرات تغذیهی تیمارهای آزمایشی بر صفات مورفولوژی اسپرماتوزئید گاومیش های نر آذربایجانی در جدول 1 آورده شده است. این نتایج نشان میدهد که مجموع درصد اسپرماتوزوئیدهای پیشرونده متحرک و اسپرماتوزوئیدهای پیشرونده کم تحرک تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت ولی مجموع کل اسپرم زنده مشاهده شده در هر انزال - درصد - A+B+C با تغذیهی مکمل های منیزیم و سلنیوم افزایش یافت. همچنین شاخص های میانگین سرعت در مسیر خط منحنی و سرعت واقعی اسپرم در تیمار تغذیه شده با مکمل منیزیم نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود. و نهایتا شاخص سرعت خط مستقیم نیز تحت تاثیر تغذیهی تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت.
