بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین مسئله آدمی شناخت خود و جایگاه خود در جهان هستی است. در ورای تمام تعلقات و تمایالت آدمی همواره سوال از ماهیت آدمی و هدف از خلقت او مطرح است. انسان‌ها فارغ از نوع گرایش‌هایشان به دنبال یافتن پاسخی مناسب به این پرسش‌ها هستند. ولی تالش بی وقفه آنها، هنوز به نقطه روشن، ملموس و واحدی نرسیده است. قرآن کریم این مسئله را بی پاسخ نگذاشته است. حال اگر پاسخ قرآن از جانب همگان فارغ از دین و ملیت و فرهنگ بتواند مورد پذیرش قرار گیرد، بدون تردید یکی از وجوه اعجاز این کتاب آسمانی می‌تواند تلقی شود. این مقاله کوششی در پاسخ به این سواالت از منظری نوین به برخی آیات قرآن است. در نهایت این استنتاج دریافت خواد شد که انسان به‌عنوان جانشین خداوند و فرماندار نظام هستی برگزیده، و در مسیر نیل به این هدف گام برمی دارد.
1. مقدمه
شاید مهمترین و رایج‌ترین مشغولیت فکری برای هر انسان، شناخت خود و جایگاه‌اش در جهان هستی است. انسان در مقاطع مختلف زندگی با هدفگذاری و سعی و تالش می‌کوشد تا به آن اهداف دست یابد. پس از هر موفقیت یا شکست، به سوی هدف جدیدی می‌رود و تالشی دیگر را می‌آغازد. محرک عمده در همه فعالیت‌های انسان، کسب شادی و رضایت خاطر است. ولی اگر حتی همه آنچه که انسان برای شاد زیستن نیاز دارد، فراهم شود، اعم از موقعیت اجتماعی باال، شغل دلخواه، تمکن مالی، محبوبیت و مشهوریت، سلامتی و...، اما همچنان جای نگرانی از فقدان آنها و یا مرگ که پایان همه این داشته‌ها و شادی‌های دنیوی است، وجود دارد.
پس کدام هدف برای او شادی و خوشبختی کامل را به ارمغان خواهد آورد؟ پاسخگویی به این سوال، سوال دیگری را به ذهن متبادر می‌کند که من کیستم؟ برای چه هدفی به وجود آمده‌ام؟ زندگی یعنی چه؟ و انسان برای چه هدفی زندگی می‌کند؟ از درون هیچ یک از چرخه‌های طرح و تالش همیشگی انسان پاسخی برای این سوالها بیرون نمی‌آید. آدمیان با گرایش‌ها و پس‌زمینه‌های مختلف فرهنگی، ایدئولوژی، علمی و فلسفی، همواره در صدد یافتن پاسخی مناسب به این سوالها هستند، اما تالش آنها، هنوز به نقطه روشن، ملموس و واحدی نرسیده است.
پاسخ‌های ارائه شده، معموال کامل، قانع کننده، فراگیر و جهانشمول و مستقل از زمان و مکان نبوده، و برانگیزنده شور و نشاط برای زندگی، کسب علم و دانش، انجام اعمال نیک و پرهیز از بداخالقی‌ها نیست. اینان، اصوال یا هدفی پیش روی انسان نمی‌گذارند، یا هدف پیشنهادی آنها ناقص، محدود، غامض، مبهم، غیر قابل درک و دست نیافتنی است. اما نکته قابل توجه این است که انسان‌ها با زمینه‌های نژادی، فرهنگی و اعتقادات گوناگون، در مورد پارامترهای خوشبختی و زندگی اید‌ئال پاسخ‌های به نسبت مشابه و وجوه مشترک زیادی دارند. هدف از زندگی انسان هرچه باشد، باید امری جهانشمول و مستقل از مکان و زمان و اعتقادات و فرهنگ و نژاد و ملیت باشد.
قرآن به عنوان کتابی که از جانب خداوند و برای هدایت انسان‌ها در این جهان نازل شده، نباید در ارائه پاسخ به این سواالت مهم و مشترک همه انسان‌ها دریغ کرده باشد. حال اگر پاسخ قرآن، از جانب همگان فارغ از دین و ملیت و فرهنگ آنها بتواند مورد پذیرش قرار گیرد، چه نامی جز معجزه بر این کتاب می‌توان گذاشت. مگر نه اینکه معجزه چیزی است که مردم از انجام آن عاجز و ناتوانند. و همانطورکه گفتیم پاسخ قطعی سواالت مهم انسان در مورد خود و رابطه‌اش با جهان هستی به‌صورتی که مبانی آن بتواند مورد پذیرش همگان قرار گیرد، هنور ارائه نشده است. در این مقاله تالش خواهیم کرد که پاسخ به این سواالت را با نگاهی جدید به برخی از آیات قران به‌دست آوریم. همچنین برای درک معانی آیات قرآن، از آیات دیگر، کتب لغت، تفاسیر، مقاالت و برداشت‌های واضح و منطقی از بیان آیات بهره خواهیم برد.
ابتدا در مورد پیشینه زندگی گونه‌های مختلف آدم در کره زمین و انقراض نسل آنها و باقی ماندن تنها یک گونه آدم، مختصرا صحبت خواهیم کرد. آنگاه درخصوص آیات قرآن که در مورد خلقت انسان نازل شده‌اند به تفصیل سخن به میان می‌آوریم. با کمک آیات دیگر نشان خواهیم داد که قرآن به وضوح در مورد مهمترین دغدغدهای فکری انسان که به مبدأ و هدف از زندگی او مرتبط هستند، به قدر کفایت و به روشنی پرداخته است.
از همین رهگذر چهار ویژگی منحصربفرد انسان امروزی، که به نوعی بیانگر هدف از وجود او هستند را استنتاج خواهیم کرد. سپس به مسئله هبوط آدم و تاثیر آن در هدف از خلقت انسان می‌پردازیم. نهایتا درخواهیم یافت که این هدف گذاری و ویژگیها، و باالخص توجه به شرایط زندگی انسان پس از هبوط و قرار گرفتن او در جایگاه کنونی اش، مبنای مناسب تری برای تفسیر آیاتی که در مورد هدف آفرینش انسان بیان شده‌اند، بدست میدهند.
باید توجه داشته باشیم که پس از ارائه هدف از زندگی انسان بر مبنای آیات قرآن در این مقاله، کماکان سواالت مهمی چون هدف از آفرینش جهان و علت غائی افعال خداوند و... باقی می‌ماند که در حیطه بحث این نوش تار نیستند در واقع این مقاله، در پی پاسخ به سوال هدف از آفرینش انسان براساس تجربیات و میزان درک او در وضعیت و جایگاه فعلی اش، و برمبنای استنتاج از آیات قرآن و اطالعات موجود است.
