بخشی از مقاله
چکیده:
تالابها را می توان شاهکار خلقت به حساب آورد. بسیاری از تالاب ها دارای تراکم قابل توجهی از حیات وحش برجسته و دیدنی هستند. تالاب بین المللی خورخوران در سواحل شمالی خلیج فارس، حد فاصل بندر خمیر و بندر لافت از جزیره قشم واقع شده است. وسعت تالاب 100/000 هکتار می باشد. این تالاب شامل مجموعه ایی از جزایر کوچک، جنگلهای مانگرو، لجنزارهای جزر و مدی و خورهای کم عمق بوده و محل مناسبی برای زمستان گذرانی و جوجه آوری پرندگان آبزی و کنار آبزی مهم است. مطالعات انجام شده نشان داد در مجموع 96 گونه پرنده از 30 خانواده در منطقه حضور دارند. بیشترین تنوع گونه ای مربوط به خانواده کاکائی شکلان - - Laridae و آبچلیک شکلان - - Scolopaeidae می باشد. از 96 گونه پرنده شناسائی شده، 71 گونه را پرندگان مهاجر تشکیل می دهد 74 - درصد از کل گونه ها - و 25 گونه بومی می باشند. 37 گونه از پرندگان شناسائی شده تالاب بین المللی خورخوران کنار آبزی و 26 گونه آبزی هستند. به علاوه گونه های دیگری نیز وجود دارد که بدلایل کمیاب بودن یا خطر در معرض انقراض نیاز به حفاظت دارند.
کلمات کلیدی: تنوع زیستی، تالاب، اکوسیستم های ساحلی، استان هرمزگان، خورخوران، پرندگان
-1 مقدمه
پایداری و بالندگی هر سیستمی به بقاء و پایداری اجزاء تشکیل دهنده آن بستگی دارد. طبیعت و نظام خلقت برای رشد و بالندگی و حفاظت خود ناچار به تنوع روی آورده است بطوریکه میلیون ها ذخیره ژنی و هزاران گونه گیاهی و جانوری در اکوسیستمهای خشکی و دریایی کره زمین به حیات خود ادامه می دهند و انسان برای جواب گویی به نیازهای متنوع خود به بهره برداری از آنها می پردازد. تنوع زیستی در کره زمین از عجایب خلقت بوده و خالق یکتا آفریننده آن است. تنوع زیستی جهت ادامه حیات بشر، مسائل اقتصادی،پایداری و عملکرد اکوسیستم ها امری ضروری است - . - Singh,2002حساسیت های علمی و سیاسی بر روی مسئله تنوع زیستی به دلیل افزایش نرخ انقراض گونه ها ناشی از فعالیت های انسانی به شکل چشمگیری امروزه افزایش یافته است - . - Ehrlich and Wilson,1991
در سالهای اخیر با بروز معضلات زیست محیطی واژه توسعه پایدار مورد بحث محافل زیست محیطی جهان قرار گرفته است. به این معنی که ما در راه توسعه و پیشرفت باید نگاهی خردمندانه و آینده نگرانه به منابع داشته باشیم, از منابع به خوبی استفاده کنیم و کیفیت آن را حفظ کنیم و این جز با توسعه پایدار و رعایت شاخص های توسعه پایدار ممکن نمی شود. ما با توسعه پایدار در جهت حفظ منابع خود حرکت نموده و شاهد رشد اقتصادی پویا, عدالت اجتماعی و محیط زیستی سالم خواهیم بود. در جدول 1 ضرورتهای حفاظت از تنوع زیستی ارائه شده است.نقش جنگل های مانگرو در تولید اولیه زنجیره غذایی و حیات دریایی و تاثیر مستقیم آن بر دیگر موجودات و نقش اکولوژیک آن به قدری است که در تمامی جهان جز مناطق حفاظت شده محسوب می گردد و یا بهره برداری از آنها قوانین و مقررات خاصی وضع شده است.
مناطق حرا جزء تغذیه گاه ها و مناطق تکثیر و پرورش بسیاری از گونه های آبزیان - میگو, ماهی و خرچنگ - و زیستگاه پرندگان است. پرندگان آبزی و کنار آبزی مهم ترین موجوداتی هستند که دارای ارزش های زیبا شناختی، تفریحی، اقتصادی Bاجتماعی و... هستند. هر نوع پرنده یا گروهی از پرندگان به شرایط خاصی از زیستگاه خود وابسته است. پرندگان آبزی و کنار آبزی به عنوان مهمترین گروه پرندگان منطقه مورد مطالعه با شرایطی از قبیل عمق آب، دما، پوشش گیاهی، امنیت، وجود مواد غذایی و... به تالاب ها و مناطق ساحلی وابستگی اکولوژیکی دارند؛ به همین سبب بررسی و مقایسه تراکم و تنوع پرندگان درچند سال پیاپی در یک ایستگاه می تواند بخوبی نشان دهنده مطلوب بودن یا نامطلوب بودن کیفیت زیستگاه و سایر شرایط زیستی برای هر گونه باشد - . - Bann,1997
زیستگاههای مهم پرندگان در جهان در 7 گروه عمده طبقهبندی میشوند که شامل تالابها، زیستگاههای دریایی، مزارع کشاورزی و باغات میوه، کویرها، جنگلها، کوهستانها، بوتهزارها و چمنزارها میباشند که در این میان، تالابها هم در ایران و هم در خاورمیانه 50 درصد از زیستگاههای مهم پرندگان را به خود اختصاص دادهاند. در سطح کره زمین 300 میلیارد پرنده زیست می کنند، که
در 9648 گونه تقسیم بندی می شوند، و این تعداد گونه در واقع %10 پرندگانی هستند که از زمان ما قبل تاریخ باقی مانده اند، یعنی 90% آنها از بین رفته اند، که نکته بسیار قابل توجهی می باشد و باید در این راه از هر کوششی دریغ نکرد - . - RCB,2002
بهروزی راد در بررسی جامعه پرندگان در منطقه حفاظت شده حرا 93 گونه از پرندگان مهاجر و بومی در 32 خانواده در منطقه حفاظت شده حرا معرفی که در میان آنها دو گونه کمیاب و در خطر انقراض ،پلیکان پا خاکستری - - lecanus cripus با جمعیت 100 تا 150 عدد و گیلانشاه خالدار - - Numemus temustcrisبا جمعیتی کمتر از 50 عدد به صورت مهاجر عبوری و فصلی شناسایی شد - بهروزی راد،. - 1373 در کتاب پرندگان قشم به حضور 38 خانواده از پرندگان در جزیره قشم اشاره که از این تعداد و با توجه به نقشههای پراکنش ارائه شده، 21 خانواده در منطقه حفاظت شده حرا حضور دارند. - سازمان منطقه آزاد قشم,. - 1379
بر اساس تحقیقات بلمکی - - 1381 از آماربرداری پرندگان مهاجر در تالابهای استان گیلان همگام با سرشماری نیمه زمستانه پرندگان مهاجر آبزی - - MWC سازمان بین المللی تالابها در 23 منطقه و به روش - - Total count، در مجموع جمعیتی معادل 607914 قطعه پرنده متعلق به 12 تیره معرفی شد - بلمکی,. - 1381خلیلی پور در فصول پاییز و زمستان در دو تالاب بین المللی آلاگل و کیانشهر، ضمن شمارش و آمارگیری از پرندگان آبزی زمستان گذران ترکیب و نوع گونه ها را مشخص نمود. بررسی ها نشان داد که تراکم پرندگان - در10 هکتار - در تمام ماهها در تالاب کیانشهر نسبت به آلاگل بیشتر است - خلیلی پور,. - 1382 اداره کل محیط زیست استان هرمزگان در گزارش سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی در دیماه سال 1385 در 43 سایت و با وسعت 205567 ، پرندگان منطقه حفاظت شده حرا را معرفی نمود.
بر اساس این گزارش 101061 قطعه پرنده از 97 گونه شمارش شد که شامل 80 گونه پرنده آبزی و کنار آبزی و 14 گونه پرنده شکاری و 3 گونه ماهی خورک می باشد. از 101061 قطعه پرنده, 22575 قطعه شامل 52 گونه در منطقه حفاظت شده حرا مشاهده شد. در بین پرندگان مشاهده شده گونه های تلیله کوچک, سلیم خرچنگ خور, باکلال بزرگ, تلیله نوک پهن و گیلانشاه معمولی جمعیت بیشتری نسبت به سایر گونه ها داشته اند در حالی که از گونه های آبچیلک تک زی, آبچیلک دودی, تلیله سفید, تلیله بلوطی و عقاب خالدار بزرگ فقط یک قطعه مشاهده شد. پلیکان پاخاکستری نیز به عنوان تنها گونه در معرض انقراض شناسائی شد - اداره کل محیط زیست استان هرمزگان,. - 1386
-2 مواد و روش کار
تالاب بین المللی خورخوران در سواحل شمالی خلیج فارس، بین خشکی و جزیره قشم حد فاصل بندرخمیر و بندر لافت در 60 کیلومتری جنوب غربی بندرعباس واقع شده است. وسعت تالاب 100/000 هکتار بوده و در موقعیت جغرافیایی َE 550 40، َN 260 45 قرار دارد. این تالاب شامل مجموعه ایی از جزایر کوچک، جنگل های مانگرو، لجنزارهای جزر و مدی و خورهای کم عمق بوده وجزو تالاب های ساحلی- دریایی از نوع به شمار می آید. این منطقه برای زمستان گذرانی و جوجه آوری پرندگان آبزی و کنار آبزی مهم است. تالاب خوران در درون خوری وسیع، جزایر لجنی پست، جنگل های حرا، لجنزارهای بین جزر و مدی و خورهای کوچک قرار گرفته که بزرگترین اکوسیستم جنگلی حرا در ایران را تشکیل می دهند. جنگل های حرا در اطراف چندین جزیره گلی پست در مقابل دهانه رود مهران به بیشترین توسعه خود رسیده اند.
اقلیم منطقه حاره ای تا نیمه حاره ای است، دمای هوا درتابستان به 45 درجه سانتی گراد می رسد ومیزان بارش سالیانه بین 100 تا 300 میلی متر می رسد. جنگل های حرا، شامل توده هایی از درختان مانگرو می باشند که حدود 68000 هکتار را در منطقه پوشش می دهند. علاوه بر درختان حرا، جلبک های سرخ و آبی پوشش گیاهی غالب در آب های ساحلی کم عمق هستند. دشت های ساحلی مجاور به طور عمده شامل پهنه های شنی هستند - دانه کار،. - 1385مطالعه بر روی پرندگان تالاب بین المللی خورخوران بخشی از مطالعات جامع این منطقه میباشد که به بررسی و شناسایی پرندگان می پردازد. برای شناسائی پرندگان از ابزارهای مشاهده شامل استفاده از: دوربین دو چشمی، تلسکوپ و مشاهده مستقیم
