بخشی از مقاله
چکیده
نقش و جایگاه روستاها در فرآیندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، ملی، بین المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقرگسترده، نابرابری، فرآیند رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، حاشیه نشینی شهری و غیره موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری گردیده است. توسعه روستایی راهبردی است که به منظور بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی روستاییان طراحی شده است. در جریان این توسعه، منافع در میان اقشاری که در پی کسب معاش هستند گسترش مییابد. از اینرو در این میان، شبکه عظیم راهها به عنوان یکی از اساسیترین مبانی ارتباطات مطرح و به نوبه خود در پیشرفت جوامع دارای نقشی ویژه و اساسی است که در صورت وجود راههای مناسب در روستاها اهالی روستا از تمامی امکانات بهرهمند شده و احساس رفاه و آرامش در بین همه آنها به وجود میآید که این امر باعث جلوگری از مهاجرت روستانشینان به شهرها شده و زمینه ایجاد توسعه روستایی و در نهایت توسعه کشور امکانپذیر میباشد. بنابراین راهها باید در اولویت برنامههای توسعه روستایی قرار بگیرد. تحقیق حاضر با روش توصیفی و با هدف بررسی نقش راههای روستایی در توسعه روستا انجام شده است.
واژگان کلیدی: توسعه روستایی، راه های روستایی، فقر روستا
مقدمه
عموما روستاییان نسبت به شهرنشینان درآمد کمتری دارند و از خدمات اجتماعی ناچیزی برخوردارند و از اینرو، فقیرتر و آسیبپذیر ترند و همین مسئله نیز منجر به مهاجرت آنها به سوی شهرها میشود. اکثر مردم فقیر در جهان در مناطق روستایی زندگی میکنند که زیر ساختهای عمومی از جمله راههای روستایی پایینی دارند . - Warr , 2010 - از اینرو در فرآیند توسعه روستایی، دسترسی به حمل و نقل و ملزومات آن از جایگاه ارزشمندی برخوردار است - پورطاهری و همکاران، . - 1391 به طور کلی بسیاری از سرمایه گذاریها به راههای اصلی اختصاص داشتند. اما در سال 1970 به عنوان اهداف توسعه روستایی برای امکان تجارت، بازاریابی و غیره برای روستاییان با اعطای وام از طرف بانک جهانی به بخش حمل و نقل، راههای روستایی در اولویت قرار گرفتند که سرمایه گذاری برای راههای روستایی باعث تسهیل توسعه نیز میشود . - Bryceson et al., 2008 - امروزه ارتباطات زیربنای پیشرفت محسوب میشود. نواحی منزوی بدون برخورداری از راههای با کیفیت نمیتوانند پتانسیلها و ظرفیتهای خود را با دنیای پیرامون به تبادل بگذارند و در سایه برخورداری از روابط تعاملی، فضایی خوشایند برای سکونت و فعالیت ساکنان خود ایجاد کنند - غضنفر و همکاران، . - 1391 از اینرو راهها از عناصر مهم زندگی نوین به شمار میآیند و زمینههای رشد و توسعه اقتصادی واجتماعی را فراهم میسازند.
یافته ها و بحث
تعریف راه و راههای روستایی
راه نخستین و طبیعی ترین وسیله ارتباط انسان است. همان طور که هر نقطه از بدن انسان به وسیله ی شبکه های ارتباطی مویرگ، رگها شاهرگها به مرکز بدن یعنی قلب مربوطند و این ارتباط باعث ادامه حیات شخص میشود، یک کشور هم که در حکم یک ارگان زنده است برای ادامه حیات و توسعهی روابط اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی خود باید دارای شبکهی گستردهای از راههای روستایی، فرعی، اصلی و شاه راهها باشد که بتواند تمام نقاط کشور را به هم متصل کند - احدی و همکاران، . - 1391 راههای روستایی به جز راههای اصلی که توسط شهرداریها اداره میشود، شامل راههای فرعی و هر راه دیگری است که در مناطق روستایی استفاده میشود و به وسیله انجمنهای محلی اداره میشوند . - Lindsay & Kongolo, 2014 - راه روستایی، به راههایی گفته میشود که روستا ها را به یکدیگر متصل مینماید و برای مسافرت رساندن محصولات به بازار، فرصتهای بیشتری را در اختیار روستاییان قرار میدهد. بطور کلی این راهها به منظور اتصال روستاهای مجاور به یکدیگر و یا اتصال روستاها به راههای فرعی و اصلی و نیز به عنوان راههای داخلی یک روستا، طراحی و اجرا میگردند - یعقوبی و همکاران، . - 1392
انواع راههای روستایی
میزان رفت و آمد و سرعت حرکت در راههای روستایی نسبت به سایر راهها کمتر بوده است و بیشتر برقراری ارتباط بین دو روستا با اتصال آبادیها و روستاها به شهر یا شبکهی راههای کشور مورد استفاده قرار میگیرند - حق شناس، . - 1385 راههای روستایی دارای دو بعد است؛ یکی راههای درون روستایی که اشاره به حرکت مردم بین خانه و مزارعشان برای کاشت و برداشت محصول دارد. دیگری راههای روستایی بیرونی که ارتباط بین کشاورز با بازار را به وجود میآورد . - Donnges, 1998 - راههای روستایی از نظر اهمیت به درجههای زیر تقسیمبندی میشوند:
- راههای روستایی درجه یک: این راه جهت ارتباط مرکز بخش با دهستانهای تابعه و یا مراکز روستا با بازار مصرف و ارتباط با شبکههای اصلی و فرعی کشور ساخته شده است. رویهی این راهها گاهی آسفالت و گاهی شن میباشد . تعداد وسایل نقلیه که پیشبینی میشود تا ده سال آینده از آن عبور کند برای رویههای آسفالتی بیش از 150 وسیله نقلیه و برای رویههای شنی بیش از 100 وسیله نقلیه در روز میباشد.
- راههای روستایی درجه دو: این راه جهت ارتباط مراکز دهستانها با یکدیگر و یا ارتباط روستاهای یک دهستان با هم و نیز ارتباط مراکز تولید و توزیع فراوردهها و نهادههای کشاورزی و دامداری با روستاهای منطقه ساخته میشود. متوسط وسایل نقلیه که پیشبینی میشود تا ده سال آینده از این راهها عبور کند کمتر از 100 وسیله نقلیه در روز است.
- راههای روستایی درجه سه : این راه ارتباط روستاهای کم جمعیت به روستاهای پرجمعیت و یا ارتباط آنها با راههای روستایی درجه یک و دو را فراهم میسازد. معمولا رویهی آنها شنی بوده و تعداد وسیله نقلیه در روز کمتر از 50 میباشد - حقشناس، . - 1385
اهداف احداث راههای روستایی
- حداکثر استفاده ممکن و معقول از استعدادهای طبیعی و انسانی مناطق، جهت افزایش تولیدات و ارتقای سطح زندگی و رفاه روستاییان
- ایجاد فرصتهای شغلی در مراکز روستایی، تنوع اقتصادی و همچنین بهبود اوضاع فیزیکی و افزایش سطح خدمات در آنها
- جذب مهاجرین روستایی به این مراکز و افزایش میل به ماندن در روستاها
- امکان برپایی تاسیسات لازم جهت مدارس، تدارک و حمل امکانات مورد نیاز و افزایش حضور معلمان و مسئولان آموزشی - عربانی، . - 1391
- افزایش تولیدات کشاورزان و کوتاه شدن زمان توزیع محصولات کشاورزی به بازار
- به وجود آمدن رفاه اجتماعی بین خانواده و دوستان در روستا . - Lee et al., 2010 - بنابراین هدف از احداث راه های روستایی فراتر از توسعه کشاورزی بوده و در برگیرنده اهمیت اقتصادی و توان درآمدزایی در زمینههای گوناگونی مانند فعالیتهای غیرزراعی، اکوتوریسم، صنایع دستی، فعالیتهای بیرون از مزرعه، توسعه زیر ساختهای کالبدی و اجتماعی است . - Rivera & Qamar, 2003 -
تاثیر حمل ونقل بر توسعه ی کشاورزی
راهها و حمل ونقل روستایی برای حفظ توسعه کشاورزی ضروری است از اینرو راههای نامناسب، حمل و نقل و فروش مازاد محصولات تولیدی را برای کشاورزان سخت میکند . - Lindsay & Kongolo, 2014 - چون راههای نامناسب باعث افزایش هزینه حمل و نقل میشود و تا زمان رساندن محصولات به بازار مقداری از آنها خراب میشود. همچنین کشاورزان برای کشت محصولات خود نیاز به مواد اولیه و محصولات بازار دارند و همین عامل در صورت نبود راههای مناسب بر روی تولیدات آنها اثر میگذارد و سبب کاهش نیروی کار در بخش کشاورزی از طریق پایین آمدن کشت محصولات، کاهش حجم تولیدات کشاورزی و پایین آمدن کیفیت محصولات به علت عدم استفاده از تکنولوژیهای مناسب میشود.
بنابراین کشاورزانی که در مناطقی زندگی میکنند که به علت نامناسب بودن راهها دسترسی به بازار برای فروش مازاد محصولات و خرید مواد اولیه برای تولیدات کشاورزی و اطلاع از تکنولوژیهای جدید ندارند، تمایلی به کشت گستردهتر محصولات خود نمیبینند و فقط در حد تامین نیاز، کشت میکنند که این امر باعث کاهش درآمد خانواده و فقر آنها نیز میشود. چون روستاییان برای رفع نیازهای اولیه خود نیاز دارند محصولاتشان را به پول نقد تبدیل کنند تا نیازهای دیگر خود را برطرف کنند. در این میان حمل و نقل و ارتباطات، به عنوان پل ارتباطی بین تولیدکنندگان کالا، خدمات و مصرفکنندگان آن، نقش مؤثری در ایجاد فرصتهای شغلی و افزایش درآمد ملی دارد. بنابراین برقراری ارتباط میان مناطق روستایی و شهری و در اختیار قرار گرفتن امکانات مختلف در این زمینه، با تجهیز کردن عوامل بالقوه تولید، موجب اشتغال بیشتری در بخش کشاورزی میگردد - یعقوبی و همکاران، . - 1392 به طور کلی ساخت راههای روستایی بین مزارع و بازارها به افزایش ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان منجر میشود که باعث بهبود بازاریابی و تهسیلات بهتر در روستا میشود و در نهایت باعث گسترده شدن کشت محصولات کشاورزی و افزایش درآمد و رفاه مردم در روستا نیز میشود . - Rand , 2011 -
