بخشی از مقاله
چکیده
صنعتی شدن روستا و گسترش فعالیت های غیر کشاورزی عاملی در افزایش رفاه و تامین کالا و خدمات ضروری برای خانوارهای روستایی محسوب می شود. این تحقیق ازنوع کاربردی-تحلیلی می باشد .تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران375 نفر به دست آمده است که از سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان ایوان می باشند و به صورت نمونه گیری تصادفی ساده تعیین شده اند.
برای اثر گذاری نواحی صنعتی در مناطق روستایی ابتدا شاخص ها و متغیرهایی در بعد اقتصادی ،اجتماعی -فرهنگی ،کالبدی و زیست محیطی تهیه و سپس براساس آن به تدوین پرسشنامه با طیف لیکرت پرداخته شده است که با ضریب آلفای کرونباخ 0/863مورد تایید قرار گرفته است و با استفاده از تحلیل عاملی و آزمون T مورد سنجش قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان میدهد که با توجه به تحلیل عاملی و ملاک KOM برای شاخص های اقتصادی0/835، اجتماعی0/780، زیست محیطی0/789 و کالبدی0/653 و میزان واریانس تجمعی آنها به ترتیب 48/462 ، 58/059 ، 49/128، 41/115 بدست آمده است و همچنین با توجه به آزمون T که همه شاخص ها در سطح معنی داری 0/001 قرار دارند. می توان گفت که بین صنایع روستایی و شاخص های مورد نظر در منطقه مورد مطالعه رابطه معنا داری وجود دارد.
مقدمه:
توسعه روستایی به عنوان مفهومی چند بخشی دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. هر یک از ابعاد با توجه به تاثیر پذیری که از محیط روستا دارند، دارای اهمیت قابل توجهی می باشند که موجب شده بخش روستایی همواره مورد توجه برنامه ریزان از باشد. به هر صورت روستاها در طول زمان مسائل و مشکلاتی روبه رو بودند که از جمله مباحث مهاجرت، فقر، نابرابری و تبعیضات رااست که همگی از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته اند.
در این بین گروهی از محققان توسعه روستایی، صنعتی شدن روستا را به عنوان سنگ بنای استراتژی توسعه ی آینده مورد بحث قرار داده و معتقدند صنعتی شدن روستا آخرین چاره کار برای حل مشکل فقر روستایی و یک کاتالیزور در جهت ایجاد اشتغال پایدار است.
نظریه صنعتی شدن روستا و گسترش فعالیت های غیر کشاورزی عاملی در افزایش رفاه و تامین کالا و خدمات ضروری برای خانوارهای روستایی محسوب می شود. تاثیرات و نفوذ صنعت در مناطق روستایی ضمن ایجاد اقتصادی فعال می تواند دارای اثرات تکاثری باشد، بطوریکه تجربیات کشورهای متعدد نشان می دهد هر تغییری ساختاری از طریق صنعتی شدن ، نه تنها نقش اقتصادی با ارزش در مناطق روستایی ایجاد می کند بلکه منجر به اقتصاد خود رانش می شود.
صنعتی شدن روستایی به عنوان قسمتی از سیاست توسعه همه جانبه روستایی، از یکسو قادر به ایجاد فرصت های شغلی جدید بوده و از سویی دیگر ، با تامین نیازهای اساسی جمعیت روستایی می توان گامی در جهت توسعه روستایی بر دارد . همچنین کوشش برای تمرکز زدایی پاره ای از صنایع به خصوص صنایع تبدیلی جهت استفاده بهینه از منابع محلی برای
-1 این مقاله بر اساس بودجه دانشگاه پیام نور انجام گرفته است.
افزایش تولید و مصرف در ابعاد محلی ، حرکتی ضروری جهت حصول به توسعه روستایی است. این حرکت در بلند ملت علاوه بر ایجاد اشتغال ، توز یع درآمد و تولید پایدار نیز مساعدت می نماید.
صنایع روستایی می تواند دارای پیامدهای مثبت و منفی در مقیاس های مختلف جغرافیایی باشد که ارزیابی و شناخت آن برای برنامه ریزی های بعدی در توسعه صنایع روستایی مفید می باشد ازجمله این پیامدها می تواند از یکسو زمینه های لازم را جهت رشد ابتکارات ، خلاقیت و شکوفایی استعداد روستائیان ، ایجاد تنوع سازی در فعالیت های اقتصادی، کاهش بیکاری دوره ای و فصلی[8] کاهش فقر روستایی و جلوگیری از مهاجرت ، اشاعه فرهنگ فن گرایی در روستاها[4]و ارتقا یکپارچگی ملی و ایجاد پیوندهای قوی در ابعاد داخلی را فراهم کند واز سوی دیگر می تواند سبب بروز آلودگی صوتی، منابع آب،آلودگی رودخانه ها ، از بین رفتن پوشش گیاهی ، فرسایش خاک، تعارض در منابع پایه محلی و بهره برداری بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی و سطحی شود.
براین اساس بررسی نقش صنایع بر توسعه سکونتگاه های روستایی حائز اهمیت فراوان می باشد. در این راستا پژوهش حاضر در صدد بررسی و تحلیل نقش صنایع روستایی در توسعه روستایی شهرستان ایوان را مورد مطالعه قرار دهد
پیشینه تحقیق:
-1داس و همکاران - - 2011 در تحقیقی تحت عنوان بررسی الگوی صنعتی شدن روستاها در شمال شرق هند دریافته اند که گسترش صنایع توانسته است فقر روستایی را کاهش دهد و منجر به معیشت پایدار روستاییان گردد و همچنین باعث کاهش مهاجرت روستاییان و افزایش رفاه بوده است . و نتیجه گیری کرده اند که اگر صنایع کوچک و صنایع خانگی در ارتباط با فعالیت های کشاورزی منطقه باشد می تواند نقش موثری در توسعه روستاها ایفا کند.
-2آلکا پاریخ و همکاران - 1996 - در تحقیقی تحت عنوان صنعتی شدن به عنوان بخشی از فرایند توسعه همه جانبه روستایی بوریا هند، کاهش فقر، افزایش آگاهی ها، گسترش آموزش، سرمایه گذاری ذر بخش کشاورزی، افزایش درآمدها خانوارهای کم در آمد ، اشتغال زایی در بخش غیر کشاورزی نتیجه گرفتند.
-3جی تی. شای - 1985 - با بررسی سیاست های توسعه روستایی در کشور تایوان ، ظهور تخصص گرایی، تعادل مناطق شهری و روستایی، افزایش درآمدهای محلی و افزایش ضریب اشتغال غیر کشاورزی را از اثرات استقرار صنعت در مناطق روستایی می داند.
-4دیوید راجرز - - 1978 با بررسی اثرات استقرار صنعت در شهرک ها و مناطق روستایی ایالت آیوا نشان می دهد که صنعتی شدن روستایی منافع وسیعی را برای اجتماعات مورد مطالعه در بر داشته است به طوری که سبب افزایش یکپارچگی خانوادگی، افزایش درآمد سرانه و توزیع متعادل درآمدها شده است.
-5حمداله سجاسی قیداری و همکاران - 1393 - ارزیابی و تبیین کارکرد صنایع روستایی در توسعه دهستان صائین قلعه شهرستان ابهر، یافته های تحقیق نشان می دهد نقش نسبی استقرار صنایع در متنوع سازی و ایجاد اشتغال در زمینه های اقتصادی می باشد. از طرفی دیگر حظور استقرار صنایع در روستا و توسعه کارخانه های کوچک در آن منجر به افزایش تخریب منابع طبیعی و فرسایش شدید اراضی، بهره برداری بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی و منابع محلی و آلودگی هوادر محدوده مورد مطالعه شده است. و کمترین تاثیرگذاری مستقیم در بعد کالبدی داشته است.
-6احمد تقدیسی - - 1385 با بررسی صنایع کارگاهی در توسعه روستایی شهرستان شهرضا، نشان می دهد امنیت شغلی ، ماندگاری در روستا ، مشارکت روستایی، مکمل و پشتیبان بخش کشاورزی باعث افزایش زمینه های اشتغال و درآمد و جاذب نیروی کار مازاد بر فعالیت های کشاورزی در مناطق روستایی می شود.
-7محمود مرادی و مطیعی لنگرودی - - 1384 با بررسی نقش صنایع در فرایند سازی و توسعه روستایی بخش مرکزی بیرجندنشان می دهد تعدیل مشکلات و تامین اشتغال و درآمد برای روستاییان به عنوان تولید و تمرکز زدایی از شهرهای بزرگ ، کاهش مهاجرت روستاییان به شهر ، ایجاد تغییرات در ساختار کشاورزی، دامداری و شرایط اجتماعی و اقتصادی و تنوع شغلی در نواحی روستایی و پیرامون داشته است.
موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه:
شهرستان ایوان شمالی ترین شهرستان استان ایلام با مساحت کل913 کیلو متر مربع می باشد که 4/6درصد از مساحت استان ایلام را تشکیل می دهد.موقعیت جغرافیایی آن بین 33درجه و 50 دقیقه عرض شمالی و 46درجه و19 دقیقه طول شرقی واقع شده است و متوسط ارتفاع آب از سطح دریا - 1170 - متر است.موقیت نسبی وتقسیمات کشوری شهرستان ایوان ازاز شمال به شهرستان های چرداول و استان کرمانشاه ، از شرق به شهرستان چرداول، از غرب به استان کرمانشاه و از جنوب به شهرستان ایلام محدود شده است. آب و هوای ایوان معتدل کوهستانی است. بیشترین درجه حرارت 34 درجه و کمترین درجه حرارت -10 و میزان بارندگی 635 میلیمتر است. بر اساس سرشمار سال 1390 جمعیت شهرستان، 48833 نفر می باشد. این شهرستان دارای 2 شهر، 2 بخش، 4 دهستان و 77آبادی دارای سکنه است
روش انجام تحقیق
نوع پژوهش کاربردی و روش شناسی مورد استفاده توصیفی -تحلیلی استفاده شده است. برای گردآوری داده های مورد نیاز از مطالعات کتابخانه ای و میدانی - مشاهده و تکمیل پرسشنامه - استفاده شده است و برای تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی اثر گذاری نواحی صنعتی در مناطق روستایی ابتدا شاخصها و متغیرهایی در×ُ بعد اجتماعی ×؛فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و زیست×؛ محیطی× تهیه وسپس بر اساس آن به تدوین پرسشنامه با طیف لیکرت پرداخته شده است که با ضریب آلفای کرونباخ 0/863مورد تایید قرار گرفته است و متناسب با جهت تاثیرگذاری شاخص و متغیر در مسئله کدگزاری افزایشی - ×به پایینترین سطح طیف، کمترین امتیاز و برعکس - ×انجام شده و در نرم افزار SPSS تحلیل شده است. مهمترین آزمون های مورد استفاده در آمار توصیفی شامل فراوانی و میانگین ها بوده و در آمار استنباطی نیز از تحلیل عاملی و آزمون T استفاده شده است.
جامعه آماری در این پژوهش روستاهای هستند که در شهرستان ایوان داری سکنه می باشند که بر اساس اطلاعات گردآوری شده از بخشداری ها تعداد 14325 نفر ساکن روستاهای مورد مطالعه می باشند. برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران تعداد 375 نفر تعیین شده است
یافته های تحقیق -1قلمرو جغرافیایی نواحی صنعتی روستایی شهرستان ایوان:
در زمان گذشته مردم روستاها از طریق کشاورزی و دامداری امرار معاش می کردند ولی در سالهای اخیر با احداث شهرک صنعتی در روستای کلان ، کارگاه قالی بافی و صنایع دستی ، گاو داری و مرغداری در جهت حل معضل بیکاری مناطق روستایی شهرستان ایوان با استفاده از کمک های دولتی و مشارکت سیستم بانکی و استفاده از سرمایه های متقاضیان به عنوان راه حل مناسب جهت توسعه صنایع روستایی در راستای اشتغال برای روستاییان مورد توجه قرار گرفت و وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیطی مردم دچار تغییر شده است. تعداد صنایع روستایی و افراد شاغل در زمینه در جدول شماره - 1 - نشان داده شده است
جدول شماره - 1 - توزیع فراوانی صنایع به تفکیک گروه های شغلی در روستاهای شهرستان ایوان
