بخشی از مقاله
چكيده:
ايران در گزارش شادكامي در سال ٢٠١٦، رتبه صد و پنجم را در جهان دارد. اين درحالياست كه كشور فنلاند در اين گزارش رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است. از طرف ديگر فنلاند يكي از موفقترين نظامهاي آموزشي جهان را دارد. فنلاند در آزمون جهاني رياضيات و علوم كه در سال ٢٠١٥ توسط سازمان همكاري و توسعه اقتصادي - OECD - انجام شد رتبه ششم را كسب كردهاست. اين پژوهش قصد دارد به كشف ارتباط ميان موفقيت نظام آموزشي فنلاند و سطح بالاي شادكامي در اين كشور بپردازد. به عبارتي، هدف پژوهش حاضر، فهم جايگاه شادكامي در نظام آموزشي فنلاند است. به اين ترتيب گوشهاي از تاثيرات محيط آموزشي بر شادكامي آشكار خواهد شد. سوالات پژوهشي عبارتاند از: ١- آموزش و پرورش فنلاند چه مؤلفههايي دارد؟ ٢ - بين اين مؤلفهها و شادكامي افراد چه ارتباطي ديده ميشود؟ روش اين پژوهش در پارادايم كيفي قرار دارد و شيوه جمعآوري دادهها سندكاوي مقالات، كتابها و فيلمهاي مستند، به شيوه توصيفي-تفسيري است.
واژههاي كليدي: شادكامي در آموزش و پرورش، نظام آموزشي فنلاند، شادكامي در فنلاند.
مقدمه
شادكامي براي ساليان متمادي موضوعي براي پژوهش علمي بوده است، اما در يكي دو دهه اخير تلاش جديتري براي مطالعه علمي آثار و پيامدهاي شادكامي در ميان اقشار مختلف جامعه از جمله معلمان و دانشآموزان صورت گرفته است. لو و شيه - ١٩٩٧ - شادكامي را به اين صورت تعريف كردهاند: تجربه دروني حالت مثبتي از ذهن. كار - ٢٠١١ - تعريف جديدتري از شادكامي ارائه داده است: حالت مثبت روانشناختي كه با سطح بالاي رضايت از زندگي، سطح بالاي عواطف مثبت و سطح پايين عواطف منفي، مشخص ميشود. برخي افراد در طول زندگي شان احساسات مثبت فراواني دارند، اغلب اوقات در حالت خوبي هستند و چيزهاي خوب به آنها شادي و لذت مي دهد.
در مقابل افراد زيادي از اين احساسات مثبت بي نصيب هستند، اغلب اوقات حال خوبي ندارند و در نهايت، حالشان زياد بد نيست.رسيدن به موفقيت اين افراد را غرق شادي نمي كند. بخش عمده اي از انسان ها جايي ميان اين دو دسته قرار مي گيرند. به نظر سليگمن - ٢٠١٣ - علم روانشناسي بايد به اين گروه بپردازد. نيروي چهارم روانشناسي يعني رويكرد روانشناسي مثبتگرا تلاش دارد تا جايگاه و اهميت شادكامي را به صورت علمي بررسي نمايد. از جمله مهمترين عواملي كه براي غالب افراد شاديآفرين است به اين موارد مي-توان اشاره نمود: ١ - خرسندي از نياز به احترام ٢ - روابط بينفردي مثبت ٣ - رضايت از نيازهاي مادي ٤ - موفقيتهاي شغلي ٥ - احساس راحتي در زندگي ٦ - احساس خودكارآمدي ٧ - لذت و عواطف مثبت ٨ - سلامتي - لو و شيه، ١٩٩٧ - .
در پاسخ به اين سوال كه »چرا مهم است كه در مدارس به شادكامي پرداخته شود؟« بايد گفت زيرا دانشآموزاني كه شادترند از سلامتي رواني بيشتري برخوردارند و شهروندان كارآمدتري خواهند بود - اسكات، ٢٠١٦ - . در فنلاند، نگرشهاي مربوط به تعليم و تربيت همواره مثبت بوده است. زيرا مردم به عنوان منابع طبيعي و فرصتي براي تحرك اجتماعي در نظر گرفته ميشوند. اصليترين سياست تربيتي فنلاند در آموزش و پرورش، در اختيار قرار دادن فرصتهاي برابر آموزشي براي تمامي شهروندان بدون درنظر گرفتن سن، جنسيت، جايگاه اجتماعي، اقتصادي و زبان مادري است - كايرو و نايسولا، ٢٠٠٦ - .
پژوهش هاي پيشين
در ميان پژوهشهاي داخلي كه در خصوص كشور فنلاند صورت گرفته، تاكنون پژوهشي در ارتباط با نظام آموزشي فنلاند و يا شادكامي در فنلاند انجام نشده است، بلكه به ساير جنبههاي آن مانند فرهنگ، اقتصاد، خانواده و سلامتي پرداختهاند. در پژوهشهاي خارجي نيز پژوهشي كه مستقيما مؤلفههاي شادكامي در آموزش و پرورش فنلاند را بررسي كرده باشد ديده نميشود. اما پژوهشهايي در بررسي نظام آموزشي فنلاند صورت گرفته است كه از جمله آنها ميتوان به پژوهش كايرو و نايسولا - ٢٠٠٦ - با عنوان »نگرشهاي تعليم و تربيت در فنلاند« اشاره نمود.
روش پژوهش
روش اين پژوهش، توصيفي از نوع موردي است؛ چراكه اين پژوهش قصد دارد به توصيف جنبة خاصي از يك پديدهاي معين يعني جايگاه شادكامي در نظام آموزشي فنلاند بپردازد. با استفاده از اين روش، پژوهشگر به انتخاب يك »مورد« پرداخته و آن را از جنبههاي مرتبط با شادكامي بررسي مي-كند. اين پژوهشصرفاً به كشف و تصويرسازي ماهيت، ويژگيها و وضعيت كنوني نظام آموزشي فنلاند ارتباط آن با شادكامي ميپردازد. هدف كلي در اين روش مشاهده تفصيلي ابعاد »مورد« تحت مطالعه تفسير مشاهدهها از ديدگاه كلگرا است. از اين رو، اين مطالعه موردي با روش كيفي و با تأكيد برفرايندها و درك و تفسير آنها انجام ميشود. انجام پژوهش به كمك روش مطالعه موردي شامل چهار مرحله است: بيان مسئله و انتخاب »مورد« - واحد تحليل - ، گردآوري دادهها، سازماندهي دادهها و تدوين گزارش. از آنجايي كه در اين مطالعه موردي توجه پژوهشگر بر يك »مورد« يعني »نظام آموزشي فنلاند« متمركز است، ساير نظامهاي آموزشي مدنظر اين پژوهش نيست.
يافتهها
در اينجا يافتههاي پژوهش در پاسخ به اين سوال كه »آموزش وپرورش فنلاند چه مؤلفههايي دارد؟« به صورت طبقهبنديشده ارائه ميشود كه همگي از مستندات تصويري كه در بخش منابع، آدرس آنها آمده است، استخراج شدهاند. اين مؤلفه ها عبارتند از:
١. سن شروع مدرسه: در فنلاند دانشآموزان براي شروع دبستان بايد به سن هفت سالگي رسيده باشند.
٢. ساعات كلاسي اندك: برخلاف بسياري از كشورها فنلاند ساعات كلاسي كوتاهي دارد. اغلب كودكان دبستاني حداكثر ٤ تا ٥ ساعت در روز را در مدرسه سپري ميكنند. فنلانديها بر اين باورند كه بخش زيادي از يادگيري خارج از كلاس درس صورت ميگيرد و معتقدند كه اين مدارس هستند كه جامعه را شكل ميدهند و هويت شهروندان را ميسازند.
٣. تاكيد بر كار گروهي: در مدارس فنلاند بر كار گروهي و همكاري بين دانشآموزان با يكديگر و با معلم تاكيد ميشود. حتي نحوه چيدمان كلاسها به صورت ميزگردهاي چند رفته استفاده ميشود. سوالات معلم نيز گاهي به صورت رقابت تيمي بين چند گروه از دانشآموزان پرسيده ميشود، به صورتي كه شبيه نوعي بازي گروهي است.
٤. تاكيد بر كيفيت زندگي: آموزش و پرورش فنلاند بر كيفيت زندگي تاكيد دارد نه كار زياد. همچنين نظام آموزشي فنلاند به اين نتيجه رسيده است كه معلمان شاد از معلمان پرمشغله، كارآيي بيشتري دارند و به اين ترتيب ساعات تدريس يك معلم در مدرسه حداكثر ٢٠ ساعت در هفته تعيين شده است.
٥. حمايت از دانشآموزان: دانشآموزان فنلاندي در صورت بروز مشكل در يادگيري يا سلامتيشان حمايت ويژه از سوي كادر آموزشي دريافت ميكنند. از معلمان خواسته ميشود كه براي آن دسته از دانشآموزان كه مشكل يادگيري دارند كلاس مجزا برگزار كنند.
٦. جايگاه معلم: در فنلاند معلمان از سطح بالايي از آموزش برخوردارند و حداقل بايد مدرك كارشناسي ارشد داشته باشند. شغل معلمي در فنلاند از ارزشمندترين مشاغل، همتراز با پزشكي يا مهندسي به
