بخشی از مقاله
چکیده
گسترده تر شدن تکنولوژی و پیشرفت فناوری اطلاعات بر وجوه متفاوت جامعه تاثیر می گذارد لذا آموزش و روش های یاددهی- یاگیری نیز دچار تغییراتی شده اند. تحول این ابزارها و روش ها در جهتی است که هر فرد در هر زمانی که خودش مشخص می کند مشغول یادگیری شود. محققین در سالهای اخیر به دنبال عوامل اثر گذار روی استفاده از رایانه در امر آموزش و در کلاس درس بوده اند. در بررسی استفاده های سابق آموزشی از رایانه بسیاری از مطالعات یک دیدسبتاًن محدود را برگزیدند. زیرا تنها متغیرهای مربوط به تکنولوژی نظیر نگرش های موجود نسبت به رایانه و تجربه رایانه در نظر گرفته شد.
از آنجاییکه یادگیری الکترونیکی به عنوان یک نیروی سهیم در پیشرفت اجتماعی و اقتصادی به سرعت به رکن قابل قبول و ضروری در نظام های آموزشی کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه تبدیل شده است و حتی در کشورهای رو به توسعهاهمّیّت خاصی یافته است. این رشد از سوی وابسته به استادان ومعلّمانو مربیّان در کاربرد فناوری های مبتنی بر اینترنت و فناوری های چند رسانه ای است و از سویی دیگر مرهون پذیرش این حقیقت است که شیوه های سنتی آموزش باید با روش های جدید تقویت شود. پژوهش حاضر بر این فرضیه تاکید دارد که که باورها و اعتقاداتمعلّمان، عامل تعیین کننده ممّهی در توصیف چرایی استفاده از رایانه و تکنولوژی در کلاس می باشد.
کلمات کلیدی: رایانه، فناوری اطلاعات و ارتباطات، باورهاو اعتقاداتمعلّم، نظام آموزشی.
مقدمه
آموزش تجربه ایی مبتنی بر یادگیری است که به منظور ایجاد تغییر نسبتا پایدار در انسان صورت می گیرد و می تواند موجب تغییر مهارت ها ، دانش و نگرش، بینش و رفتار اجتماعی شود - فتحیان ،1389 ؛ - 82 امروزه مسئله آموزش و پرورش از حدّیک مسئولیّت فردی یا حتی اجتماعی بالا تر رفته ولازمه حیات ملّی و بین المللی است. هدف غایی و نهایی آموزش و پرورش هر جامعه ای، تربیت "انسان" است. انسانی که به طور مستمر در جهت پیشرفت و تعالی خود و جامعه اش مسئول و در این راستا ایفای نقش نماید.تحقق این امرفقط در پرتو پرورش خصلت هایی همچون نظم، مسئولیّتپذیری، ابتکار، تفکّر، تدبّر، دوراندیشی و... امکان پذیر خواهد بود.
با توجّه به اینکه انسان امروز در عصری زندگی می کند که در هر ثانیه اش دهها میلیون داده های اطلاعاتی عرضه می شود و می توان گفت که جهان دچار انفجار علمی و اطلاعاتی شده است. عصری که دانش نظری بهجای کالا به فروش می رسد و کشور هایی موّفق هستند که به تازه ترین دستاوردهای نظری و علمی دست یافته باشند. بدیهی است که در این راستا، ازجمله عوامل بسیار تاثیرگذار، عنصر توجّه به فاوا1در برنامه درسی دانش آموزان است - خلیجی،. - 72 :1376جامعه ای که هدف آن پیشرفت بر اساس دانش و فناوری است، ابتدا باید آموزش و پرورش خود را متحوّل کند. برای این کار باید فناوری آموزشی، یعنی طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه ریزی شده پژوهش های بنیادی و کاربردی را به کار بگیرد - رستگارپور، عبدالهی،. - 32 :1384 در بسیاری از کشورها ی جهان، گسترش فاوا در آموزش و پرورش مورد توجّه قرار گرفته است.
با آغاز فاوا در ایران سازمان آموزشی و ارگان های مختلف در صدد بر آمدند تا با استفاده از ابزارهای مختلف به تجهیز خود اقدام کنند. روند این فناوری در برنامه درسی مراکز آموزشی و دانشگاه ها ایران متفاوت بوده است. در سطح آموزش عالی دانشگاه های مجازی، تاسیس رشته های علمی مرتبط با فاوا، ارائه دروس مرتبط با فاوا دررشته های علمی دانشگاهی، توسعه زیر ساخت های فنی مرتبط، به کارگیری فاوا در برخی برنامه های درسی توسط اعضای هیئت علمی و... از جمله ی این آثار بوده است - عطاران و آیتی، . - 17 :1388فاوا با نخستین نسل از پردازشگرهای رایانه ای به عرصه تحولات فوق العاده شگرفی تبدیل گشت. در دوره پست مدرنیسم با توان افزایی در برنامه درسی، شدت نفوذ و همپوشانی این فرایند در فرهنگ و علوم انسانی به بالا ترین میزان در طول حیات این تکنولوژی رسیده است.
در واقع امروز فاوا تعیین کننده مرز "دانایی" و شاخصه ای برای میزان توسعه یافتگی نظام آموزشی کشورها شده و کارایی آن از نخبگان به زندگی روزمره تسری یافته است - فرهمند، . - 26 :1387 فاوا به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم در نظام آموزشی تاثیر می گذارد. به طور مستقیم، با بهبود کیفیت ارائه خدمات اطلاع رسانی به یادگیرندگان و بطور غیر مستقیم با تاثیر بر مواردی همچون وضعیت اقتصادی خانوارها و زیر ساخت های اجتماعی کاربرد فاوا، مزایای چشمگیری در نظام آموزشی به دنبال دارد - دهقان و همکاران، . - 8 :1388 متاسفانه در تمامی این حوزهها به این دلیل که نیازهای اصلی را نمیشناسیم و یا نمیدانیم کجا، از چه چیز و به چه میزان باید استفاده کرد. بنابراین با درک چگونگی استفاده درست و بهینه از منابع موجود میتوانیم امور را مدیریت و سازماندهی کنیم.
مفهوم باورهاو اعتقاداتمعلّم
توصیف باورهایمعلّم در واژه غیر مبهم با در نظر گرفتن راه های زیادی که در تاریخ تحقیقات تعریف شده است، دشوار می باشد. اما بر اساس سوابق موجود درباره باورهایمعلّم و سیستم اعتقادات او، لیستی از ویژگی های مشترک تعریفی را می توان درست کردویژگی. معرف اوّل این است که باورهایمعلّم را می توان مفاهیم ابتدایی درباره روش های مطلوب آموزش و مفاهیمی درباره چگونگی یادگیری دانش آموزان در نظر گرفت. آن عقاید ریشه در سیستم های باور شخصی معلم داشته و معرف ادراکات روان شناسی، اصول یا ایده های درست دارد. مجموع باورهای شخص درباره دنیای اجتماعی و خود در یک سیستم باورها جمع شده است. در حقیقت، سیستم باورها، متشکل از ترکیب منتخبی از قوانین کلی، عمومیت دادن، ایده ها، ارزش ها و انتظارات جمع شده به شکلی ساختار یافته می باشد.
مثالهایی از سیستم های اعتقاداتی در رویکردهای معلّم محور و دانش آموز محور نسبت به آموزش وجود دارد. دوم اینکه باورهایمعلّم بوسیله تجربیات قبلی، تثبیت شده و تحت تأثیر محیط حرفه ای می باشد. وقتی که دانش آموزان وارد برنامه های آموزشیمعلّم می شوندباورهای، آنها بوسیله تجربیّات شخصی آنها بعنوان محصل، شکل گرفته است. در نتیجه باورهایمعلّمنسبتاً ثابت و مقاوم در برابر تغییرات می باشد و به گفته بروگان - 2000 - 1 پایداری یک عقیده وقتی آشکار می شود که موقعیت باورهای درون بعد محوری در سیستم باورهای فرد را در نظر بگیریم. یعنی اینکه هرچه یک باور مرتبط تر با باورهای دیگر باشد بیشتر در مرکز و کانون سیستم اعتقادی قرار می گیرد و کمتر در معرض تغییر خواهد بودمورد اوّل نشان می دهد که در نظر گرفتن تأثیر واسطه ای باورها در فرایند اتخاذ ابداعات آموزشی مهم می باشد.
باورهایمعلّم روی فعالیت های آموزشی و هویت آنها اثر دارد، این امر وقتی مصداق دارد که ابداعات آموزشی روی پدیده های مربوط به کلاس درس متمرکز باشد کهمعلّم باید به آنها بعنوان مجموعه پیچیده ای از متغیرهای تعاملی و فرایندها بپردازد که با فاکتورهای زیادی نظیر دانش آموز، والدین، همکاران، مدیریت و ... مربوط استدر. سطح کوچک معلّمین باتئوری های شخصی خود درباره آموزش و یادگیری و نیز تفسیر شخصی از موقعیّت آموزشی وارد محیط آموزشی می شوند. این امر گفته اولیّه را تقویت می کند کهمعلّم عامل مهمی در اجرای یک فرایند ابتکاری در محیط کلاس درس با رسانه های آموزشی می باشد.
تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر یادگیری
وظیفه عمده نظام آموزشی، تربیت و پروراندن همه جانبه فراگیران آن نظام برای ایفای نقش مناسب خود در جامعه در جهت تعالی آن جامعه است. گرچه این تعریف را می توان از وجوه متفاوتی بازبینی کرد و نقش فرایندهای آموزشی، پرورشی، پژوهشی و... وکارکردهای هر یک از آنها را در تکوین شخصیت فراگیر مورد بررسی قرار داد. لیکن در یک نظرگاه کلی می توان حاصل کار بست ساز در رشد معلّم را به دارا شدن " سواد" تعبیر نمود. سواد را ساده ترین شکل به معنای توانایی خواندن و نوشتن و حساب کردن و در درجه گسترده به معنای درک و فهم در نظر گرفت. لیکن پدید آمدن تحولات جدید در عصر فاوا و میزان تاثیر جوامع ازآن، بار معنایی سنگین تری را بر این واژه وضع کرده است، که غالبا از آن سواد اطلاعاتی یاد می شود. از سوی دیگر بستر سازی در جهت حصول به تفکر انتقادی و به فعل در آوردن استعداد بالقوه فراگیر یکی از راه کار های اصلی تربیت فراگیر در نظام آموزشی است زیرا فراگیر با دستیابی به این مهارت خواهد توانست نظریات خود را بر اساس تعامل با محیط، دستکاری در تجارب شخصی و تجدید نظر در آنها بنا نهد.
چنین دیدگاهی در حیطه" سواد اطلاعاتی" منجر به دستیابی به یادگیری موثر در فراگیر می گردد؛ چه در سایه آن امکان بده بستان آگاهانه فراگیر با محیط پیرامون، دریافت و نهایتا انتقال اطلاعات به وجود می آید که این امر موجب شکوفا شدن خرد ورزی و قوه خلاقیت فراگیر شده، سر آغازی بر حرکت صحیح نظام آموزشی در راستای دستیابی به رسالت اصیل تربیتی جامعه خواهد بود. - رانسی2 ، - 4 :2000 آموزش همواره کلید رویارویی با تغیرات و تحولات جدید بوده است و هم اکنون فناوری های گوناگون در زمینه آموزش به کار گرفته شده اند. این امر در زمینه کاربرد رایانه درآموزش و به کارگیری شبکه ها پیشرفتی چشمگیری داشته است. نتایج تحقیقات نشان داده اند که فاوا به صورتی اساسی در آموزرش و پرورش به کار رفته است - دلوز3، . - 1380 تحقیقات متعددی
