بخشی از مقاله
چکیده:
در برنامه ریزی های خرد و کلان نظام آموزشی کشور به چه های آموزشی پرداخته ایم ولی از چگونهها غافلیم، پرورش را در لغت معنا کردهایم ولی از شیوه و برنامه مناسب ابعاد شخصیتی انسان غفلت ورزیدهایم. هدف این مقاله پرداختن به احیا و معرفی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نظام آموزشی مبتنی بر نتایج تحقیق شبهآزمایشی در کاربرد آموزش چگونه یادگرفتن و گذر به یادگیری و آموزش راهبردهای مناسب برای خودیادگیری و نیز کسب مهارتهای اجتماعی شاگردان از طریق پیادهسازی الگوی مدیریتآموزش در دو کلاس زیستشناسی سال اول دبیرستان غیردولتی دخترانه منطقه 5 آموزش و پرورش تهران و مقایسه نتایج آن با دو کلاس گروه کنترل است. 88 دانشآموز این دو دبیرستان به روش تصادفی به دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل به طور متجانس تقسیم شدند. در ابتدا پیشآزمون دو متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی و مسئولیتپذیری از یکی از گروههای کنترل و یکی از گروههای آزمایش گرفته شد. دو گروه آزمایش تحت تأثیر متغیر مستقل الگو و دو گروه کنترل به شیوه سنتی مورد آموزش قرار گرفتند. در پایان از هر چهارگروه پسآزمون دو متغیر وابسته گرفته شد. اندازه اثر از طریق تحلیل میانگین و واریانس دو طرفه و نیز تحلیل کوواریانس بررسی گردید. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته است و در روش تحقیق از فرمول تعیین اندازه اثر به شیوه شبه آزمایشی با اهداف کاربردی. اندازه اثر برای پیشرفت تحصیلی 1/08 و برای مسئولیتپذیری 0/86 به دست آمد که چون بیش از 0/8 است نشانگر اندازه اثر بسیار بالا و معنادار به لحاظ آماری است. یعنی الگوی مدیریت آموزش ظرفیت استفاده از سبک رهبری تحولی و نیز شیوههای آموزش مسئولیت پذیری را در خود داشته است و میتواند تفاوت بارز در پیشرفتدرسی و مسئولیتپذیری دانشآموزان گروه آزمایش فراهم نماید.
کلیدواژگان: الگوی تدریس، مدیریت آموزش، دانشآموزان، رهبری تحول، مسئولیتپذیری، پیشرفت تحصیلی
-1 مقدمه:
درعصری که مهمترین ویژگی آن سرعت و شتاب فراوان در تغییرات محیطی است ودر دنیایی که نظامهای آموزش وپرورش کشورهای جهان بمنظور استفاده بموقع از فرصتهای ایجاد شده برای یادگیری بهتر و بادوام و مقابله با تهدیدهای محیطی گوی سبقت را از هم میربایند چالشهای مدیریت و برنامهریزی متناسب با این تغییرات بیش از پیش نمایان است. آموزش و پرورش امروزی اندیشههای نو وافکار خلاق را میطلبد و با پندارهای سنتی که در آموزش وپرورش ما ریشه دوانیده است سر سازگاری ندارد. باورهای قدیمی که کارکرد آموزش و پرورش را آموختنی، مترادف حفظ کردن و انباشت نمودن ذهن دانشآموزان با محفوظات خشک وبیفایده میداند، محکوم به شکست است.در دنیای امروز نیاز مبرم داریم که فرایند یاددهی ویادگیری رااز حالت سنتی خارج نماییم و با تغییر در رویکرد تعلیم وتربیت خدمات ارزندهای را به نسلهای آینده ارائه دهیم وبجای آموزش اندیشهها به دانشآموزان خود چگونه اندیشیدن را یاد بدهیم و بالاتر از آن لذت یادگیری را به آنها بچشانیم که خود آنها، اندیشهها را میآموزند. چگونگی سنجش صحیح از بروندادهای نظام تربیتی ایران یکی از چالشهای این نظام است، در آموزش و پرورش ایران تنها پیشرفتتحصیلی و موفقیت درسی دانشآموزان بهعنوان برونداد مدرسه اندازهگیری میشودو از اندازهگیری ستاندههای تربیتی و پرورشی که در اهداف سند تحول آموزش و پرورش و نیز پارهای از آیات و روایات دینی به آن اشارات بسیاری دارد، غفلت شده است.
اشارات بسیاری مقاصد تربیتی را بیان میدارند، از جمله اینکه، انسان در برابر آفریدگارش مسئول است؛ در قبال خویش باید مسئولیتهایی را بپذیرد و نیز فرموده نبی اکرم - ص - که میفرمایند: انسان در قبال جامعه مسئول است"1هر کس صبح را شروع کند و در اندیشه سامان دادن به جامعه مسلمین نیاشد مسلمان نیست" - حر عاملی قرن یازدهم . - 336در این میان بهترین سن برای آموزش این ویژگی دوران نوجوانی است. زیرا نوجوان مرحله تفکر انضمامی را پشت سرگذاشته و به دوران تفکر انتزاعی پای نهادهاست و به خوبی ارزش مسئولیت و مسئولیتپذیری را درک میکند - شریعتمداری 1364، . - 10
تحقیقات علمی روانشناسی مورد استفاده قرار دادهاند.محقق استفاده از الگوی مدیریت آموزش در همه ی کلاسها را به عنوان الگوی تدریس پیشنهاد می کند این الگوی تدریس از آن چنان جامعیتی برخوردار است که میتواند به نوعی هدف آموزش مسئولیت پذیری در هر سه روش مورد استفاده در علوم اجتماعی و الگوهای تدریس مستقیم را در مراحل اجرای خود جای دهد. الگوی مدیریت آموزش سبک رهبری تحولی معلم را با خصوصیات تأثیر آرمانی، انگیزش الهامی، تحرک ذهنی و تعهد شخصی در سه حوزه دستهبندی شده در تحقیقات لیتهود مقدمهای بر طبقه بندی فعالیتهای معلم قرار میدهد.این الگو به معلمان به صورت رهبران متعدد سازمان - سنگه، 1385، - 67 که نقش برجستهای در تحقق اهداف آموزش و پرورش دارند مینگرد.
-2 الگوی تدریس مدیریت بر آموزش: نظریه مدیریت بر آموزش، آموزش را برای پرورش بهکار میگیرد - بهرنگی - اولین نشست انجمن مدیریتآموزشیایران - . بهرنگی از یک دهه پیش تاکنون این الگو را در تدریس تمام دروسی که در دورههای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مدیریت آموزشی - از جمله تحلیل سیستم، نظریهها، نظارت، فرهنگ سازمانی، و روشهای پیشرفته تدریس - و دروس مرتبط در سایر رشتهها تدریس میکند بهکار گرفتهاست. وی همچنین، شکلهای متنوعی از آن را در کنفرانسهای سازمان جهانی آموزش علوم و تکنولوژی در دانشگاه دوربن آفریقای جنوبی، دانشگاه سائلوپالو در برزیل، دانشگاه مادامکوری در لهستان، دانشگاه نکوزیا در یونان، دانشگاه قبرس، دانشگاه کشور اسلوانی، دانشگاه مالزیا، دانشگاه ترکیه معرفی کرده و بیش از 30 تحقیق کاربردی در داخل کشور در دروس و مقاطع مختلف مراکز آموزشی که پیشنه این تحقیق را شکل میدهد انجام داده است. نقش رهبری معلم در این الگو در کنار مشارکت فراگیران بسیار مهم است.جدول شماره 1 مراحل الگو را در سه بخش و ده گام به اختصار بیان میدارد.
جدول شماره 1 دستهبندی ده گام الگوی مدیریت آموزش در سه بخش پیش از تدریس، حین تدریس و پس از تدریس
بخش اول قبل از تدریس: ایجاد هماهنگی بین معلم و مدیر واحد آموزشی و حمایت مدیر از معلم
- گام اول ساختار بندی مفاهیم و عناوین اصلی درس در قالب رسم نقشه و نمودار
- گام دوم تصویر سازی از عناوین کلی و جزئی مبحث درسی
- گام سوم ارزیابی تکوینی آمادگی شاگرد براساس نقشه درس
- گام چهارم تسلط یابی و نقش آن در ارزیابی از مقدار تسلط ذهنی شاگردان از راه تکالیف درسی
- گام پنجم ترسیم مجدد نمودار پیوند بین عناوین و زیر عناوین مبحث درسی به طور مستقل
