بخشی از مقاله
چکیده
منصور اوجی شاعر معاصر، ادیب، نویسنده، مدرس و مترجم ایرانی، فرزند محمد رضا در سپیده دم 1316/9/9 خورشیدي، درشیراز چشم به جهان گشود. اوجی همان گونه که خودش می گوید: شاعري سرنوشتش بود. سرنوشت و تقدیري که خانواده شاعرش بویژه پدرش براي وي رقم زد. اوجی، از پیشروان شعر کوتاه امروز، در حوزه رباعی و شعر کوتاه نیمایی است؛وي بیش از پنجاه سال است که به صورت حرفهاي شعر میگوید و در جریانهاي ادبی نیم قرن اخیر حضوري مستمر و مؤثر داشتهاست و تاکنون بعد از پنجاه سال فعالیت شاعري، بیش از 30 نفر از شاعران و منتقدان معاصر راجع به کارهاي وي نقد نوشتهاند. وي علاوه بر شعر، در حوزه ي ترجمه و تحقیق نیز فعالیت دارد و آثاري در این حوزه ها از وي به جا مانده است. اوجی به طور کلی از آنچه در آثارش انعکاس یافته داراي شخصیتی آرام، ساده، شفاف و درون گرا ست. دو عنصر اساسی در شخصیت اوجی که بنابراین در شعرش هم نمود دارد: کوتاه گویی و انزواست. در این پژوهش ابتدا زندگی نامه و آثار اوجی، و سپس جایگاه و ویژگی هاي شعري این شاعر در میان شاعران معاصر، در کنار تأثیر و تأثرهایی که اوجی در حوزه ي شعر داشته است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کلیدواژهها: شعر معاصر، شعر نو، منصور اوجی، ویژگی هاي شعري منصور اوجی.
مقدمه
منصور اوجی شاعر معاصر، ادیب، نویسنده، مدرس و مترجم ایرانی، فرزند محمدرضا، در سپیدهدم 1316/9/9 خورشیدي، در نزدیک محله آستانه، سید علاءالدین حسین شیراز چشم به جهان گشودح به گفته خودش، »شاعري، سرنوشت من بود که در سرشتم بود و در پیرامون و محیط؛ محیطی که در آن به دنیا آمدم و بزرگ شدم. پدر شاعر بود و خانواده اهل شعر و شعرخوانی و شعردوستی... در سالهاي آخر دبیرستان با دو کتاب با شعر نو آشنا شدم و با خواندن این دو کتاب، سرودن شعر نیمایی را آغاز کردم؛ یکی »هواي تازه« شاملو و دیگري »زمستان« اخوان. - «اوجی، - 9 :1382 اوجی در چندین رشته دانشگاهی کسب علم کرد؛ وي اولین تحصیلات دانشگاهیاش را در رشته فلسفه و علوم تربیتی در دانشسراي عالی تهران در سالهاي 1388-1340 سپري کرد و همچنین در سال 1340 نیز در رشته زبان و ادبیات انگلیسی موفق به اخذ مدرك کارشناسی در همین رشته شد.
وي سرانجام در سال 1350 نیز درجه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره و راهنمایی را گرفت. اوجی تاکنون در فعالیتهاي فرهنگی و ادبی، مراسم و شبشعرهاي متعددي حضورداشته و سخنرانیهایی نیز در مورد بزرگان شعر و ادب ایران ایراد کرده است؛ ازجمله: در سال 1346 کانون نویسندگان ایران به ریاست جلال آل احمد تشکیل شد و با بزرگان ادبیات آن زمان براي عضویت در این کانون مکاتبه کردند که از شیراز تنها اوجی به همراه منوچهر آتشی از بوشهر و محمد حقوقی و هوشنگ گلشیري از اصفهان به عضویت کانون درآمدند. وي نیز در شبهاي »شعر خوشه« که به همت احمد شاملو در تهران به سال 1347 برگزار میشد، حضور یافت. اولین شعرهاي اوجی در سالهاي اول دانشگاهش در دو مجله »فردوسی« و »روشنفکر« چاپ شد؛ مجله »فردوسیکهمحمد« زهري آن را اداره میکرد و مجله »روشنفکر« که صفحه شعرش را فریدون مشیري اداره میکرد.
مجله فردوسی، شعر کوتاه »لحظه«؛ صبح برخاستنت:/ بعدازآن شیرین خواب /گل سرخیست که با عطري تند/ بشکفد در مهتاب. - اوجی، - 76 :1344مجله روشنفکر، شعر »مرد برتر:« میخورد آب از تمام هستیم این حرف:/ -بایدم آنسو شدن زین برج/ بایدم آنسو شدن زین مرز/ مرز شهر آدمان-بر سینه دیوار چون تصویر-/ برج تنگ و تار – انبار هزاران شیشه تقدیر /-من تمام هستیم را میدهم تا بر شما ثابت کنم این حرف:- / و پر عصیان خود را مینهم در چله فریاد/ هرچه بادا باد-... - همان: - 65 را به چاپ رساند. از اوجی تاکنون بیستوهفت مجموعه شعر منتشرشده است؛ بعد از فارغالتحصیلی از دانشگاه و بازگشت به شیراز، اوجی اولین کتاب شعرش را به نام »باغ شب« با وامی از شعر »باغ بیبرگی« اخوان، در سال 1344 چاپ کرد.
از دیگر مجموعهاي شعري اوجی میتوان به »مرغ سحر«، »حالی ست مرا«، »در وقت حضور مرگ«، »دفتر میوهها«، »شعرهایی به کوتاهی عمر«، »از وطن«، »کوتاه مثل، آه«، »شعر چیزي ست شبیه گرگ«، »شعرهاي مصري - عاشقانهها - «، »باغ و جهان مردگان« و »شاخهاي از ماه« اشاره کرد. اوجی درزمینه ي ترجمه نیز فعالیت دارد؛ وي کتابی با عنوان »سنگها علفها« که مجموعهاي از ترجمه شعر جهان و دربرگیرنده 107 قطعه شعر از شاعران مختلفی از چین تا آمریکا است توسط انتشارات نوید شیراز منتشر کرد. اوجی کتاب دیگري نیز در همین حوزه به نام »بر تیغههاي لبخند« دارد. این اثر برگزیدهاي از شعرهاي شاعر آلمانی به نام »اریش فرید« است؛ اوجی علاوه بر شعر و ترجمه، در حوزه تحقیق نیز کتاب و مقالاتی دارد. کتاب »سفر سبز« اوجی، دربرگیرندهي سخنرانیهامقالات وي درباره بزرگان شعر و قصهي امروز ایران، به همراه مصاحبههاي چهلساله از وي است.
پیشینه تحقیق
تاکنون چندین مقاله، کتاب و پایاننامه از بزرگان شعر و قلم با اشارات و اظهارنظرهاي گذرا و پراکنده دربارهي زندگی، شخصیت و شعر منصور اوجی صورت گرفته است؛کتاب »تاریخ تحلیلی شعر نو - 1370-77 - « از شمس لنگرودي ازجمله کتابهایی است که مطالبی کوتاه دربارة اولین مجموعههاي شعري اوجی نگاشته شده است؛ و با ذکر شعرهایی از وي، برخی خصوصیات ساختاري و محتوایی آن را برشمرده است - ص . - 291-470-728 ازجمله مقالاتی که اشاراتی گذرا به اشعاردرونمایههاي شعر اوجی شده است، مقالهاي با عنوان »اوج اوجی در کجاست؟«، مندرج در شماره یکم مجله تکاپو 1372 - ، صص - 88-89 نوشته رضا براهنی؛ و مقالهاي از سیمین دانشور با عنوان »گذر زمان و مرگ آگاهی« مندرج در مجلهي کلک - شمارههاي 76-79، تیر و مهر - 1375 است.
»در ستایش شعر سکوت« - 1375 - کتابی ست از هوشنگ گلشیري که بهنقد و بررسی کتاب »هواي باغ نکردیم«، گزینه اشعار منصور اوجی میپردازد. علی بابا چاهی در کتاب »گزارههاي منفرد - 1377 - « در خصوص ایجاز، زبان و وزن شعر اوجی با ذکر شواهدي از اشعار وي، مطالبی کوتاه آورده است - صص . - 428-435 همچنین کامیار عابدي در کتاب »جستجوي گل شیدایی - 1380 - « با معرفی منصور اوجی و سالشمار زندگی او بهنقد و تحلیل اجمالی از سرودههاي او میپردازد و در انتها، برگزیدهاي از اشعار وي را ذکر میکند. در کتاب »گونههاي نوآوري در شعر معاصر - 1383 - « از کاووس حسن لی، نمونههایی از اشعار منصور اوجی درزمینه فرم و ساختار آمده است.
خسرو قمر، نیز در سال 1384 کتاب »اما پرنده و گل« را تألیف کرد که در آن ضمن آوردن سالشمار زندگی اوجی؛ نظر اجمالی بزرگان شعر و قصهي و نقد امروز ایران در مورد کتابها و شعرهاي منصور اوجی گردآمده است. قابلذکر است که موضوع یک پایاننامه کارشناسی ارشد با عنوان »بررسی و تحلیل سبک و مضامین رباعیات شاعران مشهور معاصر از سال 57 - تا 68ج با تأکید بر سه شاعر: قیصر امین پور، منصور اوجی و حسن حسینی« از حکیمه نوابی، به راهنمایی تقی پور نامداریان، در »پژوهشگاه علوم انسانی مطالعات فرهنگی، «1385 اختصاصیافته است که به بررسی رباعیات منصور اوجی ازنظر صور خیال، موسیقی و شعر، زبان و جنبههاي بلاغی پرداخته است - ص . - 113-169 مجله، »عصر پنجشنبه« ماهنامه ادبی
– هنري - دي و بهمن - 1386 شمارههاي 107 و 108 خود را به منصور اوجی اختصاص داده است؛ بهعلاوه در برخی مجلات و روزنامهها نیز اشاراتی به شعر اوجی شده است.
بررسی جایگاه و ویژگیهاي شعري منصور اوجی در میان شاعران معاصر
منصور اوجی در حال حاضر با 77 سال سن و حدود 50 سال حضور در عرصه شعر و شاعري با القابی چون شاعر طبیعت، شاعر طبیعت شیراز، شاعر اشیا و اتفاقات ساده، شاعر لحظهها، شاعر موجز گو و ... در میان شاعران و نویسندگان معاصر از جایگاه ویژهاي برخورداراست. وي، از پیشروان شعر کوتاه امروز، در حوزه رباعی و شعر کوتاه نیمایی است و بیش از پنجاه سال است که بهصورت حرفهاي شعر میگوید و در جریانهاي ادبی نیمقرن اخیر حضوري مستمر و مؤثر داشته است؛ بهطوريکه تاکنون بعد از پنجاه سال فعالیت شاعري اوجی، بیش از 30 نفر از شاعران و منتقدان معاصر راجع به کارهاي وي نقد نوشتهاند. شعر اوجی از جهت تنوع مضامین و همچنین طبعآزمایی در فرمهاي گوناگون شعر نیمایی قابلتوجه و بررسی است. از بنمایههاي اصلی شعر اوجی میتوان به عشق، مرگ، شیراز، طبیعت، شعر و ... اشاره کرد. این بزرگان در طی این پنجاه سال، این بنمایهها را در اشعار اوجی دیده و بیرون کشیدهاند که خود منصور در
