بخشی از مقاله
چکیده
تحولات اخیر جهانی شدن به پیدایش جهانشهرهایی با محوریت سیاست، تجارت، اقتصاد و... انجامیده که از میزان اثرگذاری شگرفی برخوردار است. اگر این جهانشهرها با معنویت پیوند بخورد و جهانشهرهایی با این محوریت بوجود آید مطمئنا تاثیراتی ژرف و عالمگیر خواهد داشت. در این راستا تبیین جایگاه صبر در بالندگی اخلاقی و معنوی این شهروندان از جایگاه والایی برخوردار است. در این طرح با روش کتابخانهای و توصیف و تحلیل یافتهها به رصد کردن موضوع پرداخته شده است.
از رهگذر بررسی منابع چنین بدست میآید؛ که مزین شدن شهروندان در جهانشهر معنوی به این فضیلت اخلاقی در فرایندهای اصلاح روابط، حذف ناهنجاری- های گفتاری و رفتاری، تحقق سازگاری اجتماعی و سلامت روانی و در نهایت سعادت اخروی؛ موثر است. نگارنده در ادامه با اشاره به آثار تعمیق این شاکله اخلاقی در جهانشهرها از قبیل؛ توانمند ساختن و بالا رفتن همت و تلاش و... و شایستگی الگوگیری از آن پرداخته است.
مقدمه
پدیده »جهانی شدن« و در پی آن بوجود آمدن »جهان شهرها« با محوریت هایی چون اقتصاد، سیاست، تجارت و... از تاثیرات شگرفی برخوردار هستند. از طرفی دستیابی به جهان شهرهایی که محوریت در آن در کنار دیگر توسعه ها، معنویت باشد، خواهان بسیاری از مسلمان است. رسیدن به معنویت نیز از رهگذر گزاره های اخلاقی بدست میآید، همچنانکه خداوند لازم به ذکر است که امور معنوی و اخلاقی دو موضوع است اما در واقع وصول به معنویت در گرو تحصیل تهذیب و اخلاقیات است. برای تحقق جهانشهری معنوی نیاز به اجرایی کردن معنویات و گزارههای اخلاقی است که از جمله مهمترین آن میتوان به فضیلت صبر اشاره نمود.
صبر به عنوان شاکله اخلاقی که قرآن بر آن تاکید فراوان نموده و شاه کلید سعادت در دنیا و آخرت معرفی نموده است؛ - «حشر - 9/ نه تنها عامل تضمین رشد و تعالی جامعه و تامین سلامت اخلاقی و روانی شهروندان است، بلکه کارآمدی جامعهی انسانی را نیز در بردارد. شهروندان با روانی آرام و ذهنی متمرکز بر کار، به زندگی خود ادامه میدهند و از کینه توزی و انتقام و دعوا و... که زندگی و محیط را به تشویش میکشاند، دور هستند. در مورد فضیلت صبر کتاب، مقاله و پایان نامه های زیادی به تحریر در آمده است، اما اثری که با این عنوان؛ جایگاه صبر در شاکله اخلاقی شهروندان جهانشهر معنوی نگاشته شده باشد و در این حوزه کار کرده باشد، یافت نشد و جنبه نو بودن موضوع نیز همین است. این نوشتار در پی آن است تا با تبیین گزاره اخلاقی صبر به چگونگی دستیابی به جهان شهری با محوریت معنویت بپردازد.
1. مفهوم شناسی
اخلاق: کلمهی اخلاق جمع خلقاست.این کلمه به معنی سجیّه و طبع و عادت و مروت و دینو سیما و سیره درونی انسان گفته میشود. - راغباصفهانی،297 :1332؛قرشی،293 :1371؛فیومی،بیتا:180؛ جوهری،. - 1471 :1376 به عبارت دیگر ملکهای راسخ در نفس - چه خوب و چه بد - است که در مقابل عمل قرار دارد - مجلسی، 1404ق: - 166 و راغب اصفهانی دانشمند لغتشناس میگوید:خلق »بضم« و خلق »بفتح« در اصل یک معنا دارند؛ لیکن به حسب استعمال، خلق را در صورتها و اشکال ظاهری که با چشم دیده میشوند و خلق را در صفات و سجایایباطنی که با دیدهی بصیرت و معنوی درک میشوند، استعمال میکنند. - راغب اصفهانی، 280 :1412 قمی، 1414ق : - 676 بنابراین، اخلاق عبارت است از صورت درونی و چهرهی باطنی انسان. اگر اخلاق انسان خوب، خداپسند و متّصف به صفات حسنه باشد چهرهی انسانی او زیبا و خدایی و اگر مذموم، ناپسند و متصف به صفات رذیله باشد، چهرهی درونی او زشت و حیوانی خواهد بود.
- رک: طوسی، - 101 :1373 روی همین جهت صدر المتألهین شیرازی، از فلاسفهی اسلامی، فرمود: انسان» در حین تولد، حیوان بالفعل و انسان بالقوّه است و خودش سرنوشتش را رقم میزند، و لذا اگر به پیروی از عقل و شرع، شهوت و غضب را کنترل، و طبق دستور خدا و عقل از آنها استفاده نماید، صورت باطنی او انسان میشود، ولی اگر اختیار خود را به شهوت و غضب بسپارد، چهرهی باطنی او چهارپا و یا درنده خواهد بود، و چنانچه پیرو قوّهی واهمه شد، روح شیطانی پیدا میکند. - «جزایری، - 5 :1388 ب. معنویت: مصدر جعلی است به معنای معنوی بودن و مربوط به معنی، حقیقی، اصلی، ذاتی، باطنی و روحانی؛ مقابل لفظی، ظاهری، صوری، مادی. معنایی که فقط به وسیله قلب شناخته میشود و زبان را در آن بهره ای نیست.
- عمید، چ17، :1379 ذیل واژه معنوی؛ دهخدا، ج14، چ2، - 21190 :1377 معنویت در اندیشه اسلام عین وابستگی به کانون متعال جهان است و عین ایمان و پایبندی به لوازم آن است. - نوایی، - 64 :1379 همچنانکه شهید مطهری در این زمینه میفرماید: معنویت بدون ایمان به خدا، مبدأ و معاد ممکن نیست و در چنین شخصی نوعی برتری غیر مادی حاکم و موثر است؛ - مطهری، بیتا: ص - 136 که جلوه ای از دین، فلسفه و یا اخلاق اوست که به مثابه متعالیترین، شریفترین، سنجیدهترین چیز نشان داده میشود و به غنای آرمان و کمال مطلوب میانجامد. - اورسولاکینگ، ش - 75 :33
ج. صبر: صبر به معنای ثبات نفس و عدم اضطراب و نگرانی در سختیها و مصیبتهاست، - مصطفوی،182: 1360؛ طریحی، - 359 :1375، یعنی ایستادگی در برابر ناملایمات به گونهای که زبان به شکایت باز نشود و اعضای بدن نیز دچار معصیت خداوند نگردد. - طوسی، - 145 :1379صبر، در معنای کلی، یعنی ترک برخی از کارها - حبس و امساک - ، - ابنمنظور، ج4، 1414ق: - 438 در برابر عمل به مقرراتی که عقل و شرع معتبر میشمارند و یا ترک چیزهایی که عقل و شرع اقتضاء میکنند که نفوس را از ارتکاب آن حبس نمود، - عزیزیتهرانی، - 275 :1378 این مطلب در روایات چنین آمده است.
