بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ارتباطات زیربنای پیشرفت در اکثر کشورها محسوب میشود. نواحی منزوی بدون برخورداری از راههای با کیفیت نمیتوانند پتانسیلها و ظرفیتهای خود را با دنیای پیرامون به تبادل بگذارند و در سایه برخورداری از روابط تعاملی، فضایی خوشایند برای سکونت و فعالیت ساکنان خود ایجاد کنند. به طور کلی، اجرای پروژه های راه سازی با اثراتی مثبت همراه است که از آن میان، می توان این موارد را یادآور شد: تسریع در روند رفتوآمدها و نیز ارتباط بیشتر جوامع با یکدیگر؛ تسریع در نقل و انتقال تولیدات کشاورزی و دامی؛ و در نتیجه، افزایش سطح درآمد روستاییان. روش تحقیق در این تحقیق به صورت مطالعه کتابخانهای میباشد، که هدف از این پژوهش پرداختن به نقش و جایگاه راههای روستایی در توسعه و عمران مناطق روستایی کشور میباشد.
واژههای کلیدی: ارتباطات، توسعه و عمران روستایی، راهسازی
مقدمه
امروزه ارتباطاتزیربنای پیشرفت محسوب میشود. نواحی منزوی بدون برخورداری از راههای باکیفیت نمیتوانند پتانسیلها و ظرفیتهای خود را با دنیای پیرامون به تبادل بگذارند و در سایه برخورداری از روابط تعاملی، فضایی خوشایند برای سکونت و فعالیت ساکنان خود ایجاد کنند. ادغام نواحی روستایی در اقتصاد ملی از طریق ایجاد پیوندهای کلیدی به دست میآید. این پیوندها ارتباطاتی هستند که شبکه مورد نیاز را برای تسهیل جریانهای مهم مانند انتقال تولیدات کشاورزی به مراکز عملآوری محصولات کشاورزی، توزیع نهادههای کشاورزی و یا نشر نوآوریها و عقاید جدید از مراکز به حومه، تامین می نمایند - مهندسین مشاورDHV270،. - 1371 لذا یکی از ضروری ترین نیازهای نواحی روستایی، برخورداری از مسیرهای باکیفیت و مطلوب با دیگر فضاهای جغرافیایی است.
ارائه خدمات همراه با تولید از مهمترین محورهای توسعه روستایی است. در این میان، خدمات زیربنایی که مهم ترین اقدام برای تثبیت جمعیت در روستاها به شمار میرود، اهمیتی ویژه دارد. همچنین، نقش و جایگاه ویژه راه روستایی به مثابه یکی از مهم ترین خدمات زیربنایی در توسعه روستایی کشور به گونهای استکه از آن به عنوان شریان حیاتی هر منطقه یاد میشود - آسایش، - . - 1382 آثار چنین تغییراتی را می توان به صورت خروج از سطح معیشت روستایی خلاصه کرد. فعالیتهای معیشتی، چه از نظر صنایعدستی و چه از نظر مواد غذایی، به سمت تخصصی شدن هر چه بیشتر کار بین مناطق شهری و روستایی و نیز داخل خود مناطق روستایی سوق پیدا میکندکه میتوان آن را به صورت تجاری و نوین شدن فزاینده کشاورزی مشاهده کرد. از سوی دیگر، حمل و نقل در بهرهبرداری از زمین، بازاریابیمحصولات کشاورزی، و دسترسی به ثروت های معدنی و جنگلی اهمیت دارد.
همچنین، حمل و نقل در توسعه صنعت، گسترش تجارت، پیشبرد طرح های آموزشی و بهداشتی و تبادل افکار نیز عاملی مهم به شمارمیرود. به طور کلی، از لحاظ دسترسی به جاده ها و وسایل نقلیه، ثروت با تحرک و فقر با عدم تحرک همبستگی دارد - هاو و ریچاردز، . - 1372 مکاتب گوناگون اقتصادی، برای عامل »راه « ارزش هایی متفاوت قائل شده اند اما تقریبا هیچ نظریه و فرمولی را نمی توان یافت که آن را فاقد ارزش بداند؛ و با اندکی توجه پی می بریم که در جهان امروز، ارتباطات از پرجنب و جوش ترین و فعال ترین بخش ها در برنامه ریزی و توسعه سرمایه گذاری است - رحمانی، . - 1375
اهمیت و ضرورت
راه در اصطلاح اقتصادی وسیله جابه جایی ثروت است. فرآورده های کشاورزی و صنعتی را از طریق راه از مکان تولید به محل مصرف می برند؛ و افزایش تولید و صادرات کشورها با اتکا بر راه انجام پذیر است. بنابر این، نبود و یا نارسایی راه ها درانجام این کارها اختلال ایجاد میکند که از دیدگاه اقتصادی، یک شکست محسوب می شود - رحمانی، . - 1375 از سوی دیگر، انسانها میخواهند سطح زندگی خودرا بهبود بخشند؛ و افزایش درآمد راهی برای دستیابی به اهداف آنهاست. دراین میان، در واقع، گسترش شبکه حملو نقل ابزاری برای نگهداری و یا بهبود فرصت های اقتصادی به شمار می رود . - Weisbroad and Weisbroad, 1997 - توسعه بخش حمل نقل اثراتی وسیع بر سایر بخشها دارد و به دلیل نیاز های اجتماعی و اقتصادی جامعه، نقش سرمایه گذاری در این بخش حیاتی است - محقق، . - 1384 امروزه با پیشرفت فزاینده ارتباطات و لزوم شتاب در راه دستیابی به مقاصد معین، با ورود انواع و اقسام خودروها در عرصه حمل و نقل جهانی، و با توجه به سهم قابل توجه این صنعت در شکوفایی اقتصاد ملی کشورها، فصل جدیدی از تبادلات و سیر سفر در زندگی روزمره انسان هاگشوده شده و گسترش و نگهداری شبکه راه ها، متناسب با افزایش جمعیت و خودروهای موجود، اجتناب ناپذیر شده است. موقعیت ویژه و گستره وسیع جغرافیایی کشور ما نیز همواره نیازمند توسعه حمل و نقل زمینی و احداث خطوط مواصلاتی جدید است - سازمان برنامه و بودجه، . - 1378
از آنجا که امروزه معضلات اقتصادی جوامع روستایی با مشکلات متعدد دیگری مانند مهاجرتهای روستا - شهری همراه شده است، با گسترش راه های روستایی و استفاده از فواید اقتصادی ناشی از احداث جاده، می توان به گونه ای شایسته به حل این معضلات کمک کرد؛ زیرا هرچند، ممکن است راه یک موجودیت مادی جدید به شمار آید اما چه بسا توسعه بیشتر شکلهای موجود در رفتار های اقتصادی و اجتماعی به دنبال پیامدهای احداث آن تحقق یابد؛ و از این رو، باید شناخت کنش متقابل راه سازی و پیشرفت سایر عوامل اجتماعی - اقتصادی در توسعه روستایی را به مثابه هدف خود برگزینیم - هاو و ریچاردز، . - 1372 پیشرفت های امروزه در زمینه فناوری کشاورزی، فعالیتهایی نظیر آماده سازی زمین، خرمنکوبی، آبیاری، و استفاده از کود های شیمیایی، همگی به حمل و نقل بستگی دارند. عامل دیگر یعنی بهبود و ذخیره سازی بذر نیز به حمل ونقل بستگی دارد.
از سوی دیگر، یکپارچگی هر چه بیشتر مناطق روستایی و شهری از طریق تجارت بر حمل و نقل ماشینی استوار است - هاو و ریچاردز، . - 1372 گسترش فقر و تشدید فاصله طبقاتی، در کنار تخریب روزافزون منابع و چالش های فرهنگی، از معضلات مهمی است که امروزه کارشناسان موضوعی و سیاستگذاران توسعه در سطح ملی و فراملی با آن دست به گریباناند. این معضلات در بستر جهان سوم و در حیطه مناطق روستایی عمق و پیچیدگی بیشتری دارند - گایها، . - 1378 با توسعه تأسیسات، زیرساختهای مادی و خدمات، امکاناتی درخور توجه برای فقرزدایی درروستا فراهم ها میآید؛ با این همه، به نظر می رسد که بدین منظور، برای زیرساخت مادی نقشی بسیار کوچک در نظر گرفته شده است. در بسیاری از کشور های منطقه، دشواری ارتباط بین روستاها بر دسترسی جوامع روستایی به موقعیتهای درآمدزا و برنامه های خدمات اجتماعی اثراتی نامطلوب به جا گذاشته است. توسعه زیرساخت های روستایی با رشد اقتصادی و فقرزدایی پیوند هایی مثبت و قوی دارد و بر تولیدات کشاورزی، اشتغال، درآمد خانوار، مصرف، بازاریابی، و توسعه اجتماعی تأثیر میگذارد - رضوی، . - 1377
تعاریف و مفاهیم
- راه: نواری است که قسمتی از کره زمین را به قسمت دیگر متصل می سازد. همچنین، گفته میشودکه راه وسیله ای است برای اتصال دو نقطه جمعیتی؛ وازنظر اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی، عاملی مهم تلقی می شود - رحمانی، . - 1375 راه روستایی: از راه روستایی تعاریف متعددی وجود دارد که در اینجا، به چند تعریف اشاره می شود: راه روستایی، در وهله نخست، به راه هایی گفته می شود که روستا ها را به یکدیگر میپیوندند و برای مسافرت و رساندن محصولات به بازار، فرصتهای بیشتری را در اختیار روستاییان میگذارند؛ یا بنا به تعریفی دیگر، مشخصه مهم درطراحی راه روستایی بهکرد آمد و شد بین زیستگاه هاست - هاو و ریچاردز، . - 1372
انواع راه روستایی
تقسیم بندی راه های روستایی، بسته به هدف از انجام آن، انواع متعددی را دربر می گیرد. آنچه در پی میآید، نمونه ای ازاین تقسیم بندی هاست: - فصلنامه روستا وتوسعه، . - 1386
‐ راه روستایی درجه :1 راهی با دو خط عبور سواره روی روسازی شده به عرض 5/5 متر و شانه های هرطرف به عرض 75سانتیمتر؛ که در مجموع، عرض آن به 7 متر می رسد. نقش این راه تأمین ارتباط بین روستا های عمده و یا اتصال روستا ها به راه های فرعی وزارت راه و ترابری و نیز »احتما لا به راه های اصلی« است؛
‐ راه روستایی درجه :2 راهی با دو خط عبور سواره روی روسازی شده به عرض 5 متر و شانه های هرطرف به عرض5/0 متر؛ که در مجموع، به6 متر می رسد. نقشاین راه تأمین ارتباط محدود بین روستاها و یا اتصال روستاها، معادن و مراکز تولیدی روستایی به راه های روستایی درجه 1و راه های فرعی وزارت راه و ترابری است؛
‐ راه روستایی درجه:3 راهی با سواره روی شنی به عرض4 متر و توقفگاه تأمین عبور متقابل با پیشبینی سبقت در محلهای مناسب و حداکثر به فاصله یک کیلومتر از یکدیگر در هر طرف به طور متناوب، و حداکثر فاصله بین توقف گاه های دو طرف 500 متر است. نقش این راه تأمین ارتباط کاملا محلی و محدود بین روستاها و یا اتصال روستاها، معادن و مراکز تولیدی روستایی به راه های روستایی درجه 2 و درجه1 و احتمالا راه های فرعی وزارت راه و ترابری است. رفت وآمد کم وسایل نقلیه و پایین بودن هزینه های اجرا از ویژگی های مهم این نوع راه به شمار میرود - سازمان برنامه و بودجه؛ . - 1378
