بخشی از مقاله
چکیده
فناوری اطلاعات در عصر تغییرات و تحولات شتابندهی محیطی نقش حیاتی در ادامهی بقای سازمانها دارند. فناوری اطلاعات این امکان را برای مدیران فراهم میسازد که با پردازش سریع اطلاعات امکان کنترل و هماهنگی ساختارهای پیچیدهتر را داشته باشد. تسهیم دانش مؤثر، به کیفیت زیرساختهای اطلاعاتی بستگی دارد. برای توانا ساختن افراد درگیر در فرآیند تصمیمگیری و کسب دانش و برای آگاهسازی و تقویت کارکنان، زیرساخت اطلاعاتی مناسب است.
فناوری اطلاعات نه تنها برای ارتباطات و تسهیم دانش، بلکه سازوکاری برای جمعآوری، ذخیره و بازیابی دانش است و یاریدهندهی اصلی مدیریت دانش در سازمان شناخته شده است. فناوری اطلاعات میتواند ظرفیت ساختاری مدیریت دانش را از طریق پشتیبانی فعالیتهای دانشی مانند: خلق، توزیع و کاربرد دانش ایجاد نموده و توسعه دهد. در نتیجه، فناوری اطلاعات به عنوان ابزاری جهت ذخیرهسازی، مدیریت و انتقال ساختار دانش به کار رفته و به مدیران در فهم بهتر و عمیقتر مسائل سازمان کمک کرده و آنها را در تصمیمات یاری میرساند.
مقالهی حاضر که به شیوهی توصیفی و با استناد به مطالعات کتابخانهای نگاشته شده است، درصدد تبیین جایگاه فناوری اطلاعات بر موفقیت سیستم مدیریت دانش در سازمان است. در این مقاله پس از تبیین مفهوم فناوری اطلاعات و عناصر اصلی آن، مفهوم مدیریت دانش سازمانی و مراحل چرخهی آن مورد بحث قرار گرفته و در ادامه به بررسی مسألهی اساسی پژوهش یعنی نقش فناوری اطلاعات بر توانمندسازی مدیریت دانش سازمانی پرداخته شده است.
مقدمه
فناوری اطلاعات، موضوع کلی مرتبط با مدیریت و پردازش اطلاعات به ویژه در سازمانهای عظیم است که با استفاده از کامپیوتر و نرمافزارهای کامپیوتری جهت تغییر، ذخیره، محافظت، پردازش، انتقال، اصلاح و بازیایی اطلاعات، مورد استفاده قرار میگیرد - یو2، . - 237 : 2007 و به مثابه شبکهی عصبی در پیکرهی سازمان تنیده میشود و علاوه بر ایجاد ارتباط میان بخشهای مختلف و تسهیل جریان اطلاعات بین آنها، امکان ذخیره و بازیابی اطلاعات و دانش حصولی و حضوری را با ایجاد مخازن دانش، فراهم میسازد لذا نقش مؤثری در پشتیبانی و توسعهی دانش و یادگیری سازمانی دارد. فناوری اطلاعات ابزارهای مناسبی را جهت یافتن مناسبترین دادهها، اطلاعات و دانش برای سازمان فراهم میکند.
به کمک ابزارهای نوین فناوری، سازمانها میتوانند دانش و اطلاعات متناسب با نیازهای خود را از سراسر جهان در کمترین زمان ممکن گردآوری کنند و پس از اطمبنان از صحت اطلاعات به دست آمده به کمک ابزارهای نوین، از آنها در جهت بهبود عملکرد سازمان خود بهره گیرند. طی دهههای متمادی، ارزش و اهمیت سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات نقشی تعیینکننده و فراگیر در کسب-وکارهای سازمانی داشته است. آرایش سریع اینترنت و پایگاههای دادهای سازمانی در دهههای 80 و 90، فرآیند تعدیل رفتارهای تجاری و حیطهی ارتباطی آن با بازارهای خود را تشدید کرده است. در این زمان، میتوان به وجود میلیونها آژانس که تعاملی پیوسته و مستقل با ابزارهای محاسباتی دارند، اشاره کرد.
برای بسیاری از سازمانها، سیستمهای اطلاعاتی و در کل فناوری اطلاعات، هنوز در راستای عملکرد بازاری و ارتباط با دستاندرکاران آن نقشی نوآورانه دارد. این به معنی آن است که، فرآیند پذیرش به عنوان عینیتی امکانپذیر از فرآیند تصمیمگیری و یا مسائل مدیریتی درآمده است. انگیزه برای نوآوری زمانی در سازمان ایجاد میشود که تصمیمگیرندگان شکافهای عملکردی را مورد توجه قرار دهند یا پی برند که وضعیت موجود سازمان رضایتبخش نیست.
بهبودهای فناوری و فرآیندی، نقشی ملموس در تحقق اهداف کیفی و عملکردی دارند. تشخیص این بهبودها که باعث افزایش سطح کیفی سازمان میشود، روندی تعیینکننده برای عملکرد فرآیندی است. از جنبهی استراتژیک، موفقیت فرآیندهای نوآوری مدیریتی بسته به تلاشهای رقابتی است. این تلاشها ممکن است شامل دانش عمیقی از پیشرفتهای فناوری و تحلیل کافی از مزیتهای شبکهها باشند - آلبرتو، . - 1386 تغییرات شتابگونه و مستمر در زمینه مدیریت دانش، عمدتاً ناشی از پیشرفتهای شگرف در زمینهی فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی بوده است - بکرا- فرناندز1، . - 2006 از اینرو، اندیشمندان و راهبردشناسان، فناوری را به عنوان بهترین راه-حل برای ارتقای تسهیم دانش معرفی میکنند. بودجهی فناوری به رشد پلکانی خود ادامه میدهد و مخصصان فناوری اطلاعات، آن را برای مباحث دانش مناسب فرض میکنند.
رادینگ2 بر این باور است که »اگرچه دانش به طور انحصاری محصول فناوری اطلاعات نیست، فناوری اطلاعات به طور جدایی ناپذیر در ایجاد دانش و فرآیند مدیریت دانش از نخستین سالهای پیدایش آن، مشارکت داشته است. به عنوان مثال، فناوری پوش، اطلاعات مورد توجه را به طور مستقیم و خودکار برای کاربران فراهم میآورد و تضمین میکند که کاربران میتوانند آخرین اطلاعات مناسب کار خود را بدون نیاز به اینکه کار خود را برای جستجو در مورد آن متوقف کنند، به دست آورند.
امروزه مدیریت دانش عمدتاً از مسئولیتهای فناوری طلاعات به شمار میرود؛ زیرا در جمعآوری، تبدیل و انتقال دادهها، اطلاعات و دانش نقش کلیدی دارد - رادینگ، . - 1383 بر این اساس، با در اختیار داشتن فناوری اطلاعات، امکان برقراری ارتباطات و تبادل سریع اطلاعات و در نتیجه تولید و توزیع دانش و دانایی بیش از پیش میسر گردیده است. همچنانکه داونپورت - 1994 - اظهار میکند: »بسیاری از مدیران هنوز بر این باورند که اگر مناسبترین فناوری مستقر شود، رفتارهای مناسب تهیم دانش به صورت اجتنابناپذیری جریان خواهند یافت.« در بسیاری از سازمانها فعالیتهای اولیهی مدیریت تسهیم دانش به وسیله بخش خدمات مدیریت ایجاد شده و منحصراً شامل کسب نرمافزارهای اطلاعاتی جدید میشود - داونپورت و پروساک، . - 1998
با توجه به مطالب فوق، فناوری اطلاعات، یک عامل حیاتی توانمدساز مدیریت دانش است، به خصوص هنگامی که یک کسبوکار مانند دانشگاه، برنامهی مدیریت دانش را به اجرا در میآورد؛ چراکه مدیریت دانش از طریق افزایش سرعت تسهیم دانش و کاهش هزینههای ناشی از زمان و بعد مسافت، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر تسهیم دانش سازمانی تأثیر میگذارد - لی و سولیمن 3، . - 51 :2002 با توجه به اهمیت این موضوع، مقاله حاضر درصدد تبیین نقش فناوری اطلاعات بر توانمندسازی مدیریت دانش سازمانی میباشد.
فناوری اطلاعات
فناوری اطلاعات تاریخی طولانی و بیشتر از هزار سال دارد که با اولین نقاشیها در غارها و ابداع نوشتن و اختراع چاپ در سالهای 1500 شروع شد و این روند با توسعهی رایانههای الکترونیکی و سیستمهای تجاری در نیمهی دوم قرن بیستم ادامه یافت - ربیعی و همکاران، . - 60 :1393 اصطلاح فناوری اطلاعات، نخستینبار از سوی لویت و وایزلر4 در سال 1958 به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیمگیریها و پردازش اطلاعات در سازمانها به کار گرفته شد - صرافیزاده، :1383 . - 98 آن زمان، مصادف با آغاز انقلاب فناوری بود. اگر موتور بخار و اشکال جدید نیرو را دستاورد انقلاب صنعتی در 150 سال گذشته بدانیم، رایانه و تجهیزات ارتباطی نیز حاصل انقلاب فناوری در نیمهی قرن بیستم بوده است.
در آغاز عصر فناوری که دوره »کامپیوترهای بزرگ1« بود، تکنولوژی کامپیوتر بسیار گران و محدود به سازمانهای خاص بود - لاودن و لاودن، :1381 . - 81 کامپیوترهای شخصی در نیمهی دههی 1960 ظاهر شد و با روندی ثابت طی 20 سال، کامل گردید. در اوایل دهه - ی1980 بود که خرید رایانه شخصی، با حجم پردازش دادههایی به اندازهی حجم دادههای اولیه صنعتی همراه با شکسته شدن قیمت آن، عمومیت یافت - وایلز و باندی، 1379 به نقل از زمانی و همکاران، . - 23 :1393 برداشتهای مختلفی از فناوری اطلاعات وجود دارد که خود سبب گشته تا تصاویر متفاوتی از آن ارائه گردد - کامرانی، . - 1386 در نگاه محدود فناوری اطلاعات دلالت به بخش فناوری سیستمهای اطلاعات دارد که شامل سختافزار، نرمافزار، پایگاه دادهها، شبکهها و دیگر تجهیزات مورد استفاده در سیستمها است. بنابراین از این دیدگاه، فناوری اطلاعات جزیی از سیستم اطلاعات است. در نگاه وسیعتر فناوری اطلاعات تشریحکنندهی سیستمهای اطلاعاتی، کاربران و مدیریت سازمان است.
فناوری اطلاعات شاخهای از فناوری است که با استفاده از سختافزار2، نرمافزار3، و شبکهافزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینههای ذخیرهسازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و دادهآزمایی خودکار امکانپذیر میسازد - فتحیان و مهدوینور، . - 1386 به عقیدهی کوراک - 1996 - 4 نیز، فناوری اطلاعات شامل: سیستمهای رایانهای از قبیل اجزای سختافزاری و نرمافزاری، تجهیزات ارتباطی و سیستمهای مدیریت پایگاه داده و غیره میباشد.
این بدان معنی است که این سیستمها دارای چندین وظیفهاند که شامل: وظیفهی تبدیلی - تبدیل پردازشهای بدون ساختار به پردازشهای تکراری - ، وظیفهی جغرافیایی - ایجاد ارتباطات سریع در فاصلههای دور - ، وظیفهی خودکاری - کاهش نیروی کار - ، وظیفهی تحلیلی - به-کارگیری روشهای تحلیلی پیچیده - ، وظیفهی اطلاعاتی - پردازش مقدار زیادی از اطلاعات - ، وظیفهی ترتیبی - امکان کار هم-زمان بر روی چندین وظیفه - ، وظیفهی مدیریت دانش - کسب و توزیع دانش - ، وظیفهی ردیابی - امکان دنبال کردن دادهها و ستادهها - و وظیفهی واسطهزدایی - ارتباط برقرار کردن بین گروههایی که قبلاً ارتباطشان از طریق واسطهها برقرار میشد - هستند - سرلک و فراتی، . - 1387
دریان لادر5 فناوری اطلاعات را چنین تعریف میکند: »مجموعهای از ماشینها به نام رایانهها و ارتباطات از راه دور6 که انتقال حجم عظیمی از دادهها به شکل متن، تصویر، صدا و گرافیک را در مقیاس وسیع امکانپذیر میسازند.« کاستلز 7تعریف جامعتری ارائه داده است: »فناوری اطلاعات، مجموعهای از همگرا از فناوریها در میکروالکترونیکها، رایانهها - شامل ماشینها و نرمافزارها - ارتباطات راه دور، مخابره و پخش و الکترونیکهای نوری میباشد« - صدوقی، . - 54-55 :1382 مکگرو- هیل - 2003 - 8 معتقدند: فناوری اطلاعات، مجموعهی فناوریهایی است که بهویژه با زمینهی پردازش، ذخیره و ارتباط اطلاعاتی، مرتبط بوده و شامل همهی انواع رایانه، سیستمهای ارتباطی، همچنین روشها و فرآیندهای تولید مجدد و نسخهبرداری از مستندات، موضوعات کتبی، تصاویر، ترسیمها، فیلمها و روشهای تولید انبوه میباشد.
