بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائل بسیار مهم در مدیریت پروژه هاي عمرانی، مدیریت هزینه ي پروژه ها می باشد . امروزه مسئله ي مدیریت هزینه جامع و صحیح پروژه شامل برنامه ریزي منابع، برآورد هزینه ها، بودجه بندي و کنترل هزینه به یکی از دغدغه هاي اصلی متولیان و دست اندرکاران پروژه ها تبدیل گردیده است.پروژه هاي عمرانی با توجه به اینکه قسمت اعظمی از بودجه هاي سالیانه ي کشور را بخود اختصاص میدهند، شاید بتوان گفت جزء مهمترین قسمتهاي برنامه کشور می باشد که می بایست با مدیریت صحیح هزینه مطابق با بودجه ي مصوب و زمانبندي شده به اتمام برسند . بدیهی است، استفاده از الگوي صحیحی براي مدیریت هزینه در بهینه سازي پروژه هاي عمرانی جزء خواسته ها و نیازهاي اساسی مدیران پروژه ها در کشور می باشد و این مهم بیش از پیش ضروري به نظر میرسد.
در این مقاله در ابتدا نگاهی گذرا به مدیریت هزینه و جایگاه آن در مدیریت پروژه مطابق با مراجع و استانداردهاي جهانی گردیده و در ادامه با دیدي واقع بینانه به لزوم طراحی یک الگوي صحیح و کامل جهت مدیریت هزینه در پروژه هاي عمرانی پرداخته می شود. پس از آن الگویی مطابق با شرایط پروژه هاي عمرانی به نام "الگوي مدیریت هزینه به روش بهینه سازي در دوره ساخت " طراحی، معرفی و به ضرورت پایه ریزي مدیریت هزینه از شروع پیشنهاد قیمت توجه گردیده است . در انتها نیز نتیجه گیري و پیشنهاداتی در خصوص مدیریت هزینه در پروژه هاي عمرانی بیان شده است.
کلمات کلیدي مدیریت پروژه ، مدیریت هزینه ، بودجه بندي ، کنترل هزینه ، بهینه سازي
مقدمه
موفقیت یک پروژه به میزان بسیار زیادي به تعریف و پیاده سازي سیستم مدیریت پروژه مناسب واثر بخش آن وابسته است و از جمله اصلی ترین وظیفه ي یک مدیر پروژه، مدیریت هزینه در دوران ساخت می باشد. اتمام به موقع و با هزینه ي پیش بینی شده ي پروژه ، از جمله معیارهاي اصلی موفقیت آن پروژه محسوب می شود و عدم اتمام به موقع و با هزینه ي پیش بینی شده ي پروژه، باعث برآورده نشدن خواسته هاي کارفرما و اهداف پروژه می گردد . مدیریت هزینه به این نگرش استوار است که هزینه ها به خودي خود ایجاد نمی شوند بلکه تمام هزینه ها محصول و نتیجه ي تصمیم گیریهاي مدیریت است که عمدتاً معطوف به چگونگی استفاده از منابع محدود سازمان است. نگرش مدیریت هزینه نقش مهمی را در جهت دادن تصمیمات مدیران به سوي ایجاد ارزش براي همه ي ذینفعان به عهده دارد و می کوشد بین منافع ذینفعان مختلف تلفیق مناسب و خلاقانه ایجاد کند .
فلسفه و نگرش مدیریت هزینه متشکل از مجموعه اي از ابزارها و تکنیک هاست که می تواند به تجزیه و تحلیل تصمیمات مدیریت بپردازد و در هر مورد تصمیمات مدیریت را پشتیبانی کند.در حال حاضر با توجه به کثرت پیمانکاران و شرکتهاي ساختمانی، رقابت شدید و تنگانگی در پیشنهاد قیمت پروژه هاي عمرانی توسط شرکتهاي شرکت کننده و دعوت شده در مناقصات صورت می پذیرد که این امر باعث نزدیکتر شدن قیمتها به حداقل سود شده است و در برگیرنده ي ریسک نسبتاً بالایی در زمان اجراء پروژه می باشد و شرکتها را بر آن می دارد که در وهله ي اول قیمتهاي خود را در زمان شرکت در مناقصه با دقت بالا و آنالیز دقیق ارائه نموده و در مرحله ي دوم و در صورت گرفتن کار ؛ در حین انجام، این آنالیز را به دقت و در همه ي مراحل و حتی به صورت روزانه کنترل نمایند تا چنانچه به هر دلیل میزان هزینه ي اجراي پروژه رو به افزایش باشد ، دلیل آن را مشخص و چاره اندیشی نمایند .
متاسفانه اکثر سیستم هاي مدیریتی مورد استفاده در پروژه هاي بزرگ، به خوبی ، متمرکز و یکپارچه نمی باشند زیرا مستقل از هم و به منظور رفع نیازهاي خاص تعریف شده اند، لذا یک سیستم مدیریت هزینه ي پروژه ي کارآمد به خوبی می تواند با گزارش گیري از واحدهاي مختلف در خصوص مصرف منابع، کنترلهاي لازم را انجام و در صورت نیاز هشدارهاي به موقع را جهت اجتناب از هر گونه انحطاط، اعلام نماید. بهترین و کارآمدترین روش جهت اجتناب از هر گونه بیراهه روي، کنترل مصرف منابع در آنالیز قیمت در زمان شرکت در مناقصه و میزان مصرف واقعی آن در دوران ساخت می باشد و این مهم بدون بکارگیري روشهاي برنامه ریزي و کنترل منابع مشتمل بر نیروي انسانی، ماشین آلات و تجهیزات و مواد که عامل هزینه هاي مستقیم می باشند امکان پذیر نیست. دشواریهایی که برنامه ریزي و کنترل با منابع در پروژه هاي پیچیده ي ساخت و اجراء دارد، باعث شده است که سازمانها از دانش و فواید آن در پروژه هاي غیر پیچیده نیز بی بهره بمانند و یکی از ابعاد مهم در برنامه ریزي پروژه را که نقش موثري در کنترل زمان و هزینه هاي پروژه ها دارد را مورد صرف نظر قرار دهند . موضوع این مقاله مدیریت هزینه در بهینه سازي پروژه هاي عمرانی می باشد.
تعاریف مربوطه
تعریف پروژه
پروژه ترتیبی از فعالیتهاي یکتا، پیچیده و مرتبط است که داراي یک هدف اصلی یا منظور بوده و باید در مدت و بودجه معین و طبق مشخصات به اتمام برسد.
پارامترهاي پروژه
در هر پروژه یک سیستم با چهار قید هدف ، هزینه ، زمان وکیفیت اعمال می گردد. تمام این قیدها تابع هستند؛ زیرا تغییر در هر یک، سبب تغییر در دیگري میشود. به طول کلی میتوان یک مثلث فرض کرد که در مرکز مثلث هدف قرار دارد و هر یک از اضلاع مثلث نشان دهنده هزینه، زمان و کیفیت است . در تمام مدت چرخش زندگی پروژه، هزینه یکی از مهمترین پارامترها است.
منابع
شامل نیروي انسانی، ماشین آلات، مواد و مصالح و تجهیزات محدود هستند. بنابراین، محدودیت منابع در مدت و هزینه پروژه اثر دارد. معمولاً، کارفرما کنترلکننده هدف، کیفیت و تاریخ اتمام پروژه و مدیر پروژه کنترل کننده منابع و هزینه است. هر چند زمانبندي پروژه نیز از وظایف مدیر پروژه محسوب میشود .
مدیریت پروژه
مدیریت پروژه، به کار بردن دانش، مهارت، ابزار و تکنیکها در فعالیتهاي پروژه است تا نیازهاي عوامل پروژه و انتظارات از پروژه، تأمین گردد.
مدیریت عمومی
محدوده وسیعی از مهارتها را شامل می شود که از جمله آنها می توان به امور مالی، سازماندهی، هدایت و رهبري نیروي انسانی و برنامه ریزي استراتژي رااشاره کرد. بسته به ماهیت و وسعت پروژه، مدیریت پروژه بخشهایی از مدیریت عمومی را در بر می گیرد.بطور مسلم مدیر پروژه نباید متخصص در تمام امور باشد، اما براي موفقیت پروژه، مدیر پروژه به عنوان مسئول منفرد، هدایت امور را بعهده دارد.
جنبه هاي فنی پروژه
در پروژه هاي کوچک، انتظار میرود که مدیر پروژه بعنوان متخصص فنی و همچنین بعنوان مدیري متخصص عمل کند. به طور کلی، بسته به اندازه پروژه بخشهایی از مدیریت پروژه، مدیریت عمومی و مدیریت فنی با هم همپوشانی دارند. هر چه اندازه پروژه کوچکتر باشد، سطح همپوشانی بیشتر میشود.
متره کردن
فرآیند مشخص کردن حجم قسمتهاي مختلفکار بر مبناي آیتمهاي قرارداد، متره کردن نامیده میشود. به عبارت دیگر متره عبارت است از " محاسبه و اندازه اگیري مقد رر کا مورد نیاز، براي اجراي یک پروژه بر حسب واحدهاي انجام کار
