بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت استراتژیک پروژه به عنوان رویکردی جدید در مدیریت پروژه، بر ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان تمرکز میکند. رویکرد مدیریت استراتژیک پروژه اشاره میکند که پروژهها برای رسیدن به نتایج کسبوکار، تعریف میشوند و مدیریت پروژه بایستی با استراتژیهای سازمان همسو گردد. یکی از مفاهیم اصلی در مدیریت استراتژیک پروژه، مفهوم استراتژی پروژه میباشد. استراتژی پروژه نامناسب یکی از دلایل اصلی شکست پروژه میباشد. این مقاله ضمن تشریح مفهوم استراتژی پروژه به بررسی جایگاه و اهمیت استراتژی پروژه در سازمانهای پروژهمحور میپردازد. در این مطالعه، سعی شده است تا به ضرورت توجه سازمانها و مدیران پروژه، در هنگام توسعه استراتژی پروژه، به مؤلفههای زمینه کسبوکار، اهداف کسبوکار، مفاهیم استراتژیک، تعریف محصول پروژه، مزیت رقابتی/ارزش پروژه، معیارهای موفقیت و شکست پروژه، تعریف پروژه و تمرکز استراتژیک، اشاره گردد.
واژههای کلیدی: استراتژی پروژه، مدیریت استراتژیک پروژه، مدیریت پروژه، موفقیت پروژه.
.1 مقدمه
یکی از حیاتیترین عناصر در رقابتپذیری و رشد سازمانها، مدیریت پروژه است .[1] در واقع پروژهها محرکهایی هستند که باعث میشوند سازمانها کاراتر و بهتر عمل کنند .[2] پروژهها اغلب به عنوان ابزاری جهت دستیابی به اهداف برنامهریزی استراتژیک سازمان هستند .[3] مدیریت پروژه، فرآیند تغییر و خلق ارزش را تسهیل میکند .[5-4] از سال 1950، ابزارها، تکنیکها و رویههایی برای مدیریت اثربخش پروژهها، توسعه داده شدنداخیراً.، مطالعات بر جنبههای استراتژیک مدیریت پروژه تمرکز کردهاند. محققان معتقدند که حتی زمانیکه رویههای مدیریت پروژه به دقت اجرا شوند، نتایج کسبوکاری پروژه میتواند مناسب نباشد .[6] امروزه پروژهها باید به عنوان فعالیتهای استراتژیک و بهمنظور دستیابی به نتایج کسبوکار، مدیریت شوند. مدیران پروژه و تیمهای پروژه باید برنامهریزی رسمی و چارچوب اجرایی منطبق با رویکرد استراتژیک داشته باشد .[8-7]
مدیریت استراتژیک پروژه، مجموعهای از شیوهها، رویهها، فرآیندها، ابزارها، و رفتارهایی است که بهطور کلی مشخص میکند تا چه حد یک سازمان پیوند مؤثری بین شیوههای مدیریت پروژه و کسبوکار، تحت عنوان پیشبرد اهداف استراتژیک کلی سازمان، ایجاد کرده است .[9] استراتژی پروژه1 به عنوان یکی از مفاهیم اصلی مدیریت استراتژیک پروژه، برای موفقیت پروژهها حیاتی است .[10] با این حال، استراتژی پروژه در بسیاری از پروژههای بزرگ و پیچیده، بهخوبی توسعه داده نمیشود .[11] استراتژی پروژه نامناسب به مشکلات اساسی در فازهای بعدی پروژه منجر میشود .[10] استراتژی پروژه میتواند به سازمانها و مدیران در آغاز، برنامهریزی و اجرای یک پروژه با هدف دستیابی به نتایج کسبوکار و پایداری طولانی مدت کمک کند. موریس و جمیسون - 2005 - اشاره میکنند که استراتژی پروژه به صورت رسمی و غیررسمی در پروژهها، به کار گرفته میشود .[12]
استراتژی پروژه برای دستیابی به نتایج بهتر و افزایش ارزش بدست آمده از پروژهها ضروری است و باعث میشود که پروژهها بر نتایج استراتژیک مطلوب و دستیابی به مزیت رقابتی و بهترین ارزش پروژه تمرکز کنند .[13] اگرچه ادبیات گستردهای درباره استراتژی کسبوکار و پروژهها، موجود است، مطالعات مدیریت پروژه در ارتباط با استراتژی پروژه محدود میباشد .[14-6] تحقیقات صورت گرفته در حوزه مدیریت پروژه نشان میدهد که استراتژی پروژه از عوامل کلیدی موفقیت است .[16-15] باتوجه به ضرورت استراتژی پروژه در موفقیت پروژههای مختلف، هدف این پژوهش توصیف مفهوم استراتژی پروژه میباشد. بدین منظور، ابتدا از استراتژی تعاریفی ارائه میگردد، در بخش بعدی، تعاریف استراتژی پروژه، مؤلفههای آن و انواع استراتژی پروژه، مورد بررسی قرار میگیرند.
.2 استراتژی
در ابتدا استراتژی در امور نظامی استفاده میشد و از نیمه دوم قرن بیستم در مدیریت و کسبوکار ورود پیدا کرده است. چندلر به عنوان یکی از پیشگامان نظریهپردازی در حوزه مفاهیم استراتژی، استراتژی را اینگونه تعریف میکند؛ تعیین اهداف بلندمدت شرکت و انجام سلسله اقدامات و تخصیص منابع ضروری برای اجرای این اهداف .[17] مینتزبرگ - 1987 - و مینتزبرگ و همکاران - 1998 - ، برای استراتژی پنج تعریف پیشنهاد میکنند: استراتژی به عنوان برنامه. استراتژی نوعی اقدام آگاهانه و رهنمودهایی است که برای مقابله با وضعیتی خاص در آینده پیشبینی میشود. استراتژی به عنوان الگو. استراتژی الگویی از اقدامات است. استراتژی رفتاری هماهنگ در طول زمان مورد نظر میباشد. استراتژی به عنوان موقعیت. استراتژی جایگاهی است که سازمان در محیط و بازار اتخاذ میکند. در این تعریف استراتژی نوعی عامل میانجی محسوب میشود که موجب سازگاری درون سازمان با شرایط محیطی میگردد.
استراتژی به عنوان دیدگاه. تمرکز اصلی بر عوامل داخلی سازمان است، در این جا استراتژی به عنوان مبنا و راهنمایی برای تصمیمگیریهای اساسی سازمان در نظر گرفته میشود. استراتژی به عنوان تمهید. استراتژی مانوری زیرکانه در مقابل رقبا میباشد .[18-17] همچنین هانگر و ویلن، استراتژی را بدین صورت تعریف میکنند: استراتژی برنامه جامعی است که نشان میدهد شرکت چگونه به مأموریت و اهدافش دست مییابد. استراتژی مزیت رقابتی را حداکثر و کمبودهای رقابتی را حداقل میکند .[19] استراتژی به آرمان شرکت برای دستیابی به موقعیت موردنظر در محیط رقابتی بیرونی آن، مربوط میباشد .[11]
.3 استراتژی پروژه
معمولاً پروژهها به عنوان ابزاری جهت پیادهسازی استراتژیهای یک سازمان انتخاب میشوند .[20] شنهار و همکاران - 2007 - اشاره میکنند که بین استراتژی کسبوکار و برنامه پروژه، شکافی وجود دارد. این شکاف باعث میشود تا استراتژی کسبوکار، به صورت واضح و مشخص تعریف نشود و درنتیجه مدیر پروژه، پروژهای را برنامهریزی میکند که با استراتژی کسبوکار دارای ارتباط مناسبی نیست. میتوان اذعان داشت که استراتژی پروژه در واقع حلقه گمشده بین استراتژی کسبوکار و برنامه پروژه است - شکل .[21] - 1 استراتژی پروژه میتواند مکانیزمی برای اتصال استراتژی کسبوکار به مدیریت پروژه باشد.
در یک شرکت با استراتژی تمایز، مدیران پروژه باید بدانند که ویژگیهای منحصربهفرد محصولات پروژه به اجرای استراتژی شرکت و مزیت رقابتی کمک میکند. در برنامهریزی و اجرای پروژه، مدیران پروژه باید بر روی توسعه محصولات با ویژگیهای منحصربهفرد تمرکز کنند. برای انجام این کار، مدیران پروژه میتوانند یک استراتژی پروژه برای هدایت برنامهریزی و اجرای پروژههای خود توسعه دهند. چنین استراتژیای رفتار تیم پروژه را نسبت به توسعه محصولات با ویژگیهای منحصربهفرد هدایت میکند .[22] توسعه استراتژی پروژه از وظایف عمده در طول برنامهریزی پروژه میباشد. آرتو و همکاران - 2008 - ، استراتژی پروژه را به صورت یک جهتگیری در پروژه که به موفقیت پروژه در محیطش منجر میشود، تعریف کردهاند. استراتژی پروژه به آرمانهای پروژه برای دستیابی به جایگاه موردنظر در محیط رقابتی ذینفعان آن، مرتبط میشود .[11]
شنهار - 2011 - ، استراتژی پروژه را ایجاد یک استراتژی منحصربهفرد برای حمایت از استراتژی شرکت و خلق مزیت رقابتی تعریف میکند .[23] براساس تعریف پاتاناکال و شنهار - 2012 - ، استراتژی پروژه عبارت است از؛ تعریف چشمانداز، موقعیت و خطمشی پروژه در زمینه آنچه میخواهد انجام دهد و چگونگی انجام آن، برای دستیابی به برترین مزیت رقابتی و بهترین ارزش از پروژه .[6] از سوی دیگروُری و همکاران - 2013 - استراتژی پروژه را به صورت ابعادی که اهداف پروژه و سبکهای اجرای پروژه را شکل میدهند، تعریف میکنند. اهداف پروژه دو بعد زیر را مورد توجه قرار میدهد :[24] هدف کسبوکار. هدف کسبوکار، چشمانداز کسبوکار، مزیت رقابتی و تمرکز استراتژیک را شامل میشود. محصول. نتیجه نهایی پروژه است. مؤلفههای مربوط به محصول نهایی پروژه، شامل تعریف محصول و مشخصههای محصول میباشد.
