بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله شناسایی قابلیت های سازمان های پروژه محور در فضای نوآوری باز است که در سازمان فضایی کشور انجام شده است. پارادایم نوآوری باز بیانگر این واقعیت است که شرکت ها جهت تداوم و توسعه فعالیت ها، نیازمند بازگذاشتن مرزهای سازمان و بر عهده گرفتن رویکرد جدیدی با عنوان نوآوری باز هستند. نوآوری، اصلیترین حلقه در موفقیت طرحهای توسعه جدید در صنعت فضایی کشور است و در راستای استفاده از شبکه همکاران با رویکرد نوآوری باز، لازم است که در سطح سازمان قابلیتهای مناسبی وجود داشته باشد تا بتوان از شرایط و فضای ایجاد شده به واسطه نوآوری باز، بهره بیشتری برد و موفقیت طرحهای توسعه محصول جدید افزایش یابد.
شناسایی قابلیت های سازمان مادر در سازمان فضایی با استفاده از نظریه پردازی داده بنیاد صورت گرفته است و تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه از طریق تحلیل تم و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی با استفاده از نرم افزار Atlas.ti انجام شده است. یافته ها نشان می دهد مهمترین قابلیت های شناسایی شده که بر توسعه محصول جدید در سازمان فضایی ایران موثر است، به دو دسته اصلی تفکیک می شوند.
دسته اول قابلیت های شناسایی شده در سطح پروژه است و دسته دیگر قابلیت ها در سطح سازمان مادر. در این مقاله تاکید ما بر شناسایی قابلیت ها در سطح سازمان مادر است. قابلیت های سازمان مادر به دو دسته قابلیت های سازمان مادر و قابلیت های طرح ها و پروژه ها تفکیک می شوند. قابلیت های سازمان مادر شامل مدیریت شبکه، معماری سازمان و شبکه داخلی، سیستم های نظارتی، مدیریت منابع انسانی، انعطاف در آیین نامه ها و دستورالعمل ها، مدیریت دانش و فناوری، فرهنگ سازمانی باز، تجاری سازی فناوری و سیستم های حمایتی است. قابلیت های طرح ها و پروژه ها نیز شامل ساختار سازمانی طرح و پروژه، شایستگی های فردی، روحیه کار تیمی، توانمندی های دانشی و فنی و ظرفیت جذب است.
-1 مقدمه و بیان مساله
نوآوری به عنوان اصلیترین حلقه در موفقیت طرحهای توسعه جدید در صنعت فضایی کشور شناخته میشود. صنعت فضایی کشور به علت تنوع زیادی که در فناوریها و مجموعه های خود دارد، به سمت فضای نوآوری باز و استفاده از شبکههای همکاران و تامینکنندگان حرکت مینماید.
راهبرد هسته و شبکه را که در آن سازمان مادر از قابلیت ها و نوآوری های شبکه در راستای دستیابی به اهداف خود استفاده می کند، می توان حرکت از فضای نوآوری بسته به نوآوری باز دانست. بهره گیری از این راهبرد یکی از اصلیترین راهکارهای پیشروی صنعت فضایی کشور است.
شبکه سازی، توسعه شبکه و همکاری با دیگر شرکتها می تواند تاثیر بسزایی درایجاد فضای نوآوری باز و نهایتاً موفقیت توسعه محصولات جدید داشته باشد. برای برقراری ارتباط و همکاری با شبکه همکاران، از روشهای مختلفی مثل عقد قراردادهای تحقیقاتی، همکاری مشترک1، برون سپاری2، مشارکت در مدیریت و... استفاده میگردد. مهمترین اهداف شبکه سازی در صنعت فضایی عبارت است از: کاهش هزینه و زمان تحقق محصول، افزایش نوآوری در محصولات، افزایش بهرهوری و چابکی سازمان، امکان توسعه همزمان چندین محصول جدید، کاهش اثرات تحریم بر روند توسعه محصولات، کاهش ریسک توسعه محصولات در زمان بحران و ... . از طرفی ویژگی های اصلی صنعت فضایی به شرح ذیل است:
- محصولات آن پیچیده بوده و از تخصصهای مختلفی در آن استفاده میشود.
- نیاز به یکپارچگی بالایی در میان سیستمها وجود دارد.
- فناور محور بوده و وابستگی زیادی به فناوری دارد.
- دانش بنیان بوده و دانش نقش کلیدی در موفقیت آن ایفا مینماید.
- محیط آن نوآور بوده و توسعه محصولات جدید بر پایه نوآوری است.
- پروژه محور بوده و اکثر فعالیتهای آن پروژهای است.
بنابراین با توجه به اهمیت طرحهای توسعه محصول جدید در این صنعت، استفاده موثر از شبکه همکاران و تعامل با شبکه در فضای نوآوری باز، بایستی تاثیر مثبت بر موفقیت این طرحها داشته باشد و برای افزایش ضریب موفقیت طرحهای توسعه محصولات جدید در سطح صنعت فضایی و با تاکید بر برنامه راهبردی این سازمان، باید شبکه سازی و نوآوری باز مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب مهمترین چالش این است که بدون دستیابی به قابلیتهای مدیریت طرح نمیتوان به موفقیت طرح های توسعه محصولات جدید در فضای نوآوری باز اطمینان داشت.
در راستای استفاده از شبکه همکاران، لازم است قابلیتهایی در هسته وجود داشته باشد تا بتواند از این شبکه بزرگ بهره مناسب را برده و موفقیت توسعه محصولات جدید را افزایش دهد. هسته های تحقیقاتی بایستی قابلیتهای مختلفی داشته باشند، با توجه به اینکه در نظر است این هستهها با شبکه بزرگی در تعامل بوده و با استفاده از آنها محصولات جدید بیشتری را با موفقیت بالاتر توسعه دهند، لذا بایستی قابلیتهای لازم در سطح سازمان و هستههای تحقیقاتی ایجاد و تقویت شود. در صورتی که قابلیت های مناسبی برای توسعه شبکه و همکاری با شبکه تامین کنندگان در سازمان وجود نداشته باشد، ممکن است تاثیر منفی داشته و سازمان را در توسعه محصولات جدید زمینگیر نماید.
امروزه مکانیزمهای مختلف همکاری در سطح شرکتها و سازمانها رایج شده است که به منظور ایجاد و توسعه محصولات، خدمات و دانش جدید صورت می پذیرد. قابلیتهای مختلفی در این سازمانها مورد نیاز میباشد تا بتوانند محصولات جدید را با موفقیت توسعه دهند.
یکی از مسائلی که میو و دیبندتو3 به آن تاکید کردند، در نظر نگرفتن قابلیت های پویا در مدل است. به عبارت دیگر آنان بیان کرده اند که یکی از نقاط ضعف مدلشان نادیده گرفتن قابلیت های پویا است که می تواند موضوع تحقیقات بعدی باشد.
لازم به ذکر است در زمینه قابلیت های سازمان مادر تاکنون پژوهشهای متعددی صورت گرفته است4، اما با توجه به رویکرد نوآوری باز، قابلیت هایی مورد نیاز سازمان است که تاکنون پژوهشی جامع زمینه شناسایی قابلیت های مدیریت طرح در فضای نوآوری باز انجام نشده است. با توجه به مطالب مذکور، در این تحقیق به دنبال شناسایی قابلیتهایی هستیم که در سازمان مادر برای موفقیت طرحهای توسعه محصولات جدید در فضای نوآوری باز و همکاری شبکه، مورد نیاز هستند. لذا سوال اصلی این است که "قابلیت های سازمان مادر موثر بر عملکرد توسعه محصولات جدید در فضای نوآوری باز کدامند؟"
شناسایی این قابلیت ها نتایجی را برای سازمان به همراه دارد که برخی از آنها عبارتند از کاهش زمان و هزینه توسعه محصولات جدید و افزایش نوآوری محصولات. در این زمینه راهبری طرح - سازمان مادر - می تواند حداقل امکانات و شرایطی را فراهم کند تا یک طرح موفق شود. لذا بایستی راهبری طرح از انتظارات و نیازهای ذینفعان کلیدی و اینکه طرح، حداکثر منافع1 بدست آوردنی را کسب کند، اطمینان داشته باشد. همچنین ایجاد، مدیریت و رهبری شبکههایی توانا میتواند ضریب موفقیت طرحهای توسعه محصولات در فضای نوآورانه در سازمان فضایی کشور را افزایش دهد.
-2 نوآوری باز
نوآوری باز عبارت است از استفاده هدفمند - سودمند - از جریانات درونی و بیرونی دانش به منظور سرعت بخشیدن به نوآوری های داخلی، و گسترش بازارها برای استفاده بیرونی از نوآوری تعریف می کند .>1@ نوآوری باز پارادایمی است که فرض می کند شرکت می تواند و باید، ایده های خارجی را همانند ایده های داخلی استفاده نماید و همانگونه که شرکتها به پیشرفت تکنولوژی شان می نگرند باید مسیرهای داخلی و خارجی را برای دستیابی به بازار انتخاب نمایند .[2] اهمیت نوآوری باز در این است که در درجه اول، نوآوری باز باعث بهبود عملکرد شرکت می شود. همچنین در نوآوری باز امکان و اختیار استفاده از محققین و سرمایه انسانی که در خارج از سازمان در حال فعالیت هستند را بدست می آوریم و این باعث امکان استفاده بیشتر از محیط خارج از سازمان می شود
در نوآوری باز، مرزهای سازمان برداشته شده و سازمان قابلیت دریافت ایده های نوآورانه را از محیط پیرامونی و شبکه ای که در آن فعالیت می کند بدست می آورد. همچنین دانش بیرونی، نقشی معادل آنچه از دانش درونی در مفهوم سازی های پیشین حاصل می شود، ایفا می کند. در نوآوریبسته، سازمان محدود و مقیّد به داخل مرزهای خود است و دانش بیرونی نقشی مفید و مکمل را بازی می کند و شرکت، محل نوآوری، و فعالیت های داخلی شرکت، هدف اصلی است
-3 قابلیت و شایستگی: تعاریف و تفاوت ها
شایستگی های فردی، عبارت است از عملکرد موثر فرد در یک حوزه خاص میداند که کمترین سطح آن، تخصص و خبرگی و بالاترین سطح آن تعالی میباشد
مطابق با نظر تیسه و همکاران - 1997 - شایستگی می تواند مزیت رقابتی پایدار ایجاد نماید اگر بر مبنای مجموعهای از مهارت، روتین ها - رویهها - 2 و سرمایههایی باشد که تقلید و کپی کردن از آن سخت و مشکل باشد. مفهوم شایستگی به طور معمول در رابطه با افراد سازمان به کار برده میشود. سازمانها بدون داشتن افرادی شایسته قادر نخواهند بود قابلیتی را از خود بروز دهند. شایستگی به معنی دانش، مهارت و ویژگیهای فردی3 مورد نیاز برای ارائه عملکرد برتر میباشد
قابلیت های سازمانی، براساس تعریف کیلن و همکارانش، یک نوع منبع سازمانی است که سازمانها را قادر میسازد با بکارگیری منابع دیگر به انجام اقداماتی بپردازند که منجر به نتایج مورد انتظار برای آن سازمان گردد .[6] اگرچه شایستگی افراد یکی از اجزاء اصلی و مهم قابلیت سازمانی به شمار میرود اما تنها جزء قابلیت سازمانی نبوده و به طور معمول قابلیت سازمانی بسیار گستردهتر از مجموع شایستگی افراد یک سازمان میباشد
