بخشی از مقاله
نقش برگزاري نمايشگاه ها و جشنواره ها و تاثير اقتصادي آن بر توسعه گردشگري (بررسي موردي جشنواره شهر برفي )
چکيده
گردشگري فعاليت نسبتا پيچيده اي است که چندين بخش جامعه و اقتصاد را در بر مي گيرد . اين امر بدون برنامه ريزي ممکن است باعث ايجاد صدمات ناخواسته و غير منتظره اي شود. با وجود رقابت شديد براي توسعه گردشگري در جامعه بايد برنامه ريزي هاي مناسبي صورت بگيرد تا بتوان به اهداف توسعه گردشگري دست يافت .
جاذبه هاي گردشگري يک مقصد،تنها به ويژگي هاي محيط طبيعي يا ابنيه ، صنايع دستي و نظاير آن خلاصه نمي گردد.در واقع رويدادهايي که در يک مقصدگردشگري رخ مي دهند خود مي توانند به عنوان منبع مهمي براي جذب گردشگران تلقي شوند.
امروزه اهميت برپايي نمايشگاه ها و جشنواره ها در توسعه اقتصاد جهاني روز به روز در حال افزايش است ، بطوري که براساس بررسيهاي انجام شده برپايي نمايشگاه ها هر ساله حداقل ٣٠٠ ميليارد دلار درآمد بطور مستقيم عايد اقتصاد جهاني ميکنند.
برپايي نمايشگاه ها بويژه در سطوح منطقه اي و بين المللي از جنبه هاي مختلف موجبات پويايي اقتصاد بومي را فراهم مي سازد که از جمله آن کمک به توسعه و رونق صنعت گردشگري و نيز حفظ و ارتقاء سطح اشتغال ملي است .هدف اين مقاله به بررسي نقش برگزاري نمايشگا ها و جشنواره ها و تاثير اقتصادي آن را بر توسعه گردشگري و بررسي موردي جشنواره شهر برفي انجام شده است . رويکرد حاکم در اين مقاله توصيفي تحليلي مي باشد.يافته هاي اين مقاله نشان ميدهد رابطه متقابلي بين برپايي جشنواره ها و نمايشگاهها و توسعه گردشگري وتوريسم بازرگاني وجود دارد و نشان ميدهد که برپايي يک نمايشگاه يا جشنواره به طور مستقيم تعداد زيادي گردشگر را به خود جذب مي کند و منجر به رونق اقتصادي در منطقه مي شود.
واژگان کليدي : توريسم بازرگاني، توسعه گردشگري واقتصادي، نمايشگاهها و جشنواره ها، جشنواره شهر برفي
مقدمه :
توريسم از مهمترين بخش هاي اقتصادي جهان محسوب مي شود که بيشترين رشد را طي سال هاي اخير داشته است . پيش بيني مي شود اين صنعت عظيم و پردرآمد در سال ٢٠٢٠ با ١.٦ ميليارد نفر گردشگر، سهم بسيار بزرگي از درآمد و اشتغال را در جهان به خود اختصاص بدهد.
مهمترين پيامد توريسم نتايج اقتصادي آن است .لذا در تمام کشور ها چه غني و چه فقير سعي مي شود براي بهره مندي از اقتصاد قوي در برنامه هاي توسعه اقتصادي جاي مهمي براي توريسم قائل شوند تا بتوانند در سايه برنامه ريزي هاي حساب شده هر چه بيشتر توريست را جلب و جذب نمايند.( قره نژاد،١٣٨٨،ص ٥٨) جوامع براي افزايش درآمد هاي خود و رسيدن به اهداف گردشگري ، بايد بر سر جلب نظر مسافران آينده رقابت کنند و از مهمترين عوامل موفقيت آنها در اين راه استفاده از يک شيوه بازاريابي مناسب مي باشد.بازاريابي فرايندي اجتماعي و مديريتي است که بدان وسيله ،افراد و گروه ها مي توانند از طريق توليد ،ايجادو مبادله محصولات و ارزش ها با ديگران ، نيازها و خواسته هاي خود را براورده سازند.(کاتلر،١٣٨٦ ،١٧)
بازاريابي شامل فعاليت هايي مي شود که در رابطه با رساندن خريدار و فروشنده به يکديگر براي انجام معامله ، صورت مي گيرد. تقريبا همه محصولات صنعت جهانگردي منحصر به فرد هستند و بدان سبب که در اين صنعت تقاضا کشش زيادي دارد ، اغلب نمي توان به سرعت در عرضه ي محصولات تغيير ايجاد کرد و خود را با تقاضاهايي که در هر لحظه به وجود مي آيد تطبيق داد ، واز سوي ديگر معمولا محصولات صنعت جهانگردي به صورت آميزه يا ترکيبي از چندين محصول مختلف هستند.
برگزاري نمايشگاه ها و جشنواره ها علاوه بر اينکه يک ابزار بازاريابي است مي تواند به عنوان جاذبه تعداد زيادي گردشگر را در منطقه جذب کند.همايش ها و نمايشگاههايي که در شهر ها برگزار مي گردد،بسته به ابعاد محلي ،ملي و بين المللي ،توجه آن گروه از علاقه مندان را به طور مستقيم يا غيرمستقيم به خود جلب مي نمايد ودر کنار آن فرصتي براي تبليغ و شناساندن شهر به گردشگران را فراهم مي آورد.(موحد،١٣٨٦ ،١٠٤ ) امروزه اهميت برپايي نمايشگاه ها و جشنواره ها در توسعه اقتصاد جهاني روز به روز در حال افزايش است ، بطوري که براساس بررسيهاي انجام شده برپايي نمايشگاه ها هر ساله حداقل ٣٠٠ ميليارد دلار درآمد بطور مستقيم عايد اقتصاد جهاني مي کند.
از طرف ديگر بازده صنعت نمايشگاهي در دنيا بطور متوسط ٦ برابر هزينه هايي است که انجام ميگيرد. مثلا اگر هزينه برپايي نمايشگاه ها در سطح دنيا ٤٠٠ ميليارد دلار باشد، عايدي آن براي ساير بخشهاي اقتصادي حدود ٦ برابر اين رقم برآورد مي شود.
بيان مسئله :
گردشگري داراي پيامد هاي متفاوتي است که مي توان آن را به عنوان نيروي محرکه اقتصادي همه کشور ها محسوب کرد.هيچ کشو ري را نمي توان يافت که فاقد مواد اوليه براي جهانگردي باشد اما آنچه به تنهايي کشورها را از همديگر متمايز مي سازد،جاذبه هاي جهانگردي است ،بنابراين هر کشوري با کوششي شايسته در زمينه جهانگردي مي تواند وارد کننده گردشگر باشد و از اين راه به رشد و شکوفايي خود و بالا بردن درامد ارزي خود کمک کند.(هزار جريبي،١٣٨٩ ،٥٥). هر ساله در سراسر دنيا جشنواره ها و نمايشگاه زيادي در زمينه هاي گوناگون برپا مي شود و از اين طريق ميزان زيادي گردشگر جذب اين رويدادها ميشوند که علاوه بر استفاده از رويداد،از ساير امکانات و تسهيلات گردشگري موجود در مقصد نيز استفاده مي کنند.از اين رو در اين مطالعه اين سوال مطرح است که با توجه به نقش برگزاري جشواره ها ونمايشگاه ها در جذب توريست چرا ايران هنوز نتوانسته از اين طريق گردشگران را به خود جذب کند؟
هدف هاي پژوهش :
• مطالعه ،شناخت وبررسي انواع نمايشگاه ها و جشنواره ها و بررسي جشنواره شهر برفي در استان چهارمحال و بختياري
• برجسته ساختن قابليت برگزاري نمايشگاه ها و جشنواره ها در جذب توريست از اهداف نگارندگان مي باشد.
روش تحقيق :
در اين مقاله محقق براي دستيابي به نتيجه مطلوب به روش هاي مختلف تحقيق پرداخت و در نهايت تحقيق از نوع توصيفي تحليلي انتخاب شد و شيوه جمع آوري اطلاعات بر مبناي مطالعه اسنادي، کتابخانه اي و با استفاده از منابع مطلوب و سايت هاي اينترنتي ومشاهدات ميداني و تحليل آماري مي باشد.
مباني نظري:
١-توريسم بازرگاني:
مهمترين مسافرت هايي که تحت اين عنوان صورت ميگيرند شامل شرکت در نمايشگاههاي کالاها و صنايع ،بازديد از کارخانجات و تاسيسات و نظاير آن مي باشند . هزينه اين نوع مسافرت ها معمولا از سوي شرکت ها تامين مي شود در حالي که در گونه هاي ديگرگردشگري،هزينه مسافرت بر عهده شخص مسافر مي باشد. مسافرت هاي بازرگاني با روابط اقتصادي ميان کشورها وابستگي کامل دارد و افزايش گردشگري بازرگاني تحت تاثير کاهش کرايه کالا نيز قرار مي گيرد و سهولت جابجايي و تردد از عوامل ديگري است که به آن رونق مي بخشد.( رضواني ،١٣٨٦،ص ٢٠)
٢-توسعه گردشگري:
از توسعه تعريف هاي فراوان شده است . مثلا محمد معين در «فرهنگ فارسي» خود توسعه را به معناي «گشاد کردن ، فراخ کردن ،گشادي، فراخي» تعريف کرده است . ايشان البته در ذيل واژه «توسعه يافتن » معناي «ترقي کردن » را براي آن در نظر گرفته است .توسعه (التنميه به زبان عربي و Development به زبان انگليسي) مفهوم چند بعدي دارد واصولا واژه توسعه با صفتي که پشت سرش ميآيد تعريف ميشود؛ از آن ميان : توسعه اقتصادي، توسعه سياسي، توسعه فرهنگي ، توسعه اجتماعي و توسعه گردشگري .
گردشگري به عمل فردي که به مسافرت ميرود و در آن مکان که خارج از محيط زندگي وي است براي مدتي کمتر از يک سال جهت تفريح ،تجارت وديگر هدف ها اقامت نمايد ،گفته مي شود.( گردشگري مچموع پديده ها و ارتباطات ناشي از کنش متقابل ميان گردشگران ،سرمايه ،دولت ها و جوامع ميزبان ،دانشگاهها و سازمانهاي غير دولتي ،در فرايند جذب ،حمل و نقل ،پذيرايي و کنترل گردشگران و بازديد کنندگان است .(٢٠٠٠٣,Warver )گردشگري بعنوان يکي از مهم ترين راههاي توسعه در جهان به شمار مي رود. توسعۀ گردشگري نتايجي همچون افزايش درآمد، ايجاد اشتغال ، گسترش ساختارهاي زيربنايي، تبادلات فرهنگي و حفظ آثار فرهنگي را در بردارد.بيشترين توسعه گردشگري متکي بر جاذبه ها و فعاليت هايي است که به محيط طبيعي ، ميراث تاريخي و الگو هاي فرهنکي مناطق مربوط مي شوند .( سازمان جهاني جهانگردي،١٣٨٤ ،٣٨)
١-٢- توسعه گردشگري به ٣ دوره اصلي تقسيم مي شود :
• دوران پيشه وري : که به عنوان توسعه آهسته و کند شناخته مي شود که در اين دوره گردشگري با مهارتها و تکنولوژيهاي کمياب و نادر مواجه بود.
• دوره ي فورديزم :که در اين دوران گردشگري با استاندارد شدن و توليد انبوه همراه بود .
• دوره گردشگري نوين : که گردشگري اوليه را از طريق بخش بندي تقاضا ، انعطاف پذيري عرضه و ادغام مورب متحول نموده است .(مرکز علمي-فرهنگي دانشجويان ايران ،واژه نامه )
٢-٢- دلايل اصلي توسعه گردشگري:
- دلايل اقتصادي براي افزايش درآمد،ايجاد اشتغال ، درآمد ارزي ، افزايش درآمد دولت واستفاده از گردشگري به عنوان کاتاليزوري براي توسعه ساير بخش ها .
- دلايل اجتماعي براي مبادلات فرهنگي و معرفي کشور به خارجيان (براي گردشگري بين المللي ) . آموزش دادن اشخاص درباره ي موطن خويش و تامين فرصت هاي تفريحي (براي گردشگران داخلي ) .
- استفاده از گردشگري براي کمک به حفظ اهداف محيطي و فرهنگي .(سازمان جهاني جهانگردي،١٣٨٤ ،٣٨)
١-٢-٢- آثاراقتصادي گردشگري
جهانگردي از لحاظ اقتصادي فرايندهاي گوناگوني را ايجاد مي کند که از آن جمله اثرات آن در توليد ناخالص ملي، بکارگيري منابع انساني و بکارگيري بخشهاي مختلف اقتصادي است . بنابراين مي توان گفت که جهانگردي عاملي مهم در جهت توسعۀ
اقتصادي است که مي تواند مزاياي اقتصادي زير را در يک ناحيه يا منطقه جهانگردي ايجاد نمايد:
• افزايش درآمد و بالارفتن سطح زندگي که تحت تأثير هزينه هايي است که جهانگردان در آن ناحيه يا منطقه مصرف مي نمايند.
• ايجاد فرصتهاي شغلي متنوع
• افزايش منابع مالي دولت
• قرارگرفتن جامعه در راه توسعه و پيشرفت
• توسعه صنايع دستي بومي و محلي
• بهبود ساختارهاي زيربنايي و تشکيلاتي ناحيه يا منطقه
• ايجاد منابع مالي در حفظ آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي(گي ، چاک واي، ٢٦٢،١٣٨٥-٢٨٤)
٣- تعريف نمايشگاه :
نمايشگاه ها رويداد هاي بزرگي هستند که طي آن فروشندگان در يک مکان گرد هم مي آيند و محصولات و خدمات خود را در معرض ديد خريداران و مشتريان قرار مي دهند. (چاک.واي.گي ،١٣٨٥،ص ١٦٤) . نمايشگاهها معمولا به صورت دوره اي و براي معامله ي کالا و خدمات برگزار مي شوند و شامل آموزش ، سرگرمي ها ، مسابقه ها و جشن نيز مي باشد.خصيصه ذاتي نمايشگاه ها گرد هم آوردن بخش هاي مختلف خدماتي و صنعتي در يک يا چند حوزه مختلف در محدوده خاص زماني و مکاني است که اين به نوبه خود نوعي رقابت را ميان توليد کنندگان و عرضه کنندگان و صاحبان بخش هاي صنعتي و خدماتي به وجود مي آورد و آنها را ترغيب مي نمايد تا با کسب فن آوري روز آمد و استانداردهاي بين المللي تلاش بيشتري را در جهت افزايش توليدات و يا ارائه خدمات بازارهاي جهاني به انجام مي رسانند و از شيوه هاي نوين بازاريابي جهت دستيابي به بازارهاي جديد بهره مند گردند.
در تعريفي کوتاه و گويا نمايشگاه را مي توان تبليغ زنده ناميد ،زيرا در نمايشگاه ها ،عواملي چون توليد کننده ،توزيع کننده ومصرف کننده و کالا يا خدمات در يک زمان و مکان مناسب گرد هم مي آيند.نمايشگاه مکاني جهت به نمايش گذاردن توانمندي ها و پيشرفت هاي يک منطقه يا يک کشور در زمينه هاي گوناگون است ،همچنين برگزاري نمايشگاه موجب افزايش سطح اطلاعات عمومي ،علمي ،فني بازديدکنندگان مي گردد.در جهان امروز به طور کلي نمايشگاهها صرفا به خاطر اهداف تجاري برگزار نمي گردند،به همين دليل ميزان موفقيت يک نمايشگاه را با ارزش قراردادهايي که در طول برپايي آن منعقد ميگردند ارزيابي نميکنند زيرا دستاوردهاي يک نمايشگاه وسيع تر و گسترده تر از مبادلات تجاري است که در جريان برگزاري نمايشگاه ،حاصل مي شود .( ناظمي ،١٣٨٥ ،٤)
١-٣) تاريخچه نمايشگاه در ايران و جهان :
اولين نمايشگاه دنيا ١٥٠ سال پيش در پارک لندن که سرآغاز به نمايش در آوردن جهان تکنولوژيک بود، برگزار شد و با گذشت سالهاي متمادي اينک نمايشگاهها به حدي رشد و توسعه يافته اند که محلي براي ارايه آخرين فناوريها و دستاوردهاي کشورها محسوب شده و به نوعي توانمندي و اقتدار کشورها را به نمايش مي گذارند.
همچنين نمايشگاههاي بزرگ و جذاب دنيا به محلي براي توسعه توريسم و رشد صنعت کشورها مبدل شده و کمک شاياني به رشد و توسعه شاخصهاي کشورهاي برگزار کننده آن مي کند.
در ايران نيز فضاهاي نمايشگاهي سابقه اي حدود ٥٠ سال را دارند و سالانه صدها نمايشگاه مختلف در سطوح استاني، ملي و بين المللي با موضوعات مختلف که بسياري از آنها از جايگاه بين المللي برخوردار است همچون طلا و جواهر، لوازم خانگي، نفت ، فرش ، خودرو و تجهيزات پزشکي برگزار مي شود. برخي از نمايشگاههايي که با موضوعات نفت ، نانوتکنولوژي، فرش و صنايع دستي در شهرهايي با قابليتهاي جذب توريست ازجمله مشهد، شيراز، اصفهان و تبريز برگزار مي شود، توانسته جايگاه خوبي را در منطقه ايجاد کند. اما در اين ميان کمتر به نمايشگاهها به عنوان عاملي براي جذب توريست توجه شده است .
٢-٣- آثار و ابعاد برپايي نمايشگاه ها :
آثار و ابعاد برپايي نمايشگاه ها که مبين نقش و جايگاه مهم صنعت نمايشگاهي است را مي توان اين گونه معرفي کرد:
