بخشی از مقاله
چکیده :
شهرها پدیده های فرهنگی متأثر از تاریخ بوده اند که بر انسان ها اثر گذاشته واز آنها اثر می پذیرند. نماهای کنونی باعث یک در هم ریختگی در سیمای شهرها ومتزلزل شدن هویت بصری شهرها شده، شهر هایی که در عصر حاضر هر روز تلاش بر بهبود آسایش بصری آن کرده ایم. این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی، بحث نما سازی در ساختمان را به عنوان یک بحث هویتی وفرهنگی مطرح می کند که در عصر جدید با تقلید های کورکورانه از سبک های مختلف معماری منجر به آشفتگی در نمای شهری گشته است. در این مقاله با روش تحقیقی- نفسیری به بررسی تأثیر بناهای سنتی بر بناهای معاصر پرداخته ایم.
کلید واژه ها : نمای سنتی، نمای معاصر، سیمای شهر، هویت
مقدمه :
آدمی به عنوان یک موجود چند بعدی دارای نیاز های مختلفی است که به دنبال تأمین این نیازها تاریخ را بارها دست خوش تغییر کرده تا بتواند برای تحقق نیاز های خود محیط مناسبی فراهم کند. انسان با شناخت خود و نیازهای خود وشناخت محیط اطرافش ×سعی در ساخت محیط وبستر مناسب برای رسیدن به اهداف والای خودش دارد. فضا های شهری، خصوصا بافت ها و بناهای تاریخی به دلیل وجود جذابیت های نوستالژیک و معماری، ارزش خاصی برای اقشار مختلف جامعه دارد و مردم توجه خاصی به آنها دارند. بافت تاریخی شهرها دارای مشخصاتی چون قدمت تاریخی، بافت فشرده و درهم تنیده می باشد. وجود بافت تاریخی متمایز از سایر بافت های شهر بر اهمیت و جذابیت آن شهر می افزاید و کل بافت تاریخی شهر را به عنوان یک جاذبه مطرح می کند. - دیناری، :1384 ص - 85 خداوند متعال در قرآن کریم، » لا اقسم بهذا البلد و انت حل بهذا البلد؛ .1 سوگند به این شهر. .2 شهری که تو در آن جای داری« - بلد: - 1-2 و هذا البلد الامین؛ سوگند با این شهر امن - « تین: - 3
از جمله حقوق مسلم شهروندان بر دولت اسلامی این است که حکومت زمینه هایی را فراهم کند که چشم آن ها، بیننده زیبایی ها، تصاویر نیکو وتعالی دهنده روح و روان ساکنین باشد. چهره شهرها حس انسان ها را بر می انگیزد و معمولأ متأثر از مصالح موجود، کاربری بناها، منش فکری مالکین، نگاه اعتقادی و هنری طراحان وضوابط وقوانین موجود است که این روزها با ورود وتوزیع سریع تکنولوژی اعتقاد ونگاه طراحان تغییر کرده و با ورود به کمتر شهری میتوان از سیمای آن شهر متوجه به فرهنگ و اعتقاد ساکنین آن ×جا شد. استفاده ازعلوم وتکنولوژی گذشتگان باعث پیشرفت علم تا به امروز شده. معماری سنتی ایران مهم ترین منبع الهام در آفرینش این اثر بوده وحداکثر تلاش برای بازآفرینی فضای معماری کهن ایرانی در آن ×مشاهده می شود. - اعتصام وهمکاران - 1389 بناها وبافت های تاریخی نیز میتوانند نماد خوبی برای الگوپذیری طراحان در ساختمان های کنونی باشند. آن ها میتوانند با تفهیم معانی و تأثیرمظاهر بناهای تاریخی درون شهر، ساختمان هایی بنا کنند که همخوانی بالایی با میراث تاریخی اطراف آن ها داشته باشد.
همخوانی تک تک بناها باهم جلوه ی زیبا ومتحدی از یک شهر به ظاهر آرمانی به وجود خواهد آورد. با بررسی بناها وبافت های تاریخی هر منطقه به عینه در میابیم که بناها وشهرهای گذشته تطبیق بیشتری با اقلیم و فرهنگ آن جا دارد که حال این عوامل کمتر احساس می شود. معماران آن زمان قوانین ساخت وساز را براساس تجربه در آن محل تأیین می کردند.این در حالی است که قوانین وضوابط شهرسازی امروز به شکل یک قانون کلی در تمام کشور لازم الإجرا شده که باتفاوت فرهنگی وتاریخی متفاوتی که در کشورمان داریم این ضوابط حقیقتی نادرست خواهد بود. در اکثرشهرها مردم به طور خیلی ناخودآگاه اقدام به ساخت نماهایی همگون وهمسان با معماری بومی و فرهنگی آن شهرمیکنند مثلا در خیابان مولوی تهران چندبنای تازه ×سازدر کناربنای قدیمی قرار گرفته که بسیار زیبا درطراحی آن نماها الهام گرفته شد.
مبانی نظری :
جامعه اسلامی ایرانی به دنبال باز یابی هویت اسلامی خود است تا بتواند شهرهایی منطبق با فرهنگ واقلیم وتاریخ ومذهب هرشهر داشته باشد این موضوع وقتی محقق می شود که اول کسانی که در رأس امور شهرسازی قرار گرفته اند به إرائه اصول و ضوابط طراحی نما هایی منطبق با معماری آن منطقه بپردازند و دوم به تأثیری که نمای بنا های تاریخی وسنتی اطراف بر آن بنا خواهد داشت توجه کنند. به طور مثال میدان آرامگاه شهر همدان که نمای بناهای ساخته شده در اطراف آرامگاه به طور کاملأ مشهود بامصالح ومعانی اسلامی به کار رفته در ساخت آرامگاه همخوانی دارد.
نمای هر ساختمان در شکلدهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانهای شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین میرود. این همگونی باعث نوعی زیبایی می شود که هر بیننده ای را مبهوت و شیفته خود می کند. » شهر زیبا بستر اولیه برای ارتقای شاخص های توسعه شهری است علاوه بر این، احساس زیبایی در میان شهروندان از عوامل مهم و فزاینده در تغییر رفتار آن هاست. پایه و اساس هنر وشهرسازی به عنوان یکی از مظاهر طبیعت، زیبایی است. شهرها در هر جامعه ای پیش از آن که محصول نقشه و آهن و بتن باشند، از عناصر فرهنگی حاکم بر آن جامعه شکل می گیرند. اگر بتوان این عناصر را از فرهنگ اسلامی اخذ و بر جامعه حاکم کرد، آن گاه سیمای شهرها و عرصه های عمومی و خصوصی با حیات معنوی و مادی آمیخته و امنیت، عدالت و فراوانی زندگی را با خود همراه می کند و شهرسازی اسلامی شکل خواهد گرفت. - صارمی،ص - 7
در سالهای اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز میشوند، جنبه عمومی تر دارند.
بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید. نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابانها یا میدانها که در آن قرار گرفته است می گذارد. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین میرود. تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی میتواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد. اما در عین حال بر اساس ترکیبی از اجزا مختلف بر حسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد.
در اعصار مختلف بازشوها به شکل مشابهی در سطح نما قرار میگیرند و تنوع در قرار گیری آنها تابع عوامل داخلی چون بزرگی ساختمان، عریض بودن آن و یا عوامل اقلیمی چون جهت قرارگیری و محل قرارگیری است. در پهنای دیوار نما، تعبیه پنجره دو جداره، آفتابشکن، سایبان و ... نقش تنظیم کننده شرایط آب و هوایی فضاهای داخلی را خواهد داشت.
نمای ساختمان خالق نمای شهری است:
نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی بهدست می آید. این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. میتوانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان میکند، ناهمگن هستند. در شهرهای ما زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی بهکار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال میکنند.
