بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر به دلیل تحولات شگرف درفناوری اطلاعات، تعاریف و تعابیر جدیدی وارد ادبیات سیاسی جهان شده است. یکی ازمهمترین این تعابیر، جنگ نرم است که نوعی دگرگونی بدون خونریزی یا براندازی بد ونخشونت است که درقرون گذشته به اینصورت وجود نداشته است. جنگ نرم، هجوم همه جانبه دشمن در حوزههای مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی واقتصادی است که نتیجه آن دریک نظام سیاسی استحال هوجایگزینی هویتهای جدید است. در جنگ نرم، مهاجم بابهرهگیری از ابزارهای مناسب که درحال حاضر رسانهها هستند اراد ه خود رابری کملت تحمیل وآن کشور را در ابعاد گوناگون و باروشهای نرمافراز ان هاشغالمیکند. دراینصورت، مهاجم بدون اشغال نظامی، اندیشه وعزم واراده یک ملت را ازطریق جنگ رسانهای بهاشغال درمیآورد وخواست خودرابد ونکاربرد زور محقق میسازد؛
ازاینرو، سلطهواشغالدرجنگ نرم همه جانبهاستچراکهبرافکار، باورها ورفتارها یکشور مقصد تأثیر میگذارد. فضای سایبرCyber فضایی استمجازی کهبه واسطه ابزاری غیرفیزیکی کارکردی دوگانه دارد: هم باعث ارتقا سطح فکری وهم باعث تشویش اذهان عمومی وشستوشوی مغزی میشود. ما تهدیداتی در دو حوزه سخت ونرم داریم که تلاش میشود بامجموعه ایازسیاستها واقدامات غیرنظامیبه مقابله با انهابپردازیم تاکاهش اسیب پذیری و افزایش پایداری حاصل شود. تاکنون رویکرد غالب در مطالعات وپژوهشهای پدافندغیرعامل، عمدتاً تهدید اتسخت مانند حمله نظامی، اقدامات تروریستی و...بوده است
و ازاین رو انچه بیشتر به عنوان مولفه موردتهدیدمطرح میشدهاست، فضایانسانساخت ومراکز وتأسیسات حیاتی، حساس ومهمیبوده استکه وظیفه خدماترسانیبه جامع هرابرعهده داشته است.سؤالات اصلی دراین مقاله آن است که نقش رسانه درجنگ نرم چیست پاسخ - فرضیه - اولیه آن استکه درشرایط فعلی، امکان موفقیت جنگ نرم بدون رسانه امکان ندارد. وتلاش اصلی این مقاله این است که بررسی وتبیین جایگاه جنگنرمدرفضایسایبروتهدیدهای ناشی از آن بپردازد و نقشوجایگاه پدافند غیرعامل رادراین زمین همورد واکاوی قراردهد.
واژگان کلیدی: دشمن، جنگنرم، ابزارسایبر، فضای مجازی، پدافندغیرعامل، جنگ نرم، ابزارهای مدرن فناور.
مقدمه
قرن 21 را عصر ارتباطات و اطلاعات مینامند. در این عصر تحولاتی شگرف در فناوری اطلاعات رخ داده است که تا چند دهه پیش تصور آن نیز ممکن نبود. شبکههای رایانهای،ماهوارهها،تلویزیونهای جهانی و ... جغرافیای جدیدی را پدید آوردهاند که از آن با نام جغرافیای مجازی نام برده میشود. به همین جهت سیاستمداران و دولتمردان میکوشند ازطریق این رسانهها که ابزار مناسب قدرت نرم هستند مخاطبان خود را در آن سوی مرزها تحت تأثیر قراردهند. به بیان دیگر، در این عصر دیگر صحنه جنگ محدود به میادین درگیری نیست، بلکه رسانهها با پخش تصاویر، اخبار، مصاحبههای گزینشی و ... قادرند افکار عمومی بینالمللی را به سمت و سویی که میخواهند هدایت کنند یکی از شیوه های جنگ شناسی جنگ نرم است.با نگاهی به جریان شناسی جنگ نرم می توان گفت که این شیوه جنگی، ازدیرباز مورداستفاده قرار گرفته و همواره از سوی انسان ها در جنگ ها به عنوان یک ساز و کار موثر مورد توجه بوده است. تنها تفاوتی که می توان در میان جنگ های نرم در دوران گذشته و عصر معاصر یافت ، تفاوت در ابزارها و روشهای آن است و اصولا بهره گیری از هر نوع ابزاری در جنگ نرم بر این پایه و محور قرار می گیرد که بر اندیشه و احساسات مخاطب تاثیرگذاشته و او را مرغوب خود سازد و بی آن که واکنشی از خود نشان دهد،
تسلیم دشمن شده و یا در مسیر خواسته های او گام بردارد مروری بر تعاریف و ادبیات موجود حوزه پدافند غیرعامل نشان میدهد که رویکردغالب دربخش منبع تهدید عمدتا جنگ، حمله نظامی و تهدید سخت است وبه تبع آن ، آنچه در درجه اول مورد تهدید واقع میشود فضای انسان ساخت و مراکز وتاسیسات حیاتی، حساس و مهم است.به عنوان نمونه،پدافند غیرعامل مجموعه اقداماتی است که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یامیزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد براساس این رویکرد اقدامات پدافند غیرعامل در جنگهای امروزی را در درجه اول برای مقابله با تهاجمات دشمن و تقلیل خسارتهای ناشی از حملات تروریستی، انفجاری، هوایی، موشکی، زمینی و دریایی می دانند که لازم است
در تمامی زیرساختهای کلیدی، مراکز ثقل - حیاتی، حساس، مهم - مورد توجه قرار گیرد.واقعیت این است که پدافند غیر عامل در ایران به عنوان موضوعی نسبتا جدید مطرح است و از این رو در دهه های قبل کمتر به آن پرداخته شده است و از این حیث از ادبیات غنی علمی برخوردار نیست. هر چند در طی چند سال گذشته رشد شتابانی را در حوزه پدافند غیر عامل در قالب ایجاد رشته های دانشگاهی، تالیف کتب، مقالات، برگزاری همایشها و سمینارها و انجام پژوهشهای مختلف شاهد بودیم .ولی با پایان جنگ سخت و وقوع انقلابی شگرف در عرصه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی ما شاهد بروز شیوههای جدید تهدید ملت - ها و کشورها در قالب جنگ نرم هستیم و از این رو لازم است ضمن حفظ آمادگی در مقابل جنگ و حملات نظامی، متناسب با این وضعیت جدید به بررسی آسیبپذیری ملت و کشور در مقابل جنگ نرم وتهدیدات نرم بپردازیم.
فضای مجازی چیست؛
فضای سایبریا فضای مجازی، محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از کامپیوتر ها دانسته می شود که با استفاده از جلوه های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند. گفته می شود که از خصوصیات بارز این فضا بی مکانی و بی زمانی است. اما واژه سایبر از ریشه یونانی گرفته شده فضای مجازی برای نخستین بار توسط ویلیام گیمسبون- نویسنده کانادایی رمان های علمی- تخیلی- در سال 1982 مورد استفاده قرار گرفت و به طور ترکیبی در واژه سایبرنتیک به کار رفته است.
پدافند غیر عامل - Passive Defense -
به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم بکارگیری جنگ افراز نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.همچنین موجب کاهش ضرر و زیان در مقابل عملیات های خصمانه هواپیماهای دشمن و تهدیدات خارجی با هزینه کمتر و بکارگیری ترفند و شیوههای غیر مسلحانه نظیر:استتار اختفا و ایجاد سرپناه برای تاسیسات مهم و استراتژیک انجام میشود مستلزم به کارگیری سلاح نیست پدافند همه جانبه به این معنی است که یک کشور با تمام قوای نظامی و غیرنظامی خود در برابر انواع تهدیدات دفاع می کند.پنج بعد همه جانبه شامل موارد زیر میباشند .
پدافند نظامی پدافند شهری پدافند اقتصادی پدافند اجتماعی پدافند روانی
جنگ نرم
تعریف جنگ نرم Soft Warfare در جبهه مقابل جنگ سخت Warfare Hard است و تعریف یکسانی که مورد پذیرش همگان باشد ندارد .اقدامات نرم روانی و تبلیغاتی رسانه ها که جامعه هدف را بدون درگیری و استفاده از زور به شکست وا می دارد جان کالینز تئوریسین دانشگاه ملی جنگ آمریکا جنگ نرم اینگونه تعریف کرده است : استفاده طراحی شده از تبلیغات و
ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی مجری می شود.همچنین جنگ سایبری یکی از زیرمجموعه های جنگ نرم است که درفضای سایبر رخ میدهد
درآمدی برجنگ نرم
جنگ نرم نوعی چالش و درگیری بین کشورها است که در حوزه سخت افزاری و تسلیحات نظامی قرار نمی گیرد در حوزه محتوا ها، برنامه ها و نرم افزارهایی قرار می گیرد کهعمدتاً از جنس رسانه ها است بنا بر این هر گونه تقابل میان کشورها یا گروه هایی که با هم رقابت یا دشمنی دارند و در آن از ابزارهای رسانه ای، ابزارهای سایبری و نرم افزاری یا مغز افزاری استفاده می شود در دنیا به عنوان جنگ نرم یاsoft war تلقی می شود در فضای جنگ نرم شما صحبت از موشک واسلحه وتانک، کشتی و هواپیما نمی کنید بلکه صحبت از ماهواره، اینترنت، روزنامه، خبرگزاری، کتاب، فیلم، سینما می کنیدطبیعتاً سربازانی هم که در این جنگ نرم دخیل هستند و به سمت هم شلیک می کنند دیگر ژنرال ها، افسرها و نظامی ها نیستند بلکه
