بخشی از مقاله
چکیده:
در ایـــن مقالـــه ارتبـــاط بـــین ســـرمایه اجتمـــاعی و مؤلفـــههـــای آن بـــا پدافنـــد غیرعامـل جنـگ نـرم بررســی شـده اسـت. بـدین منظــور ابتـدا مفـاهیم مربـوط بــه پدافند غیر عامل جنگ نرم و سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آنهـا بـا اسـتفاده از بیانــات مقــام معظــم رهبــری و نظریــهپــردازان معاصــر تشــریح شــده اســت. پــنج مؤلفه اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشـارکت اجتمـاعی، امنیـت اجتمـاعی و آگاهی و بینش اجتماعی برای سرمایه اجتماعی تعیین شده است. مسلح کـردن جامعه به پدافند غیر عامل جنگ نرم نیازمند شـناخت نقـاط ضـعف و نقـاط ثقلـی است که دشمن آنها را مورد هدف قرار میدهد. اهداف جنگ نرم و کانونهـای توجه آن نیز بـر اسـاس بیانـات مقـام معظـم رهبـری تبیـین شـدهانـد. روش تحقیـق مورد استفاده توصیفی و تحلیلیی با استفاده از ابزار اسـنادی و کتابخانـهای مـی-باشــد. نتــایج بدســت آمــده از ایــن مطالعــه بیــانگر ارتبــاط دوســویه و مفهــومی-کــارکردی بــالایی بــین مؤلفــههــای ســرمایه اجتمــاعی بــا ابعــاد پدافنــد غیــر عامــل جنگ نرم میباشد. لذا با توجه به عمق و شعاع این ارتباط، به نظر مـیرسـد بـا تمرکز بر سرمایهگذاری مـدنی در تحکـیم روابـ اعتمـادی بـین مـردم و دولـت، کاهش اختلافات بین نهادها و دولتمردان، جلب تمامی سـطوح مشـارکتی افـراد،
.1 کارشناسی ارشد توسعه روستایی، کارشناس مطالعات اجتماعی مهندسین مشاورز فراز آب. شماره تلفن همراه: 09146438264 .2 کارشناس ارشد توسعه روستایی، مسئول مطالعات اجتماعی دفتر فنی شرکت آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی.
.3 دکترای رشته مدیریت استراتژیک. معاون دانش و پژوهش سپاه عاشورای استان آذربایجان شرقی. .4 دکترای مدیریت و توسعه روستایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز.
7
گــروههــا و نهادهــای اجتمــاعی کشــور و برقــرای امنیــت اجتمــاعی (بــه عنــوان ســرمایههــای اجتمــاعی) بتــوان زمینــه و مقــدمات مناســبی بــرای تحقــق پدافنــد غیرعامل جنگ نرم فراهم ساخت.
واژههای کلیدی: سرمایه اجتماعی، پدافند غیر عامل، جنگ نرم، مشارکت اجتماعی، آگاهی
-1 مقدمه:
همـانطور کـه روشـن اسـت، قـدرت، عـاملی مهـم در روابـ انسـانی و تعـاملات اجتماعی محسوب میشود و تار و پود سیاست و جامعه را تشکیل میدهـد. سـرمایه-های نوین منابع تشکیل دهنده قدرت نوین محسوب میشوند که بـه عنـوان ابزارهـا و اهداف جنگهای نرم به شمار میروند. در دیدگاههای سنتی، سرمایههای اقتصادی، فیزیکی و نیروی انسانی مهمترین نقش را ایفا میکردند. اما در عصر حاضر بیشـتر از آنچه به سرمایه اقتصـادی، فیزیکـی و انسـانی نیازمنـد باشـیم بـه سـرمایه اجتمـاعی نیازمندیم؛ زیرا بدون این سـرمایه، اسـتفاده از دیگـر سـرمایهها بـه طـور بهینـه انجـام نخواهد شد. در جامعـهای کـه فاقـد سـرمایهاجتماعی کـافی اسـت سـایر سـرمایهها ابتـر مانده و تلف میشوند (عیسینژاد،.(34 :1390 از اینرو موضوع سرمایه اجتماعی بــه عنــوان یــک اصــل اساســی بــرای نیــل بــه قــدرت نــرم محســوب شــده و حکومتهــا و دولتمردانــی موفــق قلمــداد میشــوند کــه بتواننــد بــا اتخــاذ سیاســتهای لازم و ارائــه راهکارهای مناسب در ارتباط بـا جامعـه بـه تولیـد و توسـعه سـرمایه اجتمـاعی بیشـتر نائل شوند. از طرفی نیز جنگ نرم تحـول نـوینی را شـکل مـیدهـد کـه در قالـب آن، نظریه، منابع و ابزارهای اعمال قدرت مورد بازخوانی و بازتولید قرار گرفته و این امر نشان میدهد که جنگ نرم بـیش از آن کـه صـبغه و مـاهیتی اجبـارآمیز و سـخت افزارانه داشته باشد، اجتماعی بوده و در شبکهی رواب اجتماعی کـه مؤلفـههـای آن اعتبـار، اعتمـاد، مشـارکت و مشـروعیت اسـت، معنـا و مفهـوم مـییابـد (قربـانی شـیخ نشین و همکاران،.(11 :1390 پدافند غیرعامل جنگ نرم به مسائلی میپـردازد کـه موجب کاهش صدمات و شـکافهـا در باورهـای نیـک افـراد جامعـه در حـین جنـگ و پــس از آن شــود. ایــن پدافنــد میــزان تأثیرگــذاری حمــلات نــرم را کــاهش داده و قــدرت بـازپروری افکــار را در مـدت کوتــاهی پــس از آن افـزایش مــیدهــد. در جنـگ نــرم بــا استفاده از جنبههای برتر فرهنگی، تمدنی، علمی و فنی خـود بـرای تـأثیر بـر فکـر و اندیشه دشمن و به تبع آن تغییر رفتار او تلاش میشود. این نوع جنـگ بـا اسـتفاده از ابزارهـــای نـــوین ارتبـــاطی (مثـــل مـــاهواره، اینترنـــت و...) و تکنیـــکهـــای پیچیـــده روانشناسی و جامعهشناسی بـا تأکیـد بـر نقـاط قـوت عناصـر قـدرت نـرم خـود و نقـاط
ضعف عناصر قدرت نرم دشمن او را خلع سلاح فکـری و اندیشـهای نمـوده و رفتـار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی او را به نفع خود تغییـر مـیدهـد. در نتیجـه بـه صـورت مسالمت آمیز جریـان سیاسـی و یـا نظـام سیاسـی مطلـوب خـود را روی کـار آورده تـا منــافع حــداکثری خــود را تــأمین نمایــد (بصــیری، .(151 :1391 ضــمن ایــن کــه مشروعیت کسب شده از این طریق مـیتوانـد مخالفـتهـا و هزینـههـای بـه کـارگیری قدرت سخت را در صـورتی کـه لازم باشـد کـاهش دهـد (اطاعـت و رضـایی،:1390 .(215
سرمایه اجتماعی بر باور درونی و مشارکت جمعی رضایتمندانهی توأم با آگاهی تأکید دارد و این موارد از رهگذر وجود اعتمـاد و باورمنـدی درونـی حاصـل خواهـد شد. از این رو میتوان به اهمیت سرمایه اجتماعی در مقایسه با سـایر صـورتهـای سـرمایه (اقتصـادی، فرهنگـی، اجتمـاعی، انسـانی و...) پـی بـرد. بـه عبـارتی فقـدان سرمایه اجتمـاعی، فقـدان سـایر سـرمایههـا، فقـدان اعتمـاد و در نهایـت نارضـایتی از سیستم و در واقع تقویت گزارههای تخریب کننـده و تـنش آفـرین را بـه همـراه خواهـد داشت و اثری منفی بر قدرت و حیات یک کشـور خواهـد گذاشـت. بنـابراین مـیتـوان چنین اذعان داشت که سرمایه اجتماعی پادتن جنگ نرم به شمار رفته و از این گذار به عنوان پدافند غیر عامل جنـگ نـرم تلقـی مـیشـود. سـرمایه اجتمـاعی بـا پـر کـردن خلأهای اجتماعی، ارتباطی، مشارکتی، امنیتی و اطلاعاتی موجـود در سـطح افـراد، گــروههــا و احــزاب و جامعــه بــه مقابلــه نــرم بــا جنــگ روانــی و رســانهای پرداختــه و آسیبهای ناشی از آن را به حداقل ممکن میرسـاند. بـا برقـراری امنیـت اجتمـاعی و اعتماد بین مردم با یکدیگر و دولت و بـا نظـم بخشـی بـه نهادهـای مـدنی و جبهـههـای فکری میتوان زمینه اتحاد و همبستگی ملی را فراهم ساخت. مشارکت اجتمـاعی بـه
زعم اکثر نظریه پردازان ماحصل حاکمیت روابـ اعتمـادی در جامعـه مـیباشـد. در
واقع سرمایه اجتماعی بهبود بخشی کیفیت رواب و تعاملات و عملکـرد بـین افـراد و
گروهها و کل اجتماع را تضمین میکند، چیزی که میدان تاخت و تاز جنگ نرم بوده و محوریت برنامههای دشمنان را شکل میدهد.
-2 چهارچوب نظری:
جنگ نرم:1
1. Soft Warfare
جنـگ نــرم در مقابــل جنـگ ســخت در عینــیتــرین شـکل آن شــامل اقــدام روانــی و رســانهای اســت کــه جامعــه یــا گــروه هــدف را نشــانه مــیگیــرد و تــلاش دارد بــدون درگیـری نظـامی و گشـوده شـدن آتـش، رقیـب را بـه انفعـال یـا شکسـت وادارد. جنـگ روانی، جنگ رایانهای، جنگ رسانهای، براندازی نرم و شـبکه سـازی اجتمـاعی از اشکال جنگ نرم محسوب میشوند. جنگ نرم در پی از پای درآوردن جامعـه هـدف است تا حلقههای فکری و فرهنگی آن را سست و در نظام سیاسی- اجتماعی، تزلزل
æ بیثباتی تزریق کند. بـه طـور کلـی، جنـگ نـرم در روش نـرم افـزاری، و در پیامـد غیر کشنده است. در جنگ نرم تلاش میشـود کـه بـه مراکـز ثقـل موضـوعات مرجـع امنیت نرم، یعنی مشروعیت نظام سیاسی، وحدت و تمامیت ملی کشور، اعتماد ملی، وفــاق ملــی- سیاســی کــه از منــابع بســیار مهــم ســرمایه اجتمــاعی هســتند، صــدمه وارد شود. کاهش رضایت مردم میتواند نقش بسیار مهمی در کاهش انعطاف پذیری ملـی
