بخشی از مقاله
چکیده
پدافند غیر عامل کم هزینهترین شیوهی دفاع بوده و توان سختافزاری در برابر دشمن را افزایش میدهد، اما این امر هنگامی امکانپذیر است که دشمن این فضا را برای تهاجم انتخاب کند، تغییر شکل تهاجم دشمن و بهرهگیری از جنگ نرم نیازمند دفاعی است که پاسخگوی صحنهی نبرد و کاهش هزینهها باشد. هم اکنون جنگ نرم به عنوان آلترنانیو واقعی جنگهای کلاسیک و نظامی مورد استفاده کشورها و دول متخاصم قرار میگیرد. نمونه اخیر جنگ را میتوان در سطح گسترده در فتنه پس از انتخابات جستجو کرد. جنگ نرم کلیه مولفههای یک جنگ تمام عیار را برای شکست دادن دشمن داراست. ماهوارهها، سایتهای ضد اتقلابی، تحلیلهای سیاسیهراسانگیز و قطعنامهها ابزار جنگی دشمن هستند. پدافند عامل این ابزار نیز ماهوارهها، و سایتهای خودی و حتی بعضی امور فنی مانند ارسال پارازیت و مقابله با سایتهای مخرب و دروغ پرداز است.بنابراینمسلح کردن جامعه به پدافند غیر عامل جنگ نرم نیازمند شناخت نقاط ضعف و نقاطی است که دشمن آنها را مورد هدف قرار میدهد. پس از شناساسی اهداف دشمن میبایستی نسبت به مقاومسازی آنها اقدام کرد. تأثیر اصول پدافند غیر عامل بر جنگ نرم پرسشی است که در این مقاله به آن پاسخ داده میشود.
واژههای کلیدی:پدافند، پدافند غیر عامل، جنگ، جنگ نرم
بیان مسئله
جنگ نرم از فروپاشی شوروی شروع و تاکنون ادامه داشته و متکی بر تهدیدات نرم و قدرت نرم فرهنگی و اجتماعی است.آمریکایی ها با استفاده از این نوع جنگ تاکنون موفق به تغییر چندین رژیم سیاسی در کشورهای مورد نظر شدند. انقلاب های رنگی که در چندین کشور بلوک شرق و شوروی سابق رخ داد،در واقع نمونه ای از جنگ نرم است.جمهوری اسلامی ایران از دهه دوم انقلاب اسلامی و پس از تجربه ی جنگ، ترور و تحریم دشمنان با تهاجم فرهنگی مواجه شد که کم کم این تهاجم به شبیخون فرهنگی و تهدید نرم و در نهایت، با تشکیل جبهه ناتو ی فرهنگی از سوی غرب علیه جمهوری اسلامی جنگ نرم کامل شد. مشروعیت زدایی از نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر محوریت ولایت فقیه در فضای اجتماعی، هدف اصلی این جنگ است. دشمنان تلاش می کنند ، پشتوانه ی مردمی نظام اسلامی را تضعیف کرده و برای رسیدن به این مقصد، تغییر در باورها و نگرش های مردم را دنبال می کنند.
برای مقابله با جنگ نرم باید راهبردهای اصلی دشمنان را شناسایی و متناسب با هریک، راهبردهایی را تنظیم نمود. جنگ نرم در حقیقت در پی انحراف اندیشه و تفکر جامعه هدف است تا حلقه های فکری و فرهنگی آن را سست کند و با بمباران خبری و تبلیغاتی در نظام سیاسی- اجتماعی حاکم ، تزلزل و بی ثباتی ایجاد کند. بدون شک ارتقای قدرت نرم راهکاری خواهد بود که تلاش دشمنان را خنثی خواهد نمود و شناسایی روش های نوین همچون پدافند غیر عامل برای ارتقای قدرت نرم و چگونگی اثر گذاری آنان مسئله ای است که در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
جنگ نرم
مفهوم جنگ نرم - Soft Warfare - در مقابل جنگ سخت - Warfare Hard - است و تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد ندارد. »جان کالینز« تئوریسین دانشگاه ملی جنگ آمریکا، جنگ نرم را عبارت از “استفاده طراحی شده از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی مجری می شود”، می داند. ارتش ایالات متحده آمریکا در آیین رزمی خود آن را بدین صورت تعریف نموده است: “جنگ نرم، استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و دیگر اعمالی است که منظور اصلی آن تاثیرگذاری بر عقاید، احساسات، تمایلات و رفتار دشمن، گروه بی طرف و یا گروههای دوست است به نحوی که برای برآوردن مقاصد و اهداف ملی پشتیبان باشد.”با عنایت به تعاریف فوق، معروفترین تعریف را به جوزف نای، پژوهشگر برجسته آمریکایی در حوزه “قدرت نرم” نسبت می دهند. وی در سال1990 میلادی در مجله “سیاست خارجی” شماره 80 ، قدرت نرم را “توانایی شکل دهی ترجیحات دیگران” تعریف کرد.
تعریفی که قبل از وی »پروفسور حمید مولانا« در سال1986 در کتاب “اطلاعات و ارتباطات جهانی؛ مرزهای نو در روابط بین الملل” به آن اشاره کرده بود. با این وجود مهمترین کتاب در حوزه جنگ نرم را جوزف نای در سال2004 ، تحت عنوان “قدرت نرم؛ ابزاری برای موفقیت در سیاست جهانی” منتشر نمود. بنابراین جنگ نرم را می توان هرگونه اقدام نرم، روانی و تبلیغات رسانه ای که جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست وا می دارد. جنگ روانی، جنگ سفید، جنگ رسانه ای، عملیات روانی، براندازی نرم، انقلاب نرم، انقلاب مخملی، انقلاب رنگی و... از اشکال جنگ نرم است .
به عبارت دیگر جنگ نرم مترادف اصطلاحات بسیاری در علوم سیاسی و نظامی می باشد. در علوم نظامی از واژه هایی مانند جنگ روانی یا عملیات روانی استفاده می شود و در علوم سیاسی می توان به واژه هایی چون براندازی نرم، تهدید نرم، انقلاب مخملین و اخیراً به واژه انقلاب رنگین اشاره کرد.در تمامی اصطلاحات بالا هدف مشترک تحمیل اراده گروهی بر گروه دیگر بدون استفاده از راه های نظامی است. در یک تعریف کامل تر می توان گفت، جنگ نرم یک اقدام پیچیده و پنهان متشکل از عملیات های سیاسی، فرهنگی و اطلاعاتی توسط قدرت های بزرگ جهان برای ایجاد تغییرات دلخواه و مطلوب در کشورهای هدف است
دلایل استفاده از جنگ نرم
انتشار مقاله مشهور »جوزف نای« نظریهپرداز آمریکایی تحت عنوان »قدرت نرمpower Soft « در فصلنامه آمریکایی foreign policyدر سال 1990 دیدگاه جدیدی را به مخاطبان ارائه کرد که براساس آن ایالات متحده به جای آن که از طریق بکارگیری آنچه که قدرت سخت می نامند به انجام کودتای نظامی در کشورهای رقیب اقدام کند؛ تلاش خود را بر ایجاد تغییرات در کشورهای هدف از طریق تأثیرگذاری بر نخبگان جامعه متمرکز می کند. براین اساس آمریکا می توانست بجای سرمایه گذاری میلیارد دلاری بر تئوری جنگ ستارگان به منظور مقابله با آنچه تهدید شوروی خوانده می شد، به سرمایه گذاری بر نخبگان جامعه شوروی از طرق مختلف اقدام کند.
پس از فروپاشی شوروی جوزف نای مقاله دیگری تحت عنوان »کاربرد قدرت نرم« در فصلنامه فارن پالسی در سال 2004 منتشر ساخت که تکمیل کننده نظرات قبلی او متناسب با تغییرات جهان در سال های پس از فروپاشی شوروی و بویژه تحولات ناشی از واقعه یازده سپتامبر در روابط بین الملل بود. در مقاله مذکور جوزف نای دیدگاه خود را درباره ایجاد تغییرات از طریق به کارگیری دیپلماسی عمومی در کنار بکارگیری قدرت نرم در میان نخبگان جامعه هدف مطرح کرد. بعدها نظرات او تکمیل تر شد و به عنوان دستورالعمل سیاست خارجی آمریکا تحت عنوان بکارگیری »قدرت هوشمندSmart power « به مورد اجرا گذارده شد.
براساس این نظریه آمریکا با استفاده از دیپلماسی عمومی و قدرت هوشمند به برقراری نفوذ در بدنه جامعه هدف کمک می کند. این دیدگاه با دستورالعمل های اجرایی که توسط کارشناسان اطلاعاتی آمریکا نظیر دکتر »جین شارپ« تهیه شد، در سطح رسانه های گروهی به مفهوم »انقلاب نرم« معروف شد. بنابراین جنگ نرم، امروزه مؤثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و درعین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع جنگ علیه امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کمترین هزینه با حذف تهاجم خود قرار می دهد. جنگ نرم به روحیه، به عنوان یکی از عوامل قدرت ملی خدشه وارد می کند، عزم و اراده ملت را از بین می برد، مقاومت و دفاع از آرمان و سیاست های نظام را تضعیف می کند، فروپاشی روانی یک ملت می تواند مقدمه ای برای فروپاشی سیاسی- امنیتی و ساختارهای آن باشد.
جوزف نای قدرت نرم را شیوه غیرمستقیم رسیدن به نتایج مطلوب بدون تهدید یا پاداش ملموس می داند. این شیوه غیرمستقیم رسیدن به نتایج مطلوب قدرت است. بر این پایه یک کشور می تواند به مقاصد موردنظر خود در سیاست جهانی نایل آید، چون کشورهای دیگر، ارزش های آن را می پذیرند، از آن تبعیت می کنند، تحت تأثیر پیشرفت و آزاداندیشی آن قرار می گیرند و در نتیجه خواهان پیروی از آن می شوند. در این مفهوم آنچه مهم تلقی می شود، تنظیم دستورالعملی است که دیگران را جذب کند. بنابراین جنگ نرم از یکسو توانایی کسب آنچه که می خواهید از طریق جذب کردن نه از طریق اجبار و یا پاداش می باشد و از سوی دیگر نشان دهنده ، تفاوت های عمده آن با جنگ سخت می باشد.
اهداف جنگ نرم
-1 استحاله فرهنگی در جهت تأثیرگذاری شدید بر افکار عمومی جامعه مورد هدف با ابزار خبر و اطلاع رسانی هدفمند و کنترل شده که نظام سلطه همواره از این روش برای پیشبرد اهداف خود سود جسته است.
-2 استحاله سیاسی به منظور ناکارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخریب و سیاه نمایی ارکان آن نظام.
-3 ایجاد رعب و وحشت از مسائلی همچون فقر، جنگ یا قدرت خارجی سرکوبگر و پس از آن دعوت به تسلیم از راه پخش شایعات و دامن زدن به آن برای ایجاد جو بی اعتمادی و ناامنی روانی.
- 4 اختلاف افکنی در صفوف مردم و برانگیختن اختلاف میان مقام های نظامی و سیاسی کشور مورد نظر در راستای تجزیه سیاسی کشور.
