بخشی از مقاله
*** اين فايل شامل تعدادي فرمول مي باشد و در سايت قابل نمايش نيست ***
تأثير پدافند غيرعامل بر قدرت نرم جمهوري اسلامي ايران
چکيده
پدافند غيرعامل ، کم هزينه ترين شيوة دفاع بوده و توان سخت افزاري در برابر دشمن را افزايش ميدهد، اما اين امر، هنگامي امکان پذير است کـه دشـمن ايـن فضـا را بـراي تهاجم انتخاب کند. تغير شکل تهاجم دشمن و بهره گيري از جنگ نرم نيازمنـد دفـاعي است که پاسخگوي صحنۀ نبـرد و کـاهش هزينـه هـا باشـد. قـدرت نـرم بـوميشـده متناسب ترين گزينۀ پيش رو براي موفقيت در اين فضاي ذهني خواهـد بـود. چگـونگي تأثير اصول پدافند غيرعامل بر قدرت نرم ، پرسشي است که در اين مقالـه بـه آن پاسـخ داده ميشود. فرض نگارنده بر اين است که برخـي اصـول پدافنـد غيرعامـل همچـون چندکاربردي نمودن فضاها، تقويت زيرساخت ها، مکان يـابي مناسـب و مرمـت پـذيري تأثير مستقيمي بر قدرت نرم خواهند داشت . از ايـن رو بـا اسـتفاده از روش توصـيفي- تحليلي و بهره گيري از نظرات استادان و خبرگان موضوع ، به عنوان فرماندهان جنگ نرم که نقش مهمي در تقويت قدرت نرم دارند به بررسي اين فرضيه پرداخته شده است .
واژگان کليدي : پدافند، پدافند غيرعامل ، قدرت ، قدرت نرم ، امنيت ملي
١. کليات
١-١. بيان مسئله
جمهوري اسلامي از دهۀ دوم انقلاب اسلامي و پس از تجربۀ جنگ ، تـرور و تحـريم دشمنان با تهاجم فرهنگي مواجه شد که کم کم اين تهاجم به شبيخون فرهنگـي و تهديـد نرم و در نهايت ، با تشکيل جبهۀ ناتوي فرهنگي از سوي غرب عليـه جمهـوري اسـلامي جنگ نرم کامل شد. مشروعيت زدايي از نظام اسلامي مبتني بر محوريـت ولايـت فقيـه در فضاي اجتماعي ، هدف اصلي اين جنگ است . دشمنان تلاش مـي کننـد، پشـتوانۀ مردمـي نظام اسلامي را تضعيف کرده و براي رسيدن به اين مقصد، تغيير در باورها و نگرش هـاي مردم را دنبال مي کنند. براي مقابله با جنگ نرم بايد راهبردهاي اصلي دشمنان را شناسـايي و متناسب با هر يک ، راهبردهايي را تنظيم نمود. جنگ نـرم در حقيقـت در پـي انحـراف انديشه و تفکر جامعۀ هدف است تا حلقه هاي فکري و فرهنگـي آن را سسـت کنـد و بـا بمباران خبري و تبليغاتي در نظام سياسي - اجتماعي حاکم ، تزلزل و بي ثباتي ايجـاد کنـد.
با چه روشي مي توان در برابر اين تهاجم از خود دفـاع کـرد؟ اگـر مقابلـه سـخت افـزاري دشوار است از چه روشي مي توان بهره گرفت تا بر دشمن برتـري جسـت ؟ بـدون شـک ارتقاي قدرت نرم يکي از اين راهکارهايي خواهد بود که تلاش دشمنان را خنثي خواهـد نمود و شناسايي روش هاي نوين همچون پدافنـد غيرعامـل بـراي ارتقـاي قـدرت نـرم و چگونگي اثرگذاري آنان مسئله اي است که در ادامه مورد بررسي قرار خواهد گرفت .
٢-١. اهميت و ضرورت موضوع
پدافند غيرعامل به عنوان يکي از مؤثرترين و پايـدارترين روش هـاي دفـاع در برابـر تهديدها به علت کاهش هزينه هاي نيروهاي خودي و افزايش هزينه هاي دشمن همـواره موردنظر بيشتر کشورهاي جهان قرار داشته است ، اما اغلب در حوزه هـاي نبـرد نظـامي مورد استفاده قرار گرفته است . با تبيين مؤلفه هاي نرم افزاري اين شيوة دفاع ، بدون شک هزينه هاي کشور در حوزة رواني ، فکري و فرهنگي نيز کاهش خواهد يافـت و از آنجـا که ارتباط معکوسي بين تهديد نرم و قدرت نرم وجود دارد، با کاهش سـطح اثرگـذاري تهديدهاي نرم دشمن ، بدون شک قدرت نرم کشور ارتقا يافتـه و بـه دليـل اينکـه ابعـاد فرهنگي و اجتماعي ماندگاري بيشتري نيز دارند، نتايج بيشتر و ماندگارتري بـراي نظـام جمهوري اسلامي ايران که بر پايۀ مشروعيت و مقبوليت ديني بنا شده ، خواهـد داشـت که يکي از مهم ترين اين نتايج ارتقاي امنيت ملي خواهد بود و چه بسـا ناديـده گـرفتن اين جنبه از قدرت (نرم )، هزينۀ مادي و معنوي تأمين امنيت را افزايش خواهد داد.
٣-١. هدف اصلي تحقيق
هدف اصلي اين تحقيق ، آشنايي با تأثير بعد نرم افزاري پدافند غيرعامل بر قدرت نرم بومي ج .ا.ايران مي باشد.
٤-١. پرسش هاي تحقيق
١-٤-١. پرسش اصلي
ابعاد نرم افزاري پدافند غيرعامل (مکان يابي ، طراحي شبکه هاي زيرساخت ، چنـدعملکردي فضاها و قدرت مرمت پذيري ) چه ارتباطي با قدرت نرم بومي ج .ا. ايران دارند؟
٢-٤-١. پرسش فرعي
مهم ترين اصل پدافند غيرعامل مرتبط با قدرت نرم بومي ج .ا.ايران کدام است ؟
٥-١. فرضيه هاي تحقيق
١-٥-١. فرضيۀ اصلي
ابعاد نرم افزاري پدافند غيرعامل (مکان يابي ، طراحي شبکه هاي زيرساخت ، چنـدعملکردي فضاها و قدرت مرمت پذيري ) رابطۀ مستقيمي با ارتقاي قدرت نرم بومي ج .ا. ايران دارند.
٢-٥-١. فرضيۀ فرعي
طراحي شبکه هاي زيرساخت مرتبط تـرين مؤلفـۀ پدافنـد غيرعامـل بـا قـدرت نـرم جمهوري اسلامي ايران است .
٦-١. متغيرهاي تحقيق
متغير مستقل : ابعاد نرم افزاري پدافند غيرعامل
متغير وابسته : قدرت نرم بومي جمهوري اسلامي ايران
٧-١. جامعۀ آماري
جامعۀ آماري تحقيق حاضر را اعضاي هيئت علمي دانشکده هاي علوم سياسي ، علـوم اجتماعي و مديريت دانشگاه تهران به تعداد ١٢٨ نفر تشکيل مي دهند. از آن رو اين جامعـۀ آماري مورد توجه قرار گرفته است ، که به باور مقام معظم رهبري ، فرماندهان جنـگ نـرم که نقش مؤثري در افزايش قدرت نرم دارند، استادان دانشگاه ها هستند و دانشـگاه تهـران به واسطۀ جايگاه علمي بالا و اثرگذاري زياد به عنوان جامعـۀ آمـاري در نظـر گرفتـه شـده است و در اين دانشگاه ، اين سه دانشکده ارتباط بيشتري با مباحث قدرت نرم دارند.
٨-١. نمونه و روش نمونه گيري
براي محاسبۀ تعداد نمونه از فرمول کوکران به شرح زير استفاده شده است و چـون از سه دانشکدة علوم سياسي ، علوم اجتماعي و مديريت به عنوان جامعۀ آمـاري اسـتفاده شده است که سه بخش مختلف را در بر مي گيرد و ممکن است ويژگـي هـاي متفـاوتي داشته باشند، روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي مورد استفاده قرار گرفت .
٢. ادبيات تحقيق
١-٢. چارچوب نظري
اصول پدافند غيرعامل ، مجموعۀ اقدام هاي بنيادي و زيربنايي اسـت کـه در صـورت به کارگيري مي توان به هدف هاي پدافند غيرعامل از قبيل کاهش خسارت ها و صدمه هـا، کاهش قابليت و توانايي سامانه هاي شناسايي هدف ها، هدف يابي و دقـت هـدف گيـري تسليحات آفندي دشمن و تحميل هزينۀ بيشتر به وي نايل گرديد (اسکندري ، ١٣٨٩: ٣٤).
محققان بسياري به اصول پدافند غيرعامل پرداخته اند. نباتي ، اصول شانزده گانـه اي را به عنوان اصول پدافند غير عامل برمي شمرد که عبارتند از:
(١) انتخاب عرصه هاي ايمن در جغرافياي کشور،
(٢) تعيين مقياس بهينۀ استقرار جمعيت و فعاليت در فضا،
(٣) پراکندگي و تفرقه در توزيع عملکردها متناسب با تهديدها و جغرافيا،
(٤) کوچک سازي و ارزان سازي و ابتکار در پدافند غيرعامل
(٥) انتخاب مقياس بهينه از پراکندگي و توجيه اقتصادي طرح ،
(٦) موازي سازي سامانه هاي پشتيباني وابسته ،
(٧) مقاوم سازي استحکامات و ايمن سازي سازه هاي حياتي ،
(٨) مکان يابي استقرار عملکردها،
(٩) مديريت بحران دفاعي در صحنه ها،
(١٠) استتار و نامريي سازي ،
(١١) کور کردن سامانۀ اطلاعاتي دشمن ،
(١٢) اخفا با استفاده از عوارض طبيعي ،
(١٣) پوشش در همۀ زمينه ها،
(١٤) فريب ، ابتکار عمل و تنوع در تمامي اقدام ها،
(١٥) حفاظت اطلاعات سامانه هاي حياتي و مهم ،
(١٦) توليد سازه هاي دو منظوره (موانع ) (نباتي ، ١٣٨٩: ١٢٠).
موحدي نيا اين اصول را درُ نه اصل مکان يابي ١، استتار٢، اختفاء٣، پوشـش ٤، فريـب ، 5پراکندگي ٦، تفرقه و جابه جايي ٧، مقاوم سـازي و اسـتحکامات ٨ و اعـلام خبـر٩ خلاصـه مي کند (موحدي نيا، ١٣٨٨: ٧٤) و سه اصل عمده و اوليۀ دفاع غيرعامل را اصول زير مي داند:
(١) موضع يابي ١٠ شامل :
- مأموريت ،
- پراکندگي ،
12
- شکل عوارض و محيط ،
(٢) انضباط استتار،
(٣) احداث و ايجاد استتار (موحدي نيا، ١٣٨٣: ١١٠).
عباسپور نيزُ نه اصل «استتار و اختفـا، فريـب ، پوشـش ، پراکنـدگي و تفرقـه ، ايجـاد سازه هاي امن استحکامات ١٥، پناهگاه هاي ضد انفجـار١٦، اعـلام خطـر١٧، مکـان يـابي و موانع ١٨» را جزو اصول اصلي پدافند غيرعامل برمي شمرد.
همان گونه که در بررسي مطالب ارائه شده از محققان مختلـف در خصـوص اصـول پدافند برمي آيد، نگاه به پدافند، از منظـر سـخت افـزاري و بـا کـاربرد مهندسـي اسـت ، بنابراين استفاده از آن در ديگر کاربردها نيازمند نگاه به اين اصول از منظري ديگر است .
