بخشی از مقاله
چکیده
جهانی شدن پدیده ای است که امروزه توجه محافل علمی را بیش از پیش به خود جلب کرده است. اگرچه این پدیده در گذشته نیز وجود داشته، اما در عصر حاضر عمدتا بدلیل تکنولوژی های نوین ارتباطی رنگ و بویی تازه به خود گرفته است. بسیاری معتقدند که جهانی شدن یک فرصت استثنایی است، لذا شرط توفیق ایجاب می کند که ابعاد این پدیده بخوبی شناخته شود تا انتخاب راهبردهای بهینه میسر گردد. جهانی شدن عمدتا در چهار کلان حوزه ی اقتصاد، سیاست، فرهنگ- اجتماع و محیط زیست بررسی می شود. در این پژوهش، محقق جهانی شدن را از بعد اقتصادی مورد بررسی قرار داده و ضمن استخراج شاخص های اقتصادی جهانی شدن، نقش شاخص ها در رابطه با توسعه گردشگری ایران از دیدگاه کارشناسان و خبرگان حوزه اقتصاد، مورد بررسی قرار می گیرد. روش مورد استفاده در این مطالعه، توصیفی- تحلیلی و از نوع کاربردی است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که از میان 9 شاخص جهانی شدن اقتصادی استخراج شده، 3 شاخص افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی، ثبات قیمت ها - سیاست های پولی و ریالی - و افزایش روند پرداخت با کارت های الکترونیکی دارای بیشترین اهمیت و شاخص های افزایش سهم تجارت خارجی در GDP - صادرات و واردات - و آزادی جابجایی عوامل تولید دارای کمترین نقش و اهمیت در توسعه گردشگری ایران می باشند.
واژه های کلیدی: گردشگری، اقتصاد، جهانی شدن
تکوین جهانی شدن
واژه شناسی جهانی شدن
جهانی شدن - Globalization - از واژه global گرفته شده است. واژه "جهانی" - global - از چهارصد سال پیش و اصطلاحاتی چون globalization، globalism و globalizing از دهه 1960 به کار گرفته شده است - واترز، . - 1379 برخی از واژه globalizing با مفهوم "جهانی سازی" استفاده می کنند و معتقدند که این پدیده، پروژه ای است برنامه ریزی شده که از سوی دولت های قدرتمند غربی در حال پیاده سازی در سایر کشورها خصوصا کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه، با هدف استیلا می باشد - هلد، . - 1382 بعبارت دیگر جهانی سازی چیزی جز آمریکایی شدن نیست - نهاوندیان، . - 1385به نظر محقق، معنای درست واژه همان "جهانی شدن" است که روندی است طبیعی، خودبخودی و در حال تکوین و آرام آرام در حال نفوذ در کشورها و مناطق مختلف جهان است و هدفی جز پیشرفت و ارتقا در تمامی زمینه ها و بطور کلی تشکیل جامعه جهانی واحد ندارد.
تعاریف جهانی شدن
از گفته های منسوب به سقراط است که دشوارترین کار در هر علم، تعریف آن است - حاجی هاشمی، . - 1384 در مورد تعریف واژه "جهانی شدن" نیز اتفاق نظر وجود ندارد. هر پژوهشگر با توجه به برداشت، تفسیر و تعبیر خود از پدیده های اجتماعی و تاثیرات محیطی، جهانی شدن را به نحوی تعریف کرده است. برای مثال، واترز تعاریف زیر را برای جهانی شدن به عنوان یک فرایند، ارائه کرده است - واترز، : - 1379
▪جهانی شدن فرایندی اجتماعی است که در آن قید و بندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین میرود و مردم به طور فزاینده از مزایای کاهش این قید و بندها آگاه میشوند...
▪جهانی شدن، فرایندی غربی/ اروپایی است که در آن اندیشه و تفکر غربی به صورتی ماورای کنترل دولتها در حال گسترش است...
▪جهانی شدن فرایندی است که از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته و اکنون روند آن در حال شتابگیری بیشتر است...
▪جهانی شدن، فرایندی متأخر است که با فرایندهای اجتماعی دیگر از جمله مدرنیزه شدن، شالودهشکنی و سرمایهداری همراه است.
برخی دیگر از محققان "جهانی شدن" را یک پدیده محسوب میکنند و میگویند جهانی شدن، نتیجه گسترش فرهنگ اروپایی از طریق مهاجرت، استعمار و تقلید فرهنگی به سراسر مناطق جهان است. لذا هر نظام اجتماعی باید برای ثبات و پایداری خود، وضعیت خود را در برابر دنیای غرب سرمایهداری سامان دهد - نهاوندیان، . - 1385به نظر امانوئل ریچتر4، »شبکههای جهانی، مناطق جدا و از هم دور افتاده را در این کره خاکی به یکدیگر مربوط و وابسته کرده و باعث وحدت جهانی شده است« - کالیر و والر، . - 1383 به اعتقاد رابرت کاکس5، »مشخصات روند جهانی شدن عبارت است از بینالمللی شدن تولید، نو شدن تقسیم بینالمللی نیروی کار، مهاجرت جدید از جنوب به شمال و ایجاد محیط جدید« - کاکس، . - 1994
به نظر مارتین آلبرو6، »جهانی شدن به کلیه جریاناتی اشاره میکند که با آن همه مردم جهان در یک جامعه یعنی جامعه جهانی در حال تعامل هستند« - آلبرو، . - 1990 به نظر آنتونی گیدنز7، »جهانی شدن یعنی عمیق شدن روابط اجتماعی در سطح وسیع به طوری که فاصلهها نامحسوس شوند و بتوان علت وقوع یک حادثه در یک محل را در منطقهای کاملاً مجزا و دور جستجو کرد« - گیدنز، . - 1990 به نظر روزا بثموس کانتر8، »دنیا به صورت یک مرکز تجارت جهانی در میآید که در آن عقاید و کالاها در همه جا و همزمان مبادله میشوند« - کانتر، . - 1995 به نظر رونالد رابرتسون، جهانی» شدن صرفاً روند عینی گسترش ارتباط تنگاتنگ نیست، بلکه به آگاهی و امید ذهنی - یعنی عمق وسعت آگاهی از جهان به عنوان تنها مکان - نیز اشاره دارد« - رابرتسون، . - 1380
به طور خلاصه، تعاریف فوق را با توجه به شناخت جهانی شدن به عنوان یک فرایند، پدیده و یا ایدئولوژی میتوان به سه گروه تقسیم کرد - نهاوندیان، : - 1385در جهانی شدن به عنوان فرایند، جهانی شدن یک جریان و روند اجتماعی پویا است که در آن قید و بندهای جغرافیایی حاکم بر روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تضعیف میشود و یا از بین میرود.در جهانی شدن به عنوان پدیده، جهانی شدن رویدادی است که بر گسترش وسیع و عمیق تعامل بینالملل دلالت دارد، آنچنان که تولید، تقسیم کار و تجارت، جهانی میشود و دنیا به صورت شبکهای مرتبط، به یک مرکز داد و ستد تبدیل میشود.در تلقی از جهانی شدن به عنوان یک اندیشه، جهانی شدن به تفکر لیبرال دموکراسی غربی اشاره دارد، به نحوی که مهاجرت و انقلاب در تکنولوژی ارتباطات باعث تداوم، تسلط و تثبیت فرهنگ غربی در سراسر جهان میشود.تعاریف ارائه شده توسط محققان و متخصصان را می توان در پنج بستر جمع بندی نمود - همان منبع - :
- 1 جهانی شدن به عنوان "بین المللی شدن": در این دیدگاه، واژه جهانی شدن صفتی است که روابط اقتصادی بین ملت ها را توصیف می کند و در نتیجه، جهانی شدن به معنای رشد مبادلات بین المللی و وابستگی های اقتصادی در بین ملت هاست. بنابراین بر اساس این دیدگاه، جهانی شدن عبارتست از رشد روزافزون جریان های سرمایه، کالا، ایده و مردم در بین کشورهای جهان.
