بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی جهان شمولی حقوق بشر و تاثیر آن بر قوانین نکاح و طلاق از منظر فقه شیعه اجرا شده است در حقوق بین الملل معاصر، حقوق بشر از حقوق بنیادین و غیرقابل انتقال تلقی میشود؛ حقوقی که زیستن نوع بشر، بر پایه آن استوار است. حقوق بشر نه به معنای حقوقی که افراد بشر دارند بلکه به معنای حقوقی است که انسانها صرفاً به دلیل انسان بودن از آن برخوردارند. یعنی برای برخورداری از آن حقوق، شرایط گوناگون اجتماعی، سیاسی و مذهبی در نظر گرفته نمیشود، بلکه فقط انسان بودن کافی است. به همین دلیل، حقوق بشر به لحاظ سرشتی که دارد، باید جهانی باشد و زمان و مکان نمیشناسد.
از این رو جهان شمولی یکی از ویژگیهای مهم حقوق بشر است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر بدان تأکید شده است و منشأ اقتدار حقوق بشر نیز از آن است. پرسش درخور توجه در اینجا، مفهوم مبانی و راز جهان شمولی بشر است. هویت ها و تفاوتهای گوناگون، خواه ناشی از باورهای مذهبی باشد یا از اختلافهای فرهنگی، سیاسی، نژادی یا قومی سرچشمه گرفته باشد، لازمه جهان شمولی حقوق بشر از دیدگاه فلسفی آن است که یا به همه فرهنگها توجه شود یا حداقل قدر مشترک همه نظامهای حقوقی اخذ شود. از دید جامعه شناختی نیز جهانی بودن آن مقتضی پذیرش حقوق بشر از سوی همه دولتها و ملتها است.
واژگان کلیدی: جهان شمولی حقوق بشر، قوانین نکاح، طلاق، فقه شیعه
مقدمه
حقوق بشر از حقوق بنیادین و غیر قابل انتقال در حقوق بین الملل معاصر تلقی می شود، حقوقی که زیستن نوع بشر بر پایه آن استوار است. حقوق بشر حقوقی است که انسان ها صرفا به دلیل انسان بودن از آن برخوردارند. یعنی برای برخورداری از آن حقوق، شرایط گوناگون اجتماعی، سیاسی و مذهبی در نظر گرفته نمی شود. بلکه فقط انسان بودن کافی است. جهان شمولی یکی از ویژگی های مهم حقوق بشر است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر1948 بر آن تاکید شده و منشاء اقتدار حقوق بشر نیز از آن است. اصطلاح «universality» به معنای جهان شمولی و عمومیت و شمول از «univers» گرفته شده است.
جهان شمولی به معنای سازگاری و همخوانی با همه فرهنگ ها و جهان بینی ها و شمول و فراگیری همه افراد انسانی در هر کجا است. حقوق بشر با تصویب و لازم الاجرا شدن منشور ملل اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و معاهدات گوناگون که در سطح جهانی و منطقه ای بسته شده مورد پذیرش دولت ها قرار گرفته است. - ایزدی فرد، 1391، ص - 11 اسلام حامی هر تلاش منصفانه و منطقی در کمک به هر انسانی، در هر کجا و هر راهی را که انتخاب کرده می باشد تا آنان بتوانند با کرامت، آزادی واحترام زندگی کنند.
مسلمانان به اکثریت گسترده ای از معاهدات بین المللی مرتبط با حقوق بشر اعتماد دارند. مسلمانان در ارتباط با این اسناد حق شرط هایی را دارند که این تحفظ ها را می توان در موضوعاتی از جمله ازدواج، مجازات اعدام و مفاهیم و ویژگی های آنان خلاصه کرد.در این تحقیق، محقق به دنبال پاسخگویی به سوالات و ابهامات است از جمله اینکه جهان شمولی حقوق بشر به چه معناست؟ مؤلفه های لازم آن کدامند؟ آیا حقوق بشر اسلامی جهان شمول است، نگاه فقه نسبت به جهان شمولی حقوق بشر چیست؟ تحلیل و بررسی علمی جهان شمولی حقوق بشر و تاثیر آن بر قوانین نکاح و طلاق فقه شیعه مستلزم طرح برخی مباحث بنیادین است که در این تحقیق به دنبال یافتن پاسخی جامع و علمی هستیم. - گرجی، - 106 : 1384
اهمیت و ضرورت
بررسی جهانی شدن حقوق بشر از جمله در موضوعات احوال شخصیه و ازدواج و طلاق با توجه به اهمیت آن از حساسیت فوق العاده برخوردار است. اهمیت و جایگاه حقوق بشر در نظام بین المللی و سایر نظام ها از جمله نظام حقوقی اسلامی و فقه شیعه و ارتباطات آنها از مسائل و دغدغه هایی است که محور بحث های زیادی می باشد بررسی چالش ها و ابهامات فراروی جهان شمولی حقوق بشر در زمینه ازدواج و طلاق. امروزه ازدواج و طلاق در بحث احوال شخصیه از موضوعاتی است که د محافل مختلف داخلی و بین المللی مطرح می باشد. که گاهی ممکن است به عنوان عاملی برای فشار و یا زیر سوال بردن و یا بهره برداری سیاسی از آن مجامع مختلف مطرح باشند که ضرورت بررسی علمی برای برطرف کردن این شبهات و ابهامات می تواند حائز اهمیت فراوان باشند. - صفایی و دیگران،1384، ص - 203 اهداف تحقیق
اهداف علمی
بررسی و تبیین جهان شمولی حقوق بشر و تاثیر آن بر قوانین نکاح و طلاق فقه شیعه
اهداف کاربردی :
انجام این تحقیق در ارتقاء وجهه و تصویر بین المللی جمهوری اسلامی ایران در این موضوع تاثیر قابل ملاحظه ای داشته و بستر مناسبی را جهت شفاف سازی و ارائه راه کارهای اجرایی فراهم می سازد. نتیجه تحقیق و بررسی پیرامون موضوع قابل بهره برداری چند منظوره خواهد بود.
سوالات تحقیق:
-1فرآیند جهانی شدن حقوق بشر بر قوانین نکاح و طلاق در فقه شیعه می تواند در روند تطابق فرهنگی و تحمیل ازرش های بیگانه مؤثر باشد؟
-2 جهان شمولی حقوق بشردر صورتی که اصل متغیرپذیری آن پذیرفته شود قابل انطباق با موزاین اسلامی نیز می باشد؟
-3 معیارها و موازینی که در اسلام به عنوان حقوق ذاتی یا اکتسابی ثابت بشر پذیرفته شده اختصاص به ملت، یعنی امت اسلامی ندارد و مخاطب و مکلف در نظام حقوق اسلام همه بشریت است؟
سوابق تحقیق
بررسی هایی که در منابع کتابخانه ای و مقالات ارائه شده در اینترنت انجام شده حاکی از آن است. که مقالات متعددی در این زمینه نوشته نشده است مقالات موجود تنها به بررسی یکی از اهداف و آرامان ها پرداخته و به طور جامع و کلی همه اهداف را مورد بررسی قرار نداده و بیشتر اطلاعات در این زمینه سایت سازمان ملل متحدد و کتب فقهی می باشد که آن را مورد بررسی و پژوهش قرار داده اند. برخی از منابع انگلیسی و فارسی موجود تحت عنوان اعلامیه جهانی حقوق بشر و کتب فقهی که د رساله حاضر مورد استفاده قرار گرفته اند عبارتند از :
در 18 دسامبر 1979 طی قطه نامه 34/180مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید و در سوم سپتامبر 1981 با گذاشتن سی روز از تودیع بیستمین سند الحاق یا تصویب لازم الاجرا شد. مسئله تساوی زن و مرد از جهات مختلف و رفع ه گونه تبعیض بین آنها در برخورداری از مواهب زندگی و حقوق اجتماعی و سیاسی در همه اسناد بشری سازمان ملل از منشور ملل، اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین الملل حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، .. مطرح شده و مورد تاکید قرار گرفته است و لذا این اساس نامه را کافی برای تساوی میان زن و مرد ندانسته اند. - صفایی و دیگران،1384، ص - 203 . 2 جواد آملی، عبداالله، 1312 مرکز نشر اسراء چاپ هشتم 1389 سلسله بحث های فلسفه دین فلسفه حقوق بشر در این کتاب نویسنده به مسائل مربوط به دین و تعریف حق و اعطای آن حقوق از جانب خداوند اشاره می کند و تفاوت میان حقوق بشر و حقوق بشر اسلامی را مورد بررسی قرار می دهد از نقطه نظر دینی و به احصاء کردن حق و انواع حقوق افراد پرداخته است.
. 3 سجادمنش، لطف االله 1374، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی نقد الحاق، بررسی حقوقی الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان چاپ دوم در این کتاب نویسنده به بررسی اجمالی تساوی حقوق و تعریف تبعیض در مفهوم و اصطلاح لغوی پرداخته و موارد اشتراک و اختلاف در حقو ناشی از طلاق را بیان کرده است.» مورد استراک کنوانسیون و قانون های جمهوری اسلامی در حقوق خانوادگی زن به شرح زیر است:.1 حق تشکیل خانواده و ازدواج برای زن و مرد البته ممکن است در مفهوم و ماهیت و هدف از ازدواج بین آن دو اختلاف باشد. .2 در خصوص حقوق دوران زناشویی قانون ها و مقررات جمهوری اسلامی برای زنان حقوقی قایل شده است که در کنوانسیون ذکری از آن به میان نیامده است. .3 حق حضانت و...«
روش کار :
روش تحقیق توصیفی تحلیلی با رویکرد تطبیقی است در این روش محقق علاوه بر تصویر سازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونگی وضعیت موجود می پردازد. به طور خاص در پژوهش حاضر پس از تبیین کلیات بحث به تحلیل چیستی و چرایی موضوعات مبتلاعه آثار علمی آنها در رویه حاضر و نتایج حاصل از تغییر رویکرد پرداخته خواهد شد.گرد آوری اطلاعات در این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای می باشد ابزارگرداوری اطلاعات به روش کتابخانه ای صورت گرفته است و با بررسی کتب و مقالات فارسی و انگلیسی ارائه شده در این زمینه و همچنین برخی کتب فقهی در مورد تاثیر حقوق بشر بر طلاق و نکاح فقه شیعه پرداخته شده است.بدین منظور ابزار گرد آوری اطلاعات شامل کتب، مقالات و فیش برداری است.
تعریف نکاح و انواع آن
در قانون مدنی ایران از نکاح، تعریفی به عمل نیامده است، در اکثر فقهی نیز تعریف از نکاح نشده است، بهر حال شکل نیست که در زبان فارسی در حال حاضر ما به ازای نکاح همان عقد ازدواج و یا وضعیت حاصل از آن عقد است.
انواع نکاح :
انواع نکاح عبارتند از :
الف - نکاح دائم
ب - نکاح منقطع
نکاح دائم :
همانطوری که در خصوص تعریف نکاح اذعان شد، نکاح رابطهای است زناشویی که ما بین دو جنس مخالف زن و شوهر منعقد میگردد و در این نکاح که به صورت دائمی و ابدی میباشد هر دو نفر زن و شوهر از یکدیگر ارث میبرند و تمامی احکام ازدواج در این خصوص همانند نفقه، عدّه، ارث، مهریه جاری میگردد.
نکاح منقطع یا موقت یا متعه
این نکاح بر خلاف نکاح دائم به صورت موقت میباشد و در این نکاح تعیین مدت شرط نکاح میباشد. اما همانند نکاح دائم یک نوع ازدواج و همسری است و هر 2 نوع مشمول عنوان زوجیت بوده و بسیاری از احکام و آثار مشترکند و تنها در موارد محدودی با هم متفاوتند، بنابراین این اختلاف یک نوع
