بخشی از مقاله
چکیده
زمینشناسی زون ارسباران را عمدتا سنگهاي آتشفشانی, آتشفشانی-رسوبی و کالک آلکالن ائوسن تا پلئیستوسن فوقانی با بیسمنت کرتاسه - با ترکیب آهکی , آتشفشانی-رسوبی و سنگهاي دگرگونی متعلق به این دوره - تشکیل میدهد.این محدوده, از دوره پالئوسن تحتانی در اثر شروع و تکامل فرایندهاي تکتونیک و فرورانش, شاهد ایجاد فعالیتهاي ماگمایی وسیعی بوده است. این فعالیتها از اواخر کرتاسه-پالئوسن در وضعیت تکتونیکی حاشیه قارهاي و با فعالیتهاي آتشفشانی گسترده و با گرایش شبه تولئیتی -کالک آلکالن در یک پوسته قارهاي نازك, نزدیک به محل گودال عمیق دریاي مزوتتیس آغاز شده و تا اواخر ائوسن-الیگوسن با انجام فعالیتهاي ماگماتیسم شوشونیتی تداوم داشته است.
مطابق مطالعات پترولوژیکی و ژئودینامیکی بر روي روند آلکالینیتی سنگها و تعیین سن انجام شده بر روي این توالی، بر روي هفت نمونه در یک پروفیل شمالی –جنوبی بروش آرگون-آرگون، تعیین گردید که فرورانش در این زون، برخلاف تصور خیلی از زمینشناسان، جنوب به شمال نبوده و جهتی معکوس نشان میدهد. بنابراین، این موضوع میتواند به یک فرضیه پرچالش که این بخش از کشور را ادامه روند ارومیه-دختر و مربوط به فرورانش عربی میدانند، خاتمه دهد.
کلیدواژهها: متالوژنی آدربایجان، جهت فرورانش، کمان ارسباران، ماگماي شوشونیتی
مقدمه
زون متالوژنی ارسباران, در دو سوي مرز ایران و ارمنستان واقع شده است. این منطقه, در بین طولهاي شرقی 46º درجه تا47 º,50´ و عرضهاي شمالی 38º تا 39º درجه را شامل میشود. بر اساس مطالعات - حسن-پور، ;1389 مختاري، 1388، سهرابی، , - 1394 کمان ماگمائی ارسباران, مراحل تکوین و تکامل تکتونیکی و ماگمایی خود را متفاوت از کمان ماگمایی ارومیه-دختر از کرتاسه تا میوسن و پلیوسن طی کرده است - شکل. - 1زمینشناسی این محدوده را عمدتا سنگهاي آتشفشانی, آتشفشانی-رسوبی و کالک آلکالن ائوسن تا پلئیستوسن فوقانی با بیسمنت کرتاسه - با ترکیب آهکی, آتشفشانی-رسوبی و سنگهاي دگرگونی متعلق به این دوره - تشکیل میدهند.
ارسباران, از دوره پالئوسن تحتانی در اثر شروع و تکامل فرایندهاي تکتونیک و فرورانش, شاهد ایجاد فعالیتهاي ماگمایی وسیعی نیز بوده است. این فعالیتها از اواخر کرتاسه-پالئوسن در وضعیت تکتونیکی حاشیه قارهاي و با فعالیتهاي آتشفشانی گسترده و با گرایش شبه تولئیتی -کالک آلکالن در یک پوسته قارهاي نازك, نزدیک به محل گودال مزوتتیس آغاز شده و در اواخر ائوسن-الیگوسن با ماگماتیسم شوشونیتی تداوم یافته است. تغییر ترکیب سنگ منشا ماگماي مادر - از پریدوتیت لرزولیت آمفیبولدار در پالئوسن به پریدوتیت فلوگوپیت و گارنتدار در الیگوسن - با دخالت بیشتر پوسته قارهاي توام شده است - حسن پور، . - 1393
در الیگوسن, تودههاي گرانیتوئیدي مختلف و وسیعی با گرایش غالب کالک آلکالن معمولی تا پرپتاسیمدار در این زون شروع به جایگزینی کردهاند. توده نفوذي - باتولیت - اردوباد با ترکیب سنگی متغیر از دیوریت تا گرانودیوریت در شمال غرب کمان, توده نفوذي شیور و تودههاي موجود در شرق و جنوب شرق اهر بیشتر با ترکیب گرانیتی-مونزونیتی در قسمت شرق و جنوبشرق کمان و تودههاي با ترکیب گابرو تا گرانیت و استوكهاي نیمه عمیق سونگون و هفتچشمه با ترکیب متغیر از دیوریت تا گرانودیوریت در قسمت مرکزي تا شمالغرب کمان, از آن جمله هستند. و در نهایت تودههاي نفوذي میوهرود و مزرعه-انجرد عمدتا با ترکیب میکروگرانیت در آخرین مراحل تکامل تکتونیکی و ماگمایی, در این کمان بوجود آمدهاند.
مواد و روش ها
مطابق مطالعات پترولوژیکی بر روي روند آلکالینیتی سنگها و تعیین سن انجام شده در این توالی، تعداد هفت نمونه سنگی در یک پروفیل شمالی –جنوبی برداشت شد. این نمونهها بعد از انجام مراحل مختلف جدایش کانیهاي سنگ، جهت آنالیزبروش آرگون-آرگون به دانشگاه بریتیش کلمبیاي کانادا، ارسال گردید.
بحث و نتایج
طبق مطالعات مختلف - حسنپور، 1389، آقازاده، 1390، مختاري، 1388، سهرابی، - 1394 که در زون ارسباران صورت گرفته، سنگهاي تولئیتی و کالکآلکالن کم پتاسیم پالئوسن-ائوسن تا سنگهاي شوشونیتی ائوسن در این زون پدیدار شده است. طبق مطالعات جامع صورت گرفته توسط حسنپور، 1389 که دسته بندي ذیل را در این زون انجام داده است:
-افزایش مقدار پتاسیم از پالئوسن بطرف ائوسن پایانی - از کالکآلکالن کم پتاسیم تا شوشونیتی - طبق نمودار و نسبت به زمان و مکان - شکل . - 4
-افزایش نسبی آلایندگی پوسته قارهاي در تولید مذابهاي شوشونیتی بدلیل افزایش ضخامت پوسته و چیرگی رژیم فشارشی در پایان فاز پیرنه - جدول - 1
-افزایش نسبی نسبتهاي Sm/Yb , La/Sm - بدلیل افزایش غنیشدگی گوشتهاي - شکل - 3
-افزایش تفکیکشدگی از عناصر نادر خاکی - La/Yb - - بدلیل تغییر سنگ منشا ماگماها -
