بخشی از مقاله
چکیده
انسان موجودی اجتماعی است و به همین دلیل از لحظه تولد تا آخر عمر در اجتماع به سر می برد و دائما در تعامل با انسا نهای دیگر می باشد. امروزه داشتن مهارت های اجتماعی رکن لازم و اساسی زندگی اجتماعی بوده و فقدان آن می تواند باعث آسیب های فردی و اجتماعی فراوانی گردد. لذا مدارس، که نقش بسیار مهمی در رشد اجتماعی دانش آموزان دارند، باید بهترین نقش را در این مورد ایفا نمایند.
زیرا دانش آموزان به دلیل نقش مهمی که در اداره آینده کشور به عهده دارند و مدیران اصلی در اداره آینده کشور محسوب می شوند لازم است که به آسیب شناسی اجتماعی و حاشیه نشینی دانش آموزان پرداخته شود. این تحقیق نیز با همین هدف در بین 50 دانش آموز دبیرستان شبانه روزی در نوک آباد شهرستان خاش انجام گرفت. نتایج آزمون T تک نمونه ای حاصل از این است که فرضیه این تحقیق با معناداری0/000 اثبات و مشخص شد حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی موجب عدم افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان می شود و از بین شاخص های مورد بررسی جهت حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی دانش آموزان نیز شاخص دوستان ناباب و پایین بودن اعتماد بنفس با میانگین2/46 بیشترین میانگین را کسب نمودند.
مقدمه
اجتماعی شدن فرایندی است که راههای زندگی در جامعه را به انسان می آموزد، موجب رشد شخصیت او می شود و ظرفیت های او را در جهت انجام وظایف فردی به عنوان عضو جامعه، توسعه می دهد. اجتماعی شدن یا آموختن چگونه اجتماعی زیستن، در رشد و تعالی فرد و نیز جامعه نقش محوری دارد. اجتماعی شدن حاصل ساز و کار اصلی روانی- اجتماعی تکوین شخصیت است - ملک پور و پیام، - 37 :1383، در واقع جنبه اجتماعی رشد فرد، پایه و اساس زندگی انسانی او را تشکیل می دهد و ادامه زندگی انسان جز در جامعه جریان پیدا نمی کند. افراد وقتی از نظر اجتماعی"رشد یافته" محسوب می شوند که به سطحی از مهارت در روابط اجتماعی دست یافته باشند تا بتوانند با مردم به راحتی زندگی کنند و سازگاری داشته باشند.
بنابراین فعالیت های آموزشی هر کشور را می توان سرمایه گذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست. هدف اصلی این سرمایه گذاری توسعه انسانی است. به عبارت دیگر هدف فعالیت های آموزشی رشد آگاهی و توانایی های بالقوه ی انسان است - سیادت و کاوه پور ابرقویی،. - 69 :1383 امروزه مسائل و آسیب های اجتماعی ناشی از تحولات سریع جوامع انسانی از موضوعات مهمی است که همواره ذهن روان شناسان، جامعه شناسان و اندیشمندان اجتماعی را به خود مشغول ساخته است. بر این اساس، روند تحولات اجتماعی، قدرت سازگاری و انطباق افراد و گروه های اجتماعی را کاهش داده است و در ا ین میان برخی اقشار و گروه های اجتماعی در معرض آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایرین قرار دارند.
یکی از این گروه های آسیب پذیر،کودکان و نوجوانان و به خصوص دانش آموزان هستند - نجفی و همکاران، - 145 : 1392 با توجه به این امر یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش، نیل به سازگاری اجتماعی و برقراری رابطه مفید و مؤثر با دانش آموزان و پذیرش مسئولیت اجتماعی است؛ بنابراین آموزش مهارتهای اجتماعی که چنین دانش آموزانی به آن ها نیاز دارند، ضرورت دارد. در حال حاضر بسیاری از محققان اتفاق نظر دارند که بیش تر رفتارهای اجتماعی آموختنی هستند، زیرا دانش آموزانی که در محیط های نامناسب بزرگ شد ه اند، از لحاظ اجتماعی رفتارهای نامطلوب دارند - هارجی و همکاران، 1994 ؛ ترجمه بیگی و فیروز بخت، - - 1377 بیش تر روا نشناسان بر این باورند که مهارتهای اجتماعی مجموعه رفتارهای فراگرفته و قابل قبولی است که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه مؤثر داشته باشد و از عکس العمل نامعقول اجتماعی خودداری کند.
همکاری، مشارکت با دیگران، کمک کردن، آغازگر برقراری رابطه، تقاضای کمک کردن، تعریف و تمجید از دیگران و تشکر و قدردانی کردن، مثال هایی از مهارت های اجتماعی به شمار می آیند. بررسی های متعدد نشان می دهد نارسایی در مهارت های اجتماعی تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان می گذارد وغالباً به بروز مشکلات سازگاری منجر میشود - بهپژوه و همکاران، . - 167 :1389 لذا از آن جا که آموزش و پرورش زیر بنای توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است، بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان میدهد که همه این کشورها از آموزش و پرورش توانمند و کارآمد برخوردار بوده اند.
- سیاهپوش و همکاران، . - 8-9 :1390 بنابراین توجه بیشتر به تعلیم و تربیت مهمترین عامل پیشرفت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جامعه است که تأثیر آن متوجه جامعه و خانواده است و مدارس میتوانند آموزشهای لازم جهت ارتقاء سلامت و جلوگیری از آسیب دیدگی را ارائه دهند - برزگری، . - 55 :1391 پژوهش حاضر با توجه به مطالعات اندکی که در ایران انجام گرفته است، در صدد بررسی حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی دانش آموزان در بخش نوک آباد شهرستان خاش و در راستای پاسخگویی به فرضیه زیر انجام گرفته است:
- حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی موجب عدم افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان می شود.
پیشینه
هاک و همکاران - 1999 - ، در تحقیقات خود بیان کردند که بروز آسیب های مدرسه ای در پسران دانش آموز بیش تر از دختران است در این تحقیق آمده است که با افزایش سن پسران بروز آسیب ها هم بیش تر می شود. ولش و همکاران - - 2001، قابلیت های اجتماعی و تحصیلی بررسی کردند آنان 163 دانش آموز دوره ابتدایی را به صورت تصادفی برگزیدند. قابلیت های اجتماعی دانش آموزان را معلمان تعیین کردند و پیشرفت تحصیلی آنان با نمرات ریاضی و زبان مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان داد پیشرفت تحصیلی با قابلیت اجتماعی افراد ارتباط مستقیمی دارد.
به عقیده گیلمن - - 2009، دانش آموزان به راهنمایی، تشویق و تمرین در جمع آوری ذخیره سازی و تحلیل نصیحت و مباحثه در مورد آن نیاز دارند، اگر این نیازها به طور ساختارمند کشف نگردد رضایت بخشی های عقلانی حاصل نمی شود. شهیم - - 1382، در پژوهش خود مهار تهای اجتماعی و مشکلات رفتاری در دو گروه از کودکان عادی و مبتلا به اختلال های یادگیری در خانه و مدرسه مقایسه کرد و نشان داد والدین، کودکان عادی را در زمینه کسب مهارت های اجتماعی در خانه بهتر از کودکان مبتلا به اختلال های یادگیری ارزیابی می کنند. میانگین نمرات کودکان عادی در زمینه همکاری و مسئولیت پذیری به طور معناداری بیش تر از کودکان مبتلا به اختلال های یادگیری است. افزون بر این، کودکان مبتلا به اختلال های یادگیری بیش تر از کودکان عادی مشکلات رفتاری در خانه داشته اند.
مبانی نظری
تعریف آسیب شناسی
ترکیب آسیب شناسی یا Pathology از علوم پزشکی به علوم اجتماعی وارد شده و در اصل به معنای مطالعه علل بیماری و عوارض و علایم غیرعادی است و در اصطلاح علوم طبیعی به معنای مطالعه و شناخت عوامل ب ینظمی ها در ارگانیسم انسانی جهت درمان بیماری های جسمانی است این واژه از ریشه یونانی path = patho به معنای رنج و محنت وLogy به معنای دانش ترکیب شده است. برگر و لوکمان این اصطلاح را در حوزه مسائل اجتماعی به معنای وضعیت غیرمتعارف و انحرافی که به اصلاح نیاز دارد، به کار برد ه اند آسیب شناسی اجتماعی به شناخت علل و عوامل، نشانه ها و علایم آسیب پذیری انسان در جامعه و زندگی اجتماعی، اعم از تربیتی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ... می پردازد . - چراغ چشم، . - 156 :1386
نگاهی به عوامل آسیب زا
-1 تأکید بر آموزش و بی توجهی به مسائل تربیتی و اخلاقی در مدارس
آموزش محض نمی تواند نیل به مقاصد تربیتی را تضمین کند و انسان های وارسته و پایبند به ارزشها را به جامعه تحویل دهد .چه بسا زندگی انسانها بدون بهر همندی از دانش و معلوماتی اخلاقی با رعایت عملی موازین اخلاقی تا حدودی بهتر و مؤثرتر به پیش رود .دانش و سوادی اخلاقی به تنهایی کارساز نیست و نه تنها انسان را به مراتب عالی کمال و زندگی ارزشی نمی رساند، بلکه حتی دشواری ها و مشکلات زندگی وی را نیز درمان نمی کند؛ به عبارت دیگر آموزش به تنهایی در تکام لبخشی، سلامت افزایی و درمان مشکلات و آسیبها نمی تواند راهگشا باشد. ناکارآمدی مدرسه در زمینه تربیت اخلاقی، تنها معلول بی توجهی و غفلت نیست. در بسیاری از موارد، امور تربیتی و فعالیتهای مربوط به پرورش اخلاقی دانش آموزان، به دلیل تغییر خط مشی ها و گرایش مربیان به دیدگاه های مختلف، در آغاز کار متوقف شده و یا به تغییراتی جدید منتهی شده است.
اگر برای فعالیتهای تربیتی براساس ارز شهای انکارناپذیر و ثابت و مطابق با هنجارهای اسلامی - انسانی الگویی تهیه و تصویب گردد، از این آشفتگی سلایق و سیاستها می رهیم و در روند تحصیلی دانش آموزان رشد وتعالی فضایل اخلاقی و رفتاری نیز شاهد خواهیم بود. به راستی علت چیست که صرف دقت و هزینه برای ترمی یا سالی بودن واحدهای درسی به عنوان اصل بحث برانگیز مورد توجه است، اما ارائه الگوها و شناخت در زمینه های مختلف ارزشی به حاشیه رانده شده است. برای تهیه چنین برنامه هایی به شناخت شرایط مختلف دانش آموزان، مدارس، اجتماع شهری و روستایی و مولفه های دیگر نیاز است.
