بخشی از مقاله
چکیده :
در دهه های اخیر، پدیده هایی چون صنعتی شدن، تراکم جمعیت، امنیت، فشار ترافیک، از میان رفتن حس همسایگی و کاهش روابط خویشاندی، کاهش عواطف اجتماعی، مهاجرت، حاشیه نشینی و تضاد و تجدد و ... کلان شهرها را پذیرای آسیب های اجتماعی بسیار کرده است. آسیبهای اجتماعی من جمله حاشیه نشینی معلول عواملی سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است. حاشیه نشینان فشارسنجهای زنده ی جوامعی هستند که در وضع تنش آلودی قرار دارند. وضع آنها زا یده ی برخی از پدیدههای اجتماعی امروز است که می توان مهمترین آنها را شهرنشینی شتابان، رشد سریع جمعیت و اختلاف فاحش درآمدها و عدم برنامهریزی آمایشی برای یک سرزمین در حال تحول دانست و مه متر از همه اینکه، رشد این پدیده را میتوان در مناطق ساحلی به دلیل رواج فعالیت های کاذب جستجو نمود.
فاصله ی طبقاتی، نبود درآمد کافی، توسعه ی ناهمگن و بدتر از همه، بدآموزی تربیتی و عدم قانونمندی مملکت در نظام فکری و برنامهریزی زندگی بر افراد یک جامعه اثر میگذارد و پایه های امید به زندگی را برای آنان سست می نماید و سبب مهاجرت می گردد. در این پژوهش محله های توسعه نیافته شهری را معادل حاشیه نشینی می گیریم و به بررسی رابطه ی بین حاشیه نشینان و مشکلات آنها به خصوص هنجار شکنی و مشاغل کاذب در مناطق ساحلی می پردازیم و ویژگی های فرهنگی - اجتماعی حاشیه نشینان و آسیب های فرهنگی و اجتماعی آنان با توجه به امکانات کاربردی اجرایی آن به منظور حل این معضل بررسی، تجزیه و تحلیل و ارایه طریق می شود.
واژگان کلیدی : حاشیه نشینی، مشاغل کاذب، برنامه ریزی آمایشی
مقدمه:
بخش دردناک همیشه همراه شهرهای ایران، معلول سایه ی دردسر آفرینی به نام حاشیه نشینی، کپرنشینی، زاغه نشینی بوده اند که چون بختکی، از یک سو محصول فضولات پالایش نشده ی اقتصاد نامتوازن شهری و فرهنگ فقر و از سوی دیگر خود صادر کننده ی فهرست ناهنجاری و کژمداری رفتاری به شهرها و شهری ها هستند. - روزنامه ایران، ٌََُ - رشد شتابان شهرنشینی و افزایش میزان مهاجرت روستاییان به شهرها مسئله ی حاشیه نشینی و مسکن نامناسب را پدید آورده است. دراثر مهاجرت، ترکیب جمعیت شهرهای بزرگ به کلی جنبه یطبیعی خود را از دست می دهد، مهاجرت های روستایی و رشد سریع شهرنشینی و ظهور حاشیه نشینی کمبودها و مضایق زندگی شهری، کمبود مسکن و نارسایی های آن همراه با رشد بیکاری و عدم اشتغال مناسب، زمینه ی جرم زایی و آسیب های اجتماعی را فراهم ساخته است.
حاشیه نشینی درمناطق ساحلی مولود توسعه ی برون زای کشور و محوریت یافتن شهر به عنوان کانون تحولات صنعتی، توسعه ی اقتصادی و نوسازی است. - پیران، ًٌََ، ص ٌَ - تمرکز ارائه ی خدمات در شهرها و به حاشیه رانده شدن روستاییان سبب مهاجرت آنان به شهرها و روی آوردن به زندگی حاشیه نشینی شده است. هحاشینشینی امروزه در بسیاری از شهرهای جهان به عنوان یک پدیده ی ناهنجار بهچشم میخورد که نشانگر رشد بی برنامه در توسعه ی کالبدی و فیزیکی شهرها است و بهصورت یک مشکل اساسی برای مدیران شهری و مسؤلین مربوطه مطرح است به طوری که در اکثر مواقع نیز قادر به حل این مشکل نیستند. چون مناطق حاشیه نشین ضمن فقدان هویت فرهنگی، مظهر فرهنگ خاصی است که با سایر مناطق کاملاً فرق دارد . غیرمتجانس، بیگانه و در عین حال حاوی مفسدههای اجتماعی نظیر اعتیاد، فحشاء، فقر و فلاکت، دزدی، تکدی و موجد و اشاعه دهنده ی سایر جرا یم و بزهکاری ها و یا آسیب های فرهنگی و اجتماعی شهری است.
این محله ها علاوه بر مفسده ها و آسیبهای اجتماعی یاد شده، کانون های بدآموزی فرهنگی ازسطوح خردسالان تا قاچاقچیان حرفهای و یا جنایتکاران بینالمللی است . اکثر کسانی که در شرایط اجتماعی نابهنجار، دست و پا میزنند و یا به آخر خط رسیده اند به این محله ها پناه می برند. روش تحقیق در این تحقیق پژوهشگر ضمن مراجعه به اسناد و مدارک نظری، از روش مصاحبه نیز استفاده کرده است؛ یعنی روش بهکار رفته در تحقیق حاضر عمدتاً از نوع مختلط می باشد. در آن، محقق ابتدا به بررسی ادبیات موضوع در زمینه ی ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی حاشیه نشینان در نواحی ساحلی پرداخته است و بعد ضمن پیدا کردن آمادگی لازم به لحاظ نظری در بخش عملی به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پرداخته است.
اهداف وسوالات تحقیق:
زندگی شهری همواره دستخوش تأثیر و تأثر نیروهای دخیل در بستر شهرها است و سلامت شهروندان نیز از تأثیر نیروهای عمل کننده و ارائه دهنده خدمات حاصل می شود تا بتواند در جهت ساماندهی، توسعه و تعالی زندگی شهروندان تلاش کند، با عنایت به اینکه تأمین سلامت اجتماعی و فرهنگی شهروندان در توسعه ی درون شهری نقش بسیار اساسی دارد بنابر این بررسی فوق دارای اهداف زیر می باشد.
ٌ- شناخت مشکلات و آسیب های اجتماعی مناطق حاشیه نشین ساحلی.
ٍ- تلاش برای تحقق سلامت اجتماعی و فرهنگی، از طریق کنترل و کاهش مسائل اجتماعی. َ- شناسایی محلات جرم خیز در این مناطق.
ُ- معرفی بسترهای بروز رفتارهای انحرافی در این محلات. مفاهیم حاشیهنشینی
حاشیه نشینی اصطلاحی است که به محله های مسکونی غیر متعارف و متداول شهری اطلاق میشود . - ستوده ،ٌَّْ، ص ْْ - حاشیهنشینی از دیدگاه محققان و دستاندرکاران مطالعات اجتماعی و اقتصادی تعابیر و مفاهیم گوناگون دارد، چنانکه بعضی از جامعه شناسان ایرانی معتقدند: حاشیه نشینان کسانی هستند که در سکونتگاههای غیرمتعارف با ساکنین بافت اصلی شهر زندگی میکنند. - زاهدزاهدانی، ٌَِِ،ص ٍّ - بیشتر صاحبنظران خارجی که تجربه ی بیشتری در این گونه مطالعات دارند ، مفاهیم جالب توجهی ارایه دادهاند که نمونههایی از آن در اینجا ذکر میگردد: 1 -حاشیه نشینان گروههای اجتماعی هستند که در شهرها پدید میآیندحاشیه. نشینان شهری معمولاً بر سر دو راهی مرحله ی انتقال اجتماعی هستند.
