بخشی از مقاله
چکیده
ایده شهر خلاق،مبحثی جدیدی در مطالعات شهری است که بر بهتر شدن محیط زندگی و ارتقاء کیفیت زندگی به واسطه تفکرات نو،شهروندان تاکید دارد و شهر اسلامی هم بیانگر هویت ویژه ی فرهنگی، اجتماعی و تاریخی خاص ساکنان آن است با توجه به اینکه تمرکز اصلی شهر خلاق بر روی مردم - خصوصا کودکان - است و انسان هم یکی از عناصر اصلی ظهور شهر اسلامی است و اشتراک بین مردم و کالبد در هر شهر،فرهنگ آن شهر را می سازد و نکته حائز اهمیت در طراحی شهر خلاق، توجه ویژه به فرهنگ می باشد و در این تحقیق که از نوع کاربردی می باشد از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی مبتنی بر تحلیل محتوا استفاده شده است و با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای به تحلیل موضوع پرداختیم،نتایج تحقیق نشان می دهد که معیار های شهر خلاق و شهرسازی ایرانی و اسلامی با هم تطبیق دارند و از طریق فرهنگ سازی که نقطه مشترک آنها می باشد می توان با محوریت قرار دادن اصول و ارکان شهر خلاق و با حذف موارد خلاف عرف و فرهنگ بومی و جایگزینی ارزش های معنوی و مادی برجسته ، نسبت به باز تعریف اصول شهر خلاق ایرانی اسلامی اقدام نمود و به این مهم دست یافت..
واژگان کلیدی: خلاقیت،شهر اسلامی،فرهنگ سازی.
این مقاله بر مبنای پایان نامه کارشناسی ارشد خانم صبا برهانی با عنوان " - طراحی فضای شهری با تاکید بر ایجاد فضای خلاق با استفاده از تکنیک آزمون افتراق معنایی - "، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، گروه معماری و شهرسازی و به راهنمایی استاد " جناب آقای دکتر سید محمدرضا خطیبی "، نگاشته شده است.
.1مقدمه
عصر جهانی شدن و اطلاعات رقابت اصلی برای دستیابی ایده هاست و شهرها به عنوان مراکز اصلی پرورش و جذب ایده ها نقشی محوری در این رقابت دارند. از این رو شهرها سعی می کنند زمینه را برای بروز ابتکارات، نوآوری ها و خلاقیت ساکنین خود و نیز جذب نیروهای فکری و خلاق فراهم آورند. برای اینکه محیط شهری بتواند منجر به ظهور خلاقیت افراد شده و نیز افراد خلاق را از بیرون جذب نماید باید حائز شرایط و ویژگی های خاصی باشد . فلسفه شهر خلاق آن است که در هر شهری همیشه ظرفیتی بیشتر از آنجه ما در وهله اول تصور می کنیم وجود دارد. - توکلی،حسین پور، - 1392 کودکان و نوجوانان، اساس وجودی شهر خلاق هستند و باید محیط پرورش آنها به گونه ای باشد که زمینه برای بروز خلاقیت ایجاد شود،همچنین پایه های شهر خلاق را می توان در سه زمینه اقتصاد،مکان و فرهنگ در نظر گرفت که متاسفانه اکثر شهرهای ایران با دارا بودن تمام شاخص های شهر خلاق به علت عدم وجود رسیدگی و توسعه ی پتانسیل های موجود،هویت وسرزندگی خود را از دست داده است.
هویت شهری نیز بازتابی از تمام سنت های مردم محلی، فرهنگ و آرمانی است که با هم گروه بندی می شوند Aly, - - Shafik,2011 با توجه به این عوامل، در شهر، هر مکان، یا به عنوان محیطی دوستانه و راحت که فرصت هایی برای توسعه و تحقق خود دارد و یا به عنوان محلی تهدیدآمیز و خطرناک، که اثرات منفی واقعی و بالقو های را فراهم می کند ، متفاوت درک خواهد شد Kruzhkova,Olga - - V, 2013شهر اسلامی نیز از این تحولات بی نصیب نمانده و تغییر چهره داده است قالب و محتوای شهرهای اسلامی بر سه محور مهم، یعنی محلی برای سکونت، مکانی برای عبادت و در نهایت فضایی برای تجارت شکل گرفته است عناصری از شهر اسلامی که از یک سو تامین کننده ی این نیازها باشد و از سوی دیگر در پهنه ی سرزمین اسلامی ایجاد هویت متمایز می نمایند عبارتند از مسجد جامع، بازار و محله های مسکونی موحد و دیگران، - 1391 این مقاله قصد دارد نقاط مشترک فضای شهری خلاق با تاکید بر شهرسازی ایرانی اسلامی را معرفی و راه های دستیابی به آن را بیان کند تا بتوانیم به شهر خلاق با رویکرد شهرسازی ایرانی و اسلامی برسیم. شهر خلاق از جمله مباحث نو و کاربردی است که بسیاری از شهرهای پیشرو دنیا در خصوص آن برنامه ریزی های لازم را انجام می دهند.
ایده ی شهر خلاق به این مسأله تاکید دارد که همواره در نگاه اول امکانات بالقوه ای در شهرها وجود دارد که اگر مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گیرد، می تواند در شکوفایی خلاقیت محور شهرها اثرات پایداری داشته باشد با اینکه پایه ی خلاقیت شهری شاخص های فرهنگی است، ولی دامنه وسیع پتانسیل های شهری از سرمایه ی انسانی و اجتماعی گرفته تا امکانات فرهنگی، آموزشی، علمی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و زمینه ی بروز و نمود خلاقیت را دارند این تئوری با تلفیق آموزه های متخصصین علوم اجتماعی، جامعه شناسی و برنامه ریزی شهری نقش متحدکنندگی بی نظیری در نیل به تحول و دگرگونی شهری را بازی می کند شهر خلاق ابتکار جدیدی برای گذار شهر از حالت ایستایی به تکامل داشته و توجه توأمان به فناوری، زیرساخت ها، بخش های تولیدی و منابع انسانی را تأکید می کند . - Vickery, 2011:4 -
با بررسی شاخص های شهر خلاق مشخص می شود که تعدادی از شاخص های شهر خلاق با فرهنگ و هویت ایرانی مغایرت دارد لذا برای عینیت بخشیدن به بومی سازی شاخص های شهر خلاق توجه به اصول جغرافیای فرهنگی، طراحی و برنامه ریزی شهری متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی ضرورت دارد از آنجایی که بیش تر شاخص های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی قابلیت تجلی در بافت مکانی و فضایی شهر را دارد، می توان گفت بافت مکانی و فضایی شهرها رابطه و تأثیر متقابلی با بافت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی شهرها داشته آینه تمام نمای یکدیگرند در همین راستای تبیین مبانی نظری شهرسازی بر اساس ایده های ایرانی اسلامی برگرفته از جغرافیا، تاریخ، فرهنگ، تمدن، هنر ایرانی بر اساس تعالیم دینی و جهان بینی اسلامی یک ضرورت است برای این منظور بازگشت به فرهنگ ایرانی اسلامی، محو از خودبیگانگی ، تکیه و مباهات به فرهنگ قرآنی توجه جدی را طلب می نمایند با عنایت به صفاتی که در قرآن برای شهر ذکر می گردد، امکان و لزوم وجود شهر اسلامی خلاق می شود نقی زاده،. - 38:1381قرار گرفتن 20 شهر از قلمرو جهان اسلام در لیست شبکه ی خلاق یونسکو در سال 2015 میلادی نشانگر آن است که شهرهای اسلامی در حوزه های هفت گانه یونسکو توانایی توسعه خلاق محور را دارا هستند
1-1اهداف تحقیق
· تاکید بر تاثیر تبیین معیارهای فضای شهری خلاق بر شهرسازی ایرانی اسلامی بر مردم
· توسعه رویکرد توجه به نیازهای جسمی،عاطفی و ذهنی مردم با هدف افزایش تعاملات اجتماعی
.3ادبیات تحقیق
1؛3پیشینه تحقیقات داخلی
نقی زاده و همکاران 1389 ، در تحقیق خود با بررسی رابطه ی متقابل نماهای شهری و فرهنگ، بی اعتنایی به مسائل زیربنایی مثل فرهنگ و هویت اسلامی، را عامل اغتشاش و بی هویتی معماری معاصر ایران دانسته و به اهمیت معیارهایی مثل ارزش های اعتقادی، اجتماعی و دستاوردهای بومی اسلامی در شکل دهی به نماهای شهرهای ایرانی در دوران اسامی جهت کسب هویت ایرانی اسلامی تأکید نموده است ربانی و همکاران - 1390 - در تحقیق خود به بررسی جایگاه تنوع اجتماعی در ایجاد شهرهای خلاق و نوآور پرداخته است در این تحقیق بر نقش مشارکت فعال و خلاق گرو ههای قومی، نژادی و مهاجر در شهر و ادغام و ذوب آنان در جامعه میزبان تأکید شده است محمدی و مجیدفر 1389 در تحقیق خود تحت عنوان دوران شهرهای خلاق، بنگاه های اقتصادی، فضاها، مردم، پیوندها و چشم اندازها را پنج رکن اصلی خلاقیت شهری دانسته و ضمن تأکید بر حرکت شهرهای کشور به سمت شهر خلاق برای اجرای راهبردهای شهر خلاق تغییرات ارزشی و فرهنگی شهرها را جهت حرکت به سمتخلاقیّت شهری را ضروری می دانند مختاری ملک آبادی و همکاران 1393 ، در تحقیق خود میزان خلاقیت مناطق پانزده گانه شهر اصفهان را بر اساس 12 مورد از معیارها و شاخص های یونسکو در قالب مدل های برنامه ریزی شهری مورد بررسی قرار داده اند مشکینی و همکاران 1393 از دیگر تحقیقات صورت گرفته در حوزه شهر خلاق و شاخص های شهر ایرانی اسلامی صورت گرفته می توان به قربانی و همکاران 1392 - رحیمی و همکاران 1392 ، نقی زاده 1392 حسی نپور و همکاران 1392 ، موسوی 1393 ، عسگری 1393 ، نقی زاده 1393 اشاره نمود
