بخشی از مقاله
چکیده
هدف از ارائه این مقاله آشنایی اولیه علاقه مندان حسابداری، با حسابداری اجتماعی است. در این مقاله تعاریف اولیه از حسابداری اجتماعی آورده شده است. سپس به استفاده کنندگان از حسابداری اجتماعی اشاره شده است. در این مقاله همچنین به تاریخچه و بعد از آن به اهداف حسابداری اجتماعی و مزایای آن و سپس به مشکلات پیاده سازی حسابداری و گزارشگری اجتماعی اشاره شده است.بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان، متأثر از ارزشهای اخلاقی بوده، ریشه در اخلاق دارد. عدم توجه به اخلاق کار در مدیریت سازمانها، در جوامعی مانند ایران که از یک سو دارای ارزشهای اخلاقی غنی بوده، از سوی دیگر با کشورهای پیشرفته فاصله قابل توجهی دارند، میتواند معضلاتی بزرگ برای سازمانها به وجود آورد. به علاوه با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمانها، جوامع نسبت به مسائلی مانند محیط زیست، حقوق زنان، کودکان، اقلیتها، معلولان، برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی، حساستر شدهاند. بیتوجهی سازمانها به این حقوق و عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با ذینفعان بیرونی، میتواند مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند و مشروعیت سازمان و اقدامات آن را موردپرسش قرار داده، درنتیجه سود و موفقیت سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. اخلاق کار ضعیف، بر نگرش افراد نسبت به شغل، سازمان و مدیران موثر بوده، میتواند بر عملکرد فردی، گروهی و سازمانی اثر بگذارد.
واژه های کلیدی :مسئولیت اجتماعی،حسابداری،گزارشگری،واحد تجاری
مقدمه
در دو دهه ی اخیر، همواره گزارشگری با رویکرد اجتماعی و زیست محیطی برای فعالیت های تجاری و عمومی مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است. گذشته از این، انتقاد می شود که حسابداری و گزارشگری مالی متداول نمیتواند اطلاعات کافی برای این رویکرد فراهم کند و ازاین رو نیاز گسترده تری به گزارشگری با این رویکرد در شرکت ها و سازمان ها احساس می شود. از این رو، در سال های اخیر، توجه نهادهای دانشگاه و حرفه ای به گزارشگری در این حوزه به طور روزافزون افزایش یافته است. از این رو، جهان تجارت و شرکت ها در حال مواجهه با مقوله ی مسئولیت اجتماعی شرکت ها هستند و دامنه ی وسیعی از شرکت ها به مسئولیت پذیری از بعد اجتماعی ترغیب و تشویق میشوند. با وجود این، هم در شرکت ها و هم در محافل دانشگاهی درباره ی نحوه ی تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت ها ابهام وجود دارد.
با این حال، تعاریف موجود دارای سطح بالایی از سازگاری هستند و همگی بر محتوای خاص از بعد اجتماعی تأکید دارند. تعاریف متعددی از مسئولیت اجتماعی شرکت ها از ساده تا پیچیده شامل دامنه ی وسیعی از واژه ها و ایده ها از جمله پایندگی شرکت، شهروند شرکتی و سرمایه گذاری مسئولانه ی شرکت وجود دارد. با این حال،تلاش های بسیاری برای درک بهتر و توسعه ی یک تعریف جامع و منسجم انجام شده است.به طورکلی، مسئولیت اجتماعی شرکت ها با روابط بین شرکت ها و جامعه سروکار دارد و به طور مشخص این مفهوم به بررسی تأثیرات فعالیت شرکت ها روی افراد و جامعه می پردازد. برخی منتقدان، اشاره دارند که مفهوم مسئولیت اجتماعی دست مدیران اجرایی شرکت ها را باز گذاشته است تا تعهدات اجتماعی شرکت را با توجه به نظر و خواست خود تعیین کنند.
دسته ی دیگری از منتقدان، به رسوایی های مالی شرکت های بزرگی چون انرون و وردکام اشاره و بیان می کنند که به رغم رشد جنبش مسئولیت پذیری شرکتی، این رسوایی ها ثابت می کند که شرکت ها و مدیران آنها تنها به فکر سود خود هستند و مسئولیت اجتماعی شرکتی تنها یک واژه ی زیبا است. جدا از مفهوم مسئولیت اجتماعی، بسیاری نیز درانگیزه ی شرکت ها در برنامه ها و فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی آنان، تردید دارند. برخی دیگر، بر این باورند که انگیزه های شرکت ها از فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی ممکن است سیاسی باشد و بدین طریق میخواهند با برخی از مقامات سیاسی و محلی لابی کنند تا امتیازاتی در راستای اهداف اقتصادی کسب نمایند.
درواقع، شرکت ها می توانند از فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی در تنظیم محیط سیاسی و پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده کنند یا حتی فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی را ابزاری برای حفظ منافع سیاسی خاص خود در چانه زنی سیاسی، معامالت سیاسی و قراردادهای اقتصادی به کار گیرند.مسئولیت اجتماعی شرکت ها، حرکتی فراتر از حداقل الزامات قانونی است که به صورت داوطلبانه پذیرفته شده است، زیرا مؤسسات اقتصادی آن را از زمره ی منافع بلندمدت خود تلقی می کنند. بدین ترتیب، کارکرد درونی مسئولیت اجتماعی میتواند منجر به بهبود جایگاه شرکت و درنهایت افزایش بازده و سودآوری و سرانجام بقای بلندمدت آنان گردد.رشد وتوسعه صنایع ، واحدهای تجاری وکارخانه ها همگام با ایجاد و تکامل نهادهای اجتماعی ، تحول در تشکیلات دولتی وسرانجام ، تحول در اخلاق، به تدریج تعهدات و الزاماتی را به عهده واحدهای تجاری گذاشته که پیش از این تحولات ، چنین تعهداتی به این شدت رسمی و قانونمند نشده بود .
یکی از پیامدهای این رشد و توسعه صنعتی ، ظهور پیوند اقتصاد با اخلاق و سیاست و تاثیر متقابل مسائل اقتصادی و اخلاقی و ارزش های اجتماعی با یکدیگر است.بدین ترتیب ، مدیریت واحدهای تجاری دیگر صرفاً افزایش سودآوری و تولید کالا را تنها هدف خویش ندانسته بلکه موضوعات دیگر همچون پرداخت حقوق عادلانه به کارگران ، رعایت کیفیت و بهای تولیدات ، آلودگی محیط زیست و سایر مسائل اخلاقی ، سیاسی، نژادی و اجتماعی را نیز باید رعایت کنند.در نتیجهواحدهای تجاری به جای داشتن عملکرد صرفاً اقتصادی، به صورت نهادهای چند منظوره درآمده اند. تحت تاثیر این تحولات ، چگونگی ارزیابی عملکرد و معیارهای آن دگرگون شده و از چارچوب محدود اقتصادی فراتر رفته و معیارهای عملکرد اجتماعی که مبنای ارزیابی عواقب و تاثیرات اجتماعی فعالیت های اجتماعی است ، پدیدار شده است.
امروزه با توجه به پیچیده شدن ارتباط شرکت های موجود در جامعه با یکدیگر و همچنین با دولت و افراد حاضر در جامعه شرایطی بوجود آمد که شرکت ها می بایست نه تنها به ذینفعان بلکه به آحاد مردم پاسخ گو باشند.از دهه شصت میلادی شرکت ها به اهمیت منابع اجتماعی پی برده اند به گونه ای که این اهمیت خود را در یک دهه بعد در گزارشگری اجتماعی نشان داد. دهه هفتاد شروع و اوج دوران حسابداری و گزارشگری اجتماعی به شمار می آید. در این دهه مقالات زیادی نوشته شد که نشان از علاقه مندی مدیران به ارائه اطلاعات اجتماعی می دهد بطوری که در دهه اول گسترش حسابداری اجتماعی بسیاری از شرکت ها به سمت گزارشگری اجتماعی پیش رفتند.
مشکلات زیادی نیز در راستای گزارشگری اجتماعی وجود داشته و دارد که پیشرفت این نوع گزارش گری را با محدودیت مواجه نموده است که در این مقاله، به برخی از مشکلات اشاره شده است.
تعریف حسابداری اجتماعیآرا و نظرات مختلفی دررابطه با مفهوم حسابداری مسئولیت های اجتماعی و حسابداری محیطی و همچنین وجه تسمیه آن وجود دارد. از نظر مفهوم، گروهی آن را بخشی از حسابداری مالی می دانند و اجرای آن را با گسترش دامنه حسابداری مالی امکان پذیر می دانند و یا به عبارتی از نظر این گروه، حسابداری اجتماعی تنها گسترش ساده ای از حسابداری سنتی است. در حالیکه گروه غالب عقیده دارند که سیستم حسابداری مسئولیت های اجتماعی؛ اصول، قواعد و مفاهیم خاص خود را دارد، به گونه ای که می توان آن را یک موضوعکاملاً جداگانه مانند حسابداری مدیریت، حسابداری بهای تمام شده،حسابداری دولتی و ... دانست.
هدف نهایی حسابداری اجتماعی اندازه گیری و گزارش این منابع، هزینه ها و منافع اجتماعی است.بطوریکه مسائل زیر را مورد ارزیابی قرار می دهد:
-1 ارزیابی تأثیر اجتماعی فعالیت های واحد تجاری
-2 اندازه گیری هزینه ها و تعهدات اجتماعی واحد تجاری
-3 اندازه گیری منافع اجتماعی واحد تجاری
-4 فراهم آوردن یک سیستم اطلاعاتی درون و برون سازمانی که در امر ارزیابی تأثیرات اجتماعی واحد تجاری کمک کند.
