بخشی از مقاله
چکیده
کودکان و نوجوانان به لحاظ شرایط ویژه همواره مورد توجه قانون گذار بوده و سعی شده در رسیدگی های قضایی از آغاز تا زمان اجرای حکم به لحاظ رعایت حقوق کیفری آنان و به منظور اصلاح و جلوگیری از تکرار جرم و بازگشت دوباره آنان به جامعه و در نهایت تشفی وجدان جامعه ، قوانین و مقررات خاص چه در داخل و چه در عرصه بین المللی تصویب نموده اند . لذا در این مقاله سعی شده علاوه بر شناسایی حقوق کودک در عرصه های مختلف و ذکر حدود مسئولیت کیفری آنان به بررسی این مهم بپردازد که حقوق کودکان و نوجوانان در فرآیند اجرای احکام کیفری در چه جایگاهی قراردارد ؟
مقدمه
امروزه توجه به حقوق کودکان و نوجوانان در کلیه سیاست گذاری های آموزشی - تربیتی ، حقوقی فرهنگی کشور بخشی از روند توسعه و منافع محسوب می شود . با توجه به اینکه قوانین کیفری امروزه بر مبنای فرض مسئولیت بنا شده است ، اما در خصوص کودکان به خاطر فاقد بودن قدرت شعور و تمیز کامل معاف از مجازات شناخته می شود مسئله بزهکاری کودکان دارای اهمیت بسیار است زیرا از یک طرف باید جامعه را از جرایم بزهکاری نوجوانان مصون نگاه داشت. و از طرف دیگر باید اقدامات موثری در اصلاح و تربیت مجدد کودکان بزهکار به عمل آورد تا بیشتر به را ههای مجرمانه کشیده نشوند.
از این جهت است که بااینکه کودکان فاقد مسئولیت کیفری هستند ولی اتخاذ بعضی تدابیر تامینی حتی گاهی اجرای مجازات های ملایم در مورد آنها ضرورت شده چراکه سهل انگاری در تربیت و تهذیب کودکان و نوجوانان بزهکار سبب تشویق آنان به بزهکاری می شود که خود خطرات بزرگی را برای جامعه در بر خواهد داشت . در حوزه کودکان و نوجوانان با سه گروه مواجه هستیم : یک گروه کودکان بزهکار هستند که این کودکان مرتکب جرم شده اند که در این بخش از گذشته یعنی از سال 1304مقررات جزائی وجود داشته است . که با فراز و نشیب هایی اعمال شده. گروه دوم کودکان بزه دیده هستند که در این مورد نیز مقررات به صورت پراکنده در کشور وجود دارد . گروه سوم کودکان در معرض بزهکاری به شمار می روند که در مورد این افراد تنها یک ماده آن هم در قانون مدنی که در ماده 1173 ق مدنی است که ناظر به سلب صلاحیت حضانت از سمت پدر و مادر است.
،مجله حقوقی دادگستری، شماره 62و - 63 لذا به منظور تدوین یک سیاست اجتماعی جامع و کار امد که بتواند طیف گسترده کودکان و نوجوانان بزه دیده - معارض با قانون - در معرض خطر را شامل شود باید برنامه ریزی اصولی اقدامات موثری برای اقشار آسیب پذیر جامعه که مصداق بارز آنان کودکان و نوجوانان در معرض خطر هستند مبذول نمایند و در نهایت با رواج دادن این نگرش که کودکان و نوجوانان معارض با قانون درواقع بزه دیده شاهد جرم و در معرض خطر بوده اند و به لحاظ قصور و سهل انگاری اولیا خود و اجتماع در مسیر انحراف و بزهکاری سقوط کرده اند ضمن ترتیب دادرسی عادلانه و کارآمد در نظام قضایی با اتخاذ راه کارهایی موثر به بازسازی شخصیت - آموزش - تربیت و اصلاح ایشان دست گمارند و از روش های تنبیهی و سرکوبگر و فرستادن آنان به موسسات بسته پرهیز نمایند و فقط به عنوان آخرین راه و در صورت ضرورت و در کوتاه ترین مدت آزادی ایشان سلب کرد و از دامن خانواده و اجتماع شوند.
تحول حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در سطح بین المللی از ربع اول قرن بیستم با نهضتی فراگیر از طریق صدور اعلامیه حقوق کودک مصوب 1924 سازمان ملل به ظهور پیوست . حاصل تلاش های جامعه شناسان ،روان شناسان و به ویژه جرم شناسان ، دولت ها و نهاد های بین المللی که به صدور اعلامیه ها - بیانیه ها و قطع نامه متعدد در زمینه مسائل کودکان و نوجوانان منجر گردید . کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989 سازمان ملل است. - بلیغ ، پاسگر ، 1383 ، اسناد بین المللی مربوط به حقوق کودک ، ص - 30-1
این کنوانسیون مورد استقبال بسیاری از کشور ها قرار گرفته است. مفاد این نامه تا پایان سال 1997 توسط تمام کشور های عضو سازمان ملل به استثنای سومالی و ایالات متحده آمریکا مورد تصویب قرار گرفت . در اسفند ماه 1372 به تائید قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران رسیده و مفاد آن برای دولت ایران لازم الاجراست . جمهوری اسلامی ایران بر اساس ماده واحده سال 1372 به صورت مشروط پذیرفته است. - بلیغ ، پاسگر ، 1383، اسناد بین المللی مربوط به حقوق کودک،ص - 116-115
درزمینه قوانین کیفری حمایتی کودکان و نوجوانان در ایران میتوان گفت در مقطعی از تاریخ حقوق کیفری ایران درخصوص کودکان و نوجوانان معارض با قانون بزهکار دارای فراز و فرود می باشد برای مثال قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و : 1375 قانون گذار عنوان فصل 17 کتاب پنجم ق. م . ا - تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب 2 خرداد - 1375 را به جرایم علیه اشخاص و اطفال اختصاص داده است . که به برخی از مواد ، ناظر به جرم انگاری خاص یا تشدید کیفر در حمایت از کودکان و نوجوانان بزه دیده است .
- تعرض ، مزاحمت و توهین از طریق الفاظ و حرکات دراماکن یا معابر عمومی علیه اطفال - طبق ماده 619 ، حبس از 2 تا 6 ماه و تا 74 ضربه شلاق می باشد . - - موذن زادکان ،1387 ، مجله حقوقی دادگستری ، شماره 62 و63 ، ص - 31 دیگر اینکه لایحه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان که مورخ 1383/09/11 به تصویب هیات وزیران رسیده گام موثری در زمینه حمایت از کودکان و نوجوانان معارض با قانون می باشد .
در این لایحه بنا بر سخنان نمایندگان مجلس در صورت تصویب به کودکان زیر 18 سال مشمول تخفیف در مجازات شده و از اعدام و سایر مجازات های سنگین معاف می شوند . تخفیف در مجازات خواسته ای است که سالها از طرف فعالان حقوق کودک پیگیری می شود . حقوقدانان و قضات که با مسائل کیفری کودکان درگیر هستند انتقاداتی را به این لایحه وارد کرده اند لذا لغو اعدام کودکان زیر 18 سال بزرگترین نقطه قدرت این لایحه می باشد . و جدیدترین تحولات را نیز می توان در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 یافت که گامهایی در جهت نزدیک شدن حقوق کودکان با واکنش های اصلاحی تربیتی - حمایتی می باشد .
