بخشی از مقاله
چکیده
نهاد خانواده، حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر، عامل مهم ایجاد فرهنگ و تمدن است. در رساله حقوق امام سجاد از حقوق و تکالیف والدین و فرزندان، به‌مثابه مهم‌ترین حقوق - حقوق ارحام و اقارب - سخن به میان آمده است. نهادهای قانون‌گذاری در راستای تحقق بخشیدن به مفاهیم بلند این رساله و تأمین اهداف آن، هنوز هیچ اقدام مؤثری در سازگار نمودن قوانین و نهادهای حقوقی به‌ویژه در قلمرو حقوق کیفری معمول نداشته‌اند. مقاله حاضر بر آن است از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و توصیفی، به مطالعه تطبیقی رساله حقوق و قوانین جزایی بپردازد و نقاط ضعف و قوت قوانین کیفری موجود را در مقایسه با مفاهیم ارزشمند رساله حقوق موردبحث و بررسی قرار دهد و همچنین روابط فرزندان با والدین و حقوق و تکالیف متقابل آنان را موردتوجه قرار دهد.همچنین با اشاره به مواردی از حقوق و تکالیف طرفین، که مورد حمایت حقوق کیفری قرارگرفته است؛ لزوم وضع قوانین در باب حمایت از حقوق افراد را در برخی از زمینه‌ها پیشنهاد نماید. وضع قوانین با در نظر گرفتن حقوق مندرج در رساله حقوق، موجب آشنایی افراد با حقوق یکدیگر در نهاد خانواده می‌شود. این آشنایی به‌نوبه خود زمینه رشد و پرورش کودکان و رعایت احترام به والدین را در بستر خانواده فراهم می‌کند و بالتبع می‌تواند از وقوع بسیاری از انحرافات و نابسامانی‌ها جلوگیری کند.
واژگان کلیدی: رساله حقوق، قوانین و مقررات کیفری، حقوق و تکالیف، والدین، فرزندان.
مقدمه
انسان‌ها در طول زندگی، با یکدیگر در حال تعامل و ایفای نقش متقابل هستند. «هرقدر به هم نزدیک‌تر باشند، روابطشان باهم عمیق‌تر است و در صورت عدم رعایت وظایف و حقوق یکدیگر، بیشتر به هم ضربه و آسیب می‌زنند. هرقدر که بیشتر حقوق یکدیگر را رعایت کنند، هم در این دنیا بهره بیشتری می‌برند و هم در بهره و حظ اخروی شریک خواهند شد1.» نهاد خانواده به‌عنوان کوچک‌ترین و مهم‌ترین واحد اجتماعی، بستر روابط تنگاتنگ افراد است. ازاین‌رو، رساله حقوق هر جا که به‌عنوان پدر و مادر تکالیفی را بر عهده ایشان قرار داده،
در قبال کوشش و زحمات آنان حقوقی را بر عهده فرزندان پیش‌بینی کرده و برای پیشگیری از ناسازگاری‌ها و انحرافات، در باب رعایت حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان توصیه‌های متعددی نموده که نیازمند پیش‌بینی ضمانت اجراهای کیفری به‌صورت مدوّن مطابق باارزش و اهمیت حقوق مندرج در رساله مذکور است. در رساله حقوق امام سجاد با توجه به ارزش و منزلتی که آدمی در این مکتب دارد، حقوق افراد نسبت به هم، حقوق پدر و مادر نسبت به فرزندان، حقوق فرزندان نسبت به والدین، حقوق فرد نسبت به «.1اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده در نظام معرفتی اساام»، مجله فقهو حقوق خانواده، ش 58، ص .12
دولت، حقوق حکومت نسبت فرد و... موردتوجه قرارگرفته است و برای هر انسانی حقوقی برشمرده که مکلّف به آن نیز می‌باشد. خانواده هم به‌عنوان اولین و مقدس‌ترین نهاد به انسان در فراگیری اخاق، آیین زندگی و تعامل صحیح باخدا، خود و دیگران کمک می‌کند؛ در این میان، «پای بندی به موازین اخلقی در خانواده، در مقام کوچک‌ترین نهاد جامعه از اهمیتی ویژه برخوردار است و هر یک از اعضاء خانواده حقوقی بر دیگری دارند مانند حقوق فرزندان، پدر و مادر، زن و شوهر که اگر این حقوق رعایت شود زمینه رشد و تعالی انسان در نهاد خانواده را فراهم می‌کند.1
در رابطه با حمایت از حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان، قانون مجازات اسامی در برخی از زمینه‌ها تأثیرات فراوانی از رساله حقوق پذیرفته و به دنبال آن قوانین و مقررات الزم‌االجرا همراه با ضمانت اجراهای کیفری وضع کرده و در برخی موارد دیگر، دارای نقاط ضعف و کاستی است. بنابراین نظر به اهمیت موضوع، این مقاله می‌کوشد به مطالعه حقوق و تکالیف حاکم بر روابط والدین و فرزندان از دیدگاه امام سجاد بپردازد و نقاط ضعف و قوت قوانین کیفری کنونی را در مقایسه با حقوق مندرج در رساله حقوق ایشان، موردنقد و بررسی قرار داده و در راستای برطرف کردن کاستی‌های قوانین مذکور، لزوم وضع مقررات الزم جهت رعایت بهتر از حقوق افراد را در برخی از زمینه‌ها توصیه کند. در این مقاله درصدد آن هستیم که اوالً بررسی شود که آشنایی با حقوق اعضای خانواده تا چه میزان می‌تواند زمینه رشد و پرورش کودکان و رعایت احترام به والدین را در بستر خانواده فراهم کند و ثانیاً رساله حقوق به‌عنوان یک شاخص و معیار تا چه حدی الگوی قوانین و نهادهای کشور در راستای تحقق بخشیدن به مفاهیم بلند این رساله به‌ویژه در قلمرو حقوق کیفری بوده است.
