بخشی از مقاله
چکیده
آموزش وسیله ای برای آسان کردن یادگیری است و کارکرد های آن عبارتند از: انتقال فرهنگ، جامعه پذیری یا اجتماعی شدن، پرورش نیروی انسانی متخصص، نوآوری و تغییر، تحرک اجتماعی و ایجاد پایگاه است. به عبارتی آموزش وسیله ای برای شکوفایی شخصیت افراد انسانی است و در اسناد بین المللی، آموزش شاه کلید استفاده از سایر حقوق انسانی است. آموزش، افراد انسانی را توانمند می سازد تا در زندگی خود مسئولیت پذیر باشد و در زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شرکت نماید. در نسل اول حقوق بشر، حق آموزش از جمله حقوق بنیادی تعریف می شود و در نسل دوم حقوق بشر، وظایف دولت ها و مسایل اجتماعی مطرح می شود و تحقق نسل سوم حقوق بشر بستگی به اجرای آموزش دارد.
پژوهش حاضر به بررسی آموزش، اهداف و چگونگی آن در اسناد بین الملل حقوق بشری پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی از نوع کیفی است. که ابتدا آموزش و کارکردهای آن مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه اهداف آموزش و انواع آن از نگاه اسناد بین الملل حقوق بشری بحث شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد: اجرای حقوقی مانند آزادی عقیده و بیان - ماده بیست و یکم اعلامیه جهانی حقوق بشر - ، رعایت حقوق و آزادیهای دیگران و رشد آزاد و کامل شخصیت انسان - ماده بیست و نهم اعلامیه ... - آزادی جریان اطلاعات، آزادی شغل ...ّ به آموزش و چگونگی آن بستگی دارد.
انواع آموزش هایی که صورت می گیرد عبارت اند از: آموزش دینی، آموزش بهداشت، آموزش فنی و حرفه ای،آموزش عمومی و پایه، آموزش مسایل زیست محیطی. چگونگی اجرای این حق نیز شامل اجباری بودن ، رایگان بودن و برابری در آموزش می باشد. می توان گفت آموزش از جمله حقوق فردی، اجتماعی افراد بشر است و دولت ها مکلف به ارائه راهکارهای موثر جهت رشد آموزش برای اتباع خود هستند. زیرا بسیاری از اصول حقوق بشر که در اسناد بین المللی از قبیل اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی، ... آمده با آموزش محقق می شود.
واژگان کلیدی:آموزش، حق، حق بر آموزش، اسناد بین المللی،حقوق بشر
مقدمه
آموزش وسیله ای است که با هدایت آن، جسم، روان و شخصیت افراد انسانی شکوفا و رشد و نمو می یابد. این وسیله - آموزش - یک فرآیند است که نتیجه آن چهار نوع یادگیری است: -1 یادگیری برای زندگی کردن در جامعه -2 یادگیری برای فهمیدن -3 یادگیری برای انجام دادن کارها -4 یادگیری برای بودن . - Ssenyonjo, 2009 - پس آموزش این امکان را فراهم می کند که افراد انسانی بر روند زندگی خود و بر محیط پیرامون جامعه خویش تسلط یابند.در اسناد بین الملل حقوق بشری، آموزش شاه کلید استفاده از سایر حقوق انسانی است. آموزش، افراد انسانی را توانمند می سازد تا در زندگی خود مسئولیت پذیر باشد و در زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شرکت نماید.
بنابراین آموزش پیش شرط اجرای دیگر حقوق انسانی است - انصاری، . - 1392 امروزه اجرای حقوقی مانند آزادی بیان، آزادی انجمن ها و اجتماعات، آزادی جریان اطلاعات، حق انتخاب شدن و حق انتخاب کردن، آزادی شغل ... به آموزش و چگونگی آن بستگی دارد. همچنین آموزش، حقوق اقتصادی و اجتماعی را ارتقاء می دهد زیرا افراد آموزش دیده در زندگی اقتصادی و اجتماعی مشارکت فعال دارند و از موقعیت ها به خوبی استفاده می نمایند - . - Novak, 2001در جهان امروزی حق به سه نوع تقسیم می شود که به آن نسل های حقوق بشر می گویند نسل اول حقوق بشر مربوط به حقوق و آزادی های سیاسی - مدنی می شوند حق هایی مانند آزادی مذهب و عقیده، آزادی انتخاب محل اقامت، آزادی بیان...نسل دوم حقوق بشر در زمینه حقوق اجتماعی و اقتصادی است.
حق هایی مانند آموزش، مسکن، اشتغال... نسل سوم حقوق بشر یا حقوق همبستگی به خاطر جهانی شدن حقوق بشر بوجود آمد زیرا نسل های قبلی حقوق بشر در جهت پاسخگویی به نیازهای جدید بشری در سطح انسانی، اجتماعی و بین المللی کاستی هایی داشت. نسل سوم از حقوق فردی سخن نمی گوید. نسل های اول و دوم حقوق بشر بر فرد انسانی، اینکه صاحب حق، فرد انسانی است تاکید دارند اما نسل سوم حقوق بشر به شهروند جهانی بودن تاکید دارد - صالحی، . - 1390مفهوم حق آموزش هم در نسل اول حقوق بشر - اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب - 1348 و هم در نسل دوم حقوق بشر مورد تاکید جامعه جهانی بوده است. آموزش هم حق طبیعی و هم عرفی افراد بشری است و جایگاه والایی در اسناد بین المللی حقوق بشر دارد. بنابراین از نظر بنیادی بودن، حق آموزش مربوط به نسل اول حقوق بشر می شود و از نظر وظایف دولت ها در این خصوص و مسائل اجتماعی آن به نسل دوم حقوق بشر ارتباط پیدا می کند. و همچنین تحقق نسل سوم حقوق بشر نیز بستگی به اجرای حق آموزش دارد - همان - .
روش تحقیق
پژوهش حاضر به بررسی آموزش، اهداف و چگونگی آن در اسناد بین الملل حقوق بشری پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی از نوع کیفی است. که ابتدا آموزش و کارکردهای آن مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه اهداف آموزش و انواع آن از نگاه اسناد بین الملل حقوق بشری بحث شده است.
تعریف آموزش
آموزش وسیله ای برای پرورش است یعنی آموزش در خدمت پرورش قرار دارد. در اینجا برخی از تعاریف آموزش بیان می شود: براون و اتکینس - 1991 - آموزش را به عنوان »فراهم آوردن فرصت هایی برای اینکه یادگیرندگان یاد بگیرند« تعریف نموده اند. بنا به تعریف دیگر آموزش به فعالیت هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی معلم طرح ریزی می شود و بین معلم یا چند یادگیرنده به صورت کنش متقابل جریان یابد. تعریف موسع از آموزش: »هرگونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است. این تعریف شامل آموزش از طریق رادیو، تلویزیون، کتاب ... می شود - «سیف، . - 1383دوبوا - - 1979، آموزش را »مرتب و منظم کردن دقیق محیط فراگیر به منظور دستیابی به نتایج مورد نظر در وضعیت های مشخص« تعریف کرده است و آلن گانیه آموزش را روند حل مسئله می داند که هدف آن تسهیل یادگیری فراگیر است - فردانش . - 1383
تعریف یادگیری
همان طور بیان شد هدف آموزش آسان کردن یادگیری است. یادگیری تعریف های گوناگون دارد از جمله: کسب اطلاعات و اندیشه های تازه، عادت های مختلف، مهارت های متنوع و روش های مختلف حل مسئله. معروف ترین تعریف برای یادگیری به این شرح است: یادگیری» به فرآیند ایجاد تغییر نسبتاً پایدار در رفتار یا توان رفتاری که حاصل تجربه است گفته می شود و نمی توان آن را به حالت های موقتی بدن مانند آنچه بر اثر بیماری، خستگی، یا داروها پدید می آید نسبت داد« - سیف، . - 1383
تعریف پرورش
پرورش به فرآیندی منظم و مستمر گفته می شود که هدف آن هدایت رشد جسمانی و روانی، یا به طور کلی هدایت رشد همه جانبه شخصیت پرورش یابندگان در جهت کسب دانش بشری و هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای آنان است. یک نظام پرورشی موفق هم فرد را در شکوفا ساختن استعدادهای ذاتی اش کمک می کند و هم او را به عنوان یک فرد آگاه از مسائل جهانی و متعهد به ارزش های جامعه ای که به آن وابسته است پرورش می دهد. هدف عمده مدارس ابتدایی، راهنمایی و متوسطه و دانشگاه پرورش دادن این گونه افراد است - همان - .
کارکردهای آموزش و پرورش
از آموزش و پرورش چه انتظاراتی می رود؟ به عبارت دیگر آموزش و پرورش چه کارکردهایی دارد؟ اکنون به برخی ازاین وظایف و کارکردها اشاره می شود:
-1 انتقال فرهنگ: از فرهنگ تعریف های گوناگونی شده است؛ یک تعریف آن این است که فرهنگ عبارت است از کلیه یافته ها، آموخته ها، ساخته ها و پرداخته های یک جامعه در زمینه های مادی و معنوی است. و از طریق آموزش و پرورش، این فرهنگ یا ارزش ها و نگرش ها، دانش ها و مهارت ها از نسلی به نسل دیگر یا از جامعه ای به جامعه دیگر انتقال پیدا می کند و باعث رفع نیازهای اساسی خود از حیث دوام و بقا و انتظام امور اجتماعی باشد - علاقه بند، . - 1380
-2 جامعه پذیری یا اجتماعی شدن: اجتماعی شدن فرآیندی است که از طریق آن افراد، دانش ها، مهارت ها، ارزش ها و الگوهای رفتاری جامعه خویش را کسب می کنند و توانمند می شوند تا با گروهها و افراد جامعه روابط و کنش متقابل داشته باشند. به عبارت دیگر جامعه پذیری به معنای همسازی و همنوایی فرد با ارزش ها، هنجارها و نگرش های گروهی و اجتماعی است - همان - .
-3 پرورش نیروی انسانی متخصص: هر جامعه ای نیاز به نیروی کار ماهر و متخصص دارد. تربیت حرفه ای و تخصصی افراد جامعه، یعنی آماده کردن آنان برای جذب در نیروی کار. بدین ترتیب آموزش و پرورش نقش مهمی در تربیت متخصص و گزینش و تخصیص افراد به مشاغل، مقامات و ... ایفا می کند - متوسلی و آهنچیان، . - 1386
