بخشی از مقاله
چکیده:
افزایش میزان مهاجرت زنان عامل نگرانیهای فراوان در مورد مسائل امنیتی، بهداشتی، سلامتی، خانوادگی، اقتصادی، قاچاق انسان، کار، و تحصیل شده است.از مباحث دارای اهمیت در مهاجرت، ارتباط آن با امنیت در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و سلامت است.زنان با توجه به سهم قابل توجهی که در مهاجرتها دارند، توجه به شرایط آسیبپذیر آنهاامری ضروری است. سلامت زنان یکی از اولویت های اساسی سلامت جامعه و اهداف توسعه هزاره و توسعه پایدار است. با وجود کنوانسیون ها و کنفرانس ها و تحولات به وجودآمده در خط مشی ها و سیاست های سلامت زنان در سطح بین الملل، هنوز کاستی های زیادی نسبت به این قشر آسیب پذیر دیده می شود.از منظر کمیته منع تبعیض علیه زنان، گروههای آسیبپذیر زنان که باید دولتها در زمینه حق سلامت آنها توجه ویژه داشته باشند، عبارتند از: زنان مهاجر، زنان پناهنده و بیخانمان، دختر بچهها و زنان کهنسال، زنان فعال در فحشا، زنان بومی و زنان دارای معلولیت جسمی یا روانی.
از اهداف نوشتارحاضر بررسی حق بر سلامت زنان در اسناد بین المللی با رویکرد توصیفی-تحلیلی بوده و درصدد پاسخگویی به سئوالات پژوهش مبنی بر اینکه زنانه شدن مهاجرت چه تأثیری برای دسترسی به حق بر سلامت زنان دارد؟ راهکارهای کاهش آسیب های ناشی از زنانه شدن مهاجرت در دستیابی به حق سلامت چیست ؟ می باشد. پژوهش حاضر تأکید دارد برای کاهش آسیب ها و افزایش فرصت دستیابی به حق سلامت، باید سیاست ها ی توسعه و قوانین مهاجرت بازتاب نیازهای مختلف زنان باشد و همکاری در تمام سطوح مختلف جامعه بین المللی، ملی، جامعه مدنی، سازمان های توسعه و بشردوستانه برای حمایت از حقوق زنان مهاجرصورت گیرد.
واژگان کلیدی:زنانه شدن مهاجرت، حق بر سلامت، اسناد بین المللی حقوق بشر، سیاست های مهاجرت
مقدمه
بیتردید اقسام خشونت از جمله خشونت جسمی، روانی و جنسی؛ از جمله مهمترین عوامل تهدیدکننده سلامت زنان و دختران به شمار میروند. با این حال، رویههای زیانبار عمدتاً منبعث از کلیشههای جنسیتی یا تعصبات مردسالارانه تلقی شده و مشتمل بررویههایی سنتی است که از طریق هنجارهای اجتماعی و فرهنگی توصیف میشوند. به طور نمونه ختنه دختران، ازدواج زود و ازدواج اجباری، کشتن نوزادان دختر و گزینش جنسیتی قبل از تولد، جرایم حیثیتی، و سوءرفتار با بیوگان؛ بهعنوان رویههای زیانبار برای سلامت زنان و دختران مطرح میشوند. کمیته حقوق کودک و کمیته منع تبعیض علیه زنان ، هر دو کنوانسیون مشتمل بر اصول مشترکی در حمایت از دختراناند که شامل پاسخگویی در قبال حقوق و مسئولیتها، جهانشمولی، عدم تبعیض ومشارکت مؤثر در اجرای حقوق است.
در سالهای اخیر، در رویه برخی نهادهای حقوق بشری، از جمله کمیته منع تبعیض علیه زنان و کمیته حقوق کودک، در ضمن تفاسیر موسعی که از این حق ارائه شده است، چالشبرانگیزترین موضوعات از جمله سلامت و حقوق جنسی و باروری، سقط جنین، روابط جنسی نامشروع، بهداشت و سلامت بلوغ، آموزش جنسی کودکان ونوجوانان و دسترسی آنها به اطلاعات جنسی، و همجنس گرایی در ذیل آن مطرح شده است.سلامت نقش مهمی را در انجام کارهای روزانه به ویژه مسؤلیت های خانوادگی و یا مشارکت مؤثر در فعالیت های اجتماعی ایفا می کند - اسکندری، :1390ص. - 1سلامت زنان، به دلیل ویژگیهای بیولوژیکی و نقش باروری آن ها و همچنین نقش محوری واساسی آن ها در ارائه مراقبت های سلامت در خانواده و جامعه با مردان متفاوت بوده و اهمیت ویژه ای دارد.
بر اساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، زنان به دلیل ایفای نقش های متعدد در خانواده و جامعه، گذراندن دوره های فیزیولوژیکی مختلف مانند بلوغ، قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی و همچنین، احتمال خطر بیشتر در ابتلا به فقر،گرسنگی و سوءتغذیه، بارکاری زیاد و تبعیض جنسیتی، گروه پرخطر محسوب می شوند. سلامت زنان به دلایل مختلف آسیب پذیراست و علاوه بر ویژگیهای بیولوژیکی، تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. زنان در دسترسی به آموزش و مراقبت های بهداشتی و اطلاعات و خدمات بهداشتی درمانی موردنیاز، از فرصت های عادلانه و مشابه با مردان برخوردار نیستند و هر چقدر تفاوت در دسترسی و بهره مندی از این فرصت ها بیشتر باشد، وضعیت آن ها و فرزندان و خانواده هایشان وخیم تر است و از محرومیت بیشتری رنج می برند - احمدی ،باباشاهی:1391، صص 30،. - 31
تحقق حق بر سلامت خود فی نفسه با دیگر حقوق بشر، نظیر حق برآشامیدنی سالم، حق بر غذا، حق بر برخورداری از مسکن مناسب، حق بهره مندی ازحریم خصوصی و حق آزادی اطلاعات ارتباط وثیق دارد. اساسا تحقق برخی از حقوق چون حق بر کار، حق بر آموزش،..... در گرو برخورداری از وضعیت سلامت مطلوب بوده و از دیگر سو رهایی از تبعیض و بهره مندی از مسکن و کار مناسب، آموزش و ......حق بر سلامت را به نحو اکمل، تحقق و عینیت می بخشد.این مهم ضرورت اتخاذ رویکردی جامع و همکاری منسجم، مستمر و نظام مند بین کلیه مقامات نهادهای ذی صلاح دولتی و بازیگران خصوصی را طلب می کند.
2 حق بر سلامت از منظر هر دو رویکرد حقوق بشری وحقوق شهروندی حقی فراگیر، عام الشمول، انکارناپذیر و مستلزم رعایت برخی اصول حقوقی تغییرناپذیر و لازم الاجرا از سوی دولتها است. این حق که در بسیاری از اسناد و معاهدات بین المللی و نیز قوانین ومقررات موضوعه داخلی کشورها در سطح جهان شناسایی و مورد پذیرش قرار گرفته است، تعهدات و تکالیف حقوقی ویژه ای را برای دولتها در سطح ملی و فراملی به وجود می آورد. اهمیت سلامت زنان و تأثیر آن بر خانواده و جامعه برکسی پوشیده نیست ؟ بدون سلامت باروری و جنسی، زنان قادر به دستیابی به سایر حقوق خود نیز نخواهند بود.
با این وجود هم اکنون، حق سلامت و به خصوص حقوق باروری و جنسی زنان در بسیاری از مناطق جهان قابل دستیابی نمی باشد و بر اساس آمار منتشر شده در زمینه بار بیماری ها، 22 درصد سال های از دست رفته عمر در زنان سنین باروری، به دلیل نادیده گرفتن حقوق باروری و مشکلات سلامتی مرتبط با آن مانند بارداری برنامه ریزی نشده، مرگ و میر و موربیدیتی مادری، بیماری های مقاربتی و ایدز می باشد که در مقام مقایسه، 3 درصد را در گروه مردان به خود اختصاص می دهد. عوامل بیولوژیکی، به تنهایی توجیه کننده این نابرابری بار بیماری ها در دو جنس نمی باشند، بلکه کاستی های اجتماعی،اقتصادی و سیاسی، اثرات زیان بخشی بر سلامت باروری و جنسی زنان دارند تا جایی که ناخوشی های مرتبط با سلامت باروری و جنسی، به ترتیب مسئول حدود یک سوم و یک پنجم بار جهانی بیماری ها، در زنان سنین باروری و کل جمعیت می باشد.
حقوق باروری و جنسی، در مرکز توجه موانع مرتبط با پیشرفت زنان، نائل شدن به اهداف بین المللی مورد توافق، تعهدات مرتبط با تساوی و عدالت جنسیتی وتوسعه پایدار قرار دارد و بسیاری از موانع موجود درتساوی جنسیتی و توانمندسازی زنان، به نادیده گرفتن این حقوق مرتبط می شود. به عنوان مثال شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، ساختارحقوق باروری وجنسی جهت پیشگیری از مرگ و میر و موربیدیتی مادری را توجه به حق حیات، حفظ کرامت انسانی،جستجو و دریافت آزادانه اطلاعات، بهره بردن از فواید پیشرفت های علمی و رهایی از تبعیض و خشونت درارائه خدمات سلامت به دختران و زنان معرفی می کند.
به طور کلی حق انتخاب افراد در ازدواج و تشکیل خانواده، حق تصمیم گیری در مورد تعداد، فواصل وشرایط زمانی فرزندآوری، حق تصمیم گیری مسئولانه، فارغ از تبعیض، اجبار و خشونت در مسائل جنسی وحق آگاهی از اطلاعات و دریافت آموزش های باروری وجنسی، به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، از اساسی ترین اجزای حقوقی هر یک از خدمات سلامت باروری وجنسی محسوب می شوند - جان قربان، لطیف نژادرودسری، تقی پور، عباسی: 1393، صص 17،. - 21در دهه اخیر، مقولات مربوط به سلامت و خصوصاً بیماریهای مسری به عنوان موضوعات امنیتی در نظر گرفته میشوند. این نوع از امنیت به آزادی افراد از انواع بیماریها و دسترسی آنان به مراقبتهای سلامتی اشاره دارد.
شاخصهایی که به عنوان منابع تهدید این بعد هستند عبارتند از: بیماریهای تهدید کننده، نبود آب آشامیدنی سالم، عدم دسترسی به تسهیلات و مراقبتهای سلامتی، سوء تغذیه، تأمین ناکافی دارو - - Devyani, M,مقررات بینالمللی سلامت موجود در سال 1951 به عنوان مقررات بینالمللی بهداشت پذیرفته شده و در سال 1969 مورد بازنگری قرارگرفتند. هدف این مقررات، این است که حداکثر امنیت در مقابل گسترش بیماریها را تضمین نمایند - تیگرشتروم، صص 215، . - 216 مقوله دسترسی به دارو در خصوص اچ آی وی یکی از موضوعات مهم در حقوق بینالملل و سلامت عمومی است و بحثهایی را در خصوص اثر این حق دسترسی به داروها برمالکیت معنوی آنها و موافقتنامههای تجاری و هزینههای دارویی در کشورهای در حال توسعه مطرح مینماید. اگر چه این موضوعات هنوز کاملاً حل نشده اما اسناد حقوقی مربوط به آنها از اهمیت شایانی برخوردارند، چرا که اهمیت سلامت عمومی را به عنوان یک هدف حقوق و سیاست ملی و بینالمللی به رسمیت میشناسند.
در نهایت این که درخلال همین دوران، توجه فزایندهای به ابعاد حقوق بشری سلامت معطوف شد. در رابطه با حق برسلامت در حقوق بینالملل بشر کمیته اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سازمان ملل متحد در سال 2000 نظریهای در رابطه با حق بر سلامت صادر کرد و کمیسیون حقوق بشر در سال 2002گزارشگر ویژهای در رابطه با حق برسلامت منصوب کرد. توسعه رهیافت سلامت و حقوق بشر نسبت به سلامت عمومی، پاسخی بود به ارتباط فزاینده میان سلامت و حقوق بشر و از آن جمله عدم تبعیض و برابری جنسیتی در سیاق اچ آی وی - ایدز - و اثر حقوق بشری سیاستهای سلامت عمومی - تیگرشتروم، صص 220، . - 219 تعدادی از مطالعات اپیدمیولوژیک به ارتباط بین جابه
