بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه و بررسی تاریخ گذشته تا به امروز، ما را به نقش، اهمیت و تاثیری گذاری مدیریت در ارتقاء و زوال دولت ها و نابودی ملت ها آشنا می سازد. چه بسیارند دولت های که با داشتن امکانات مادی فراوان و زمینه های فکری و فرهنگی مساعد نتوانستند به رشد جامعه در جهت تمدنی انسان ساز گام بردارند. در مقابل ملت هایی بوده اند با ظهور انسانی فرزانه و شایسته و با مدیریت الهی، رهبری آنها را برعهده گرفته است. و با کمترین امکانات توانستند، مردم را به درجات والای انسانی و همچنین به پی ریزی تمدنی انساز دست بزنند.
گویا ترین دلیل در این زمینه مدیریت موثر پیامبر اسلام - ص - به عنوان اسوه و الگو در ایجاد تمدن انسان ساز و رساندن اعراب جاهلی به پیشرفت و افتخارات فراوان در مدت زمانی کوتاه می باشد. بدین سان در این نوشتار بر اساس آموزه های حکومت علوی به شاخصه های مردمی بودن حکومت اسلامی و چگونگی رفتار مدیر با مردم در پرتوی هم گونی با مردم، وفای به تعهدات، قانون گرایی و فروتنی مدیران مورد بررسی قرار گرفته است.
مقدمه
از عوامل مهم و اساسی در ثبات، اهمیت، کارآمدی و کارآیی نظام های سیاسی و حکومت ها از گذشته تا به امروز در جهت رشد، سعادت و کمال انسانها، توجه و اهمیت نظامهای حکومتی و کارگزاران آنان به مسئله حکومت داری و مردم مداری و رساندن آنان به درجه والای انسانیت است. از این منظر برای ملل قدیمه و اقوامی که دارای تاریخ چند هزار ساله و فرهنگ غنی هستند، پیدا نمودن و شناسایی رگه ها و اندیشه های شیوه های حکومت مداری و مردم مداری می تواند نشانگر برتریهای ذاتی آن ملت در روزگار قدیم باشد، بلکه می تواند دستور العمل و راهنمایی مناسب برای حال و آینده در جهت شکوفایی تمدنی نوین نیز تلقی گردد.
از این رو با بررسی سیستم های سیاسی و اجتماعی کشورهای مختلف جهان به خوبی نمایان می گردد که نقش مدیران و کارگزاران صالح در پیشبرد اهداف حکومت ها تا چه اندازه منشاء اثر بوده است. بنابراین، در اداور مختلف حکومت هایی بوده اند که با داشتن بهترین منابع و امکانات مادی فراوان، اما این حکومت ها بدون داشتن مدیر صالح و کارگزاران صالح نتوانستند در نیل به اهداف و رساندن مردم به سعادت از خود کارآمدی موثر نشان دهند. با لعکس، حکومت هایی هم بوده اند با داشتن منابع و امکانات محدود و مردمی بی سواد و بیابان گرد، اما با وجود زمامدار صالح و کارگزاران توانا توانستند، آن جامعه جاهلی را به بالاترین مراتب و درجه برسانند.
در این مورد می توان به سیره حکومتی حضرت محمد - ص - که توانست یک جامعه جاهلی را به بالاترین مراتب و درجات در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی برساند. همچنین الگوی دیگر در جهت اثبات این مدعا، سیره امیر المومنین علی - ع - در دوران زمامداری خود با مدیریت معقول و با تاکید و توجه فراوان به کارگزاران صالح و توانا توانست یک جامعه الگو برای بشریت ایجاد کند.
بنابراین، در میان همه حکومت ها از گذشته تا به امروز تاکنون هیچ حکومتی به اندازه حکومت حضرت امیرالمؤمنین علی - ع - در امور کارگزاران و اهمیت و توجه به مردم دقت و حساسیت به خرج نداده است. این واقعیت را می توان از خطبه ها گوناگون و نامه های حضرت به کارگزاران و و الیان حکومتی در ابعاد مختلف سیاسی، دینی و اقتصادی جست و جو کرد، فرمان ها و دستورات ایشان به کارگزاران خود از اهمیت فوق العاده و بی نظیری برخوردار است.
- حسینی اصفهانی، - 87:1384 از این رو، حکومت چند ساله حضرت علی - ع - پس از حکومت پیامبر - ص - بهترین نمونه از حکومت اسلامی در ابعاد مختلف مدیریتی، سیاسی ، اقتصادی است. امیر المومنین علی - ع - حکومت و قدرت را در جامعه نه به عنوان هدف بلکه به مثابه وسیله ای می نگریستند، وسیله ای که به کمک آن بتوان ارزشهای والای دینی همچون سعادت و کرامت انسانی، هدایت، اجرای قسط و عدل و در یک کلام اجرای حدود الهی باشند. حضرت امیر - ع - ارزش حکومت بر مردمان زمانش را از کفش پینه زده ای کمتر می دانست ، مگر بوسیله آن قدرت و حکومت بتواند حقی را احقاق نماید. یا آنجا که حضرت می فرمایند : اگر همه دنیا را با همه آنچه در آن است یکجا به من بدهند که به ناحق بال مگسی را از دهان موری بازستانم هرگز چنین نحواهم کرد. - مرادی،
پژوهش حاضر از نوع تاریخی B توصیفی است که با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به جمع آوری داده ها پرداخته و با توصیف داده ها به شناسایی و بررسی الگوی تمدن سازی اسلامی کارگزاران در حکومت علوی می پردازد. و با توجه به پیامدها و یافته های آن، از نوع پژوهش های نظری است که بدنبال افزایش اگاهی در ارتباط با حکومت داری و مردم مداری کارگزاران است و همچنین تاکید بر حکومت مداری علوی و اشاره به نامه های حضرت علی - ع - به کارگزاران خود از دیگر اهداف این پژوهش می باشد.
-1 مردم دوستی، کارگزار
در اسلام روابط اجتماعی برپایه دوستی و محبت بنا شده است و قرآن کتاب محبت و دین خدا، دین محبت و پیروانش نیز اهل محبت اند. زیربنای همه دوستی ها را دوست داشتن خدا تشکیل می دهد و دوستی دیگر به خاطر دوستی خدا و دوستی آفریده ه ای او می باشد . حضرت امیر - ع - در این مورد می فرمایند: »مادامی که اهل زمین یکدیگر را دوست بدارند و امانت ها را ادا و به حق عمل کنند مورد لطف و رحمت الهی اند - «مجلسی، - 117:1403
بدین سان، اهمیت مهم و ویژه ای در مورد محبت و دوستی با مردم از جانب ائمه معصومین - ع - بیان گردیده است. در واقع می توان گفت، بنیاد و پایه های اسلام بر پایه دوستی و محبت استوار است. همچنین در جای دیگر حضرت علی - ع - درهمین رابطه می فرمایند: عشق و دوستی با مردم را نشانه خرد ورزی است. در واقع این دوستی باید در طول دوستی خداوند باشد، در ادامه این مبحث ایشان می فرمایند:
» و ادوا من توادونه فی االله و ابغضوا من تبغضونه فی االله سبحانه« هر که را دوست می دارید در راه خدا دوست بدارید، و هر کس را دشمن می دارید او را در راه خدای صبحان دشمن بدارید. بنابراین عشق و محبت به مردم و دوستی با آنها در منظر حضرت امیر - ع - گرچه زیبنده همه انسانهای مومن است، اما مردم دوستی کارگزاران جایگاه ویژه ای دارد و به آن سفارش و تاکید ویژه ای شده است، و چنین می فرمایند:
»واشعر قلبک الرحمه للرعیه و المحبه لهم و الطف بهم و لا تکون علیهم سبعا ضاریا تغتنم اکلهم ، فانهم صنفان : اما اخ لک فی الدین، و اما نظیر لک فی الخلق - «نهج البلاغه، نامه: - 53 قلب خویش را از مهر مردم و دوستی و لطف به آنان سرشار کن، هرگز مبادا درنده خون آشام باشی که خوردن مردم را غنیمت بشماری ، چرا که مردم دو گروه اند؛ یا برادارن دینی تو ، ویا در آفرینش همانند تواند. بدین ترتیب، از نگاه حضرت علی - ع - فرصت ها و موقعیت های ویژه ای که به حاکم داده شده است باید موجب مهربان تر شدن و دوستی وی با مردم شود.
